REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Wykładnia prawa – systemowa i funkcjonalna

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Wykładnia prawa – systemowa i funkcjonalna /Fotolia
Wykładnia prawa – systemowa i funkcjonalna /Fotolia
Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

W teorii prawa wyróżnia się wiele rodzajów wykładni. W niniejszym artykule omówiona zostanie wykładnia systemowa oraz wykładnia funkcjonalna.

Wykładnia prawa czy inaczej interpretacja prawa, jest to proces ustalania właściwego znaczenia przepisów prawnych. Wykładnią prawa nazywa się także wynik ww. procesu. Potrzeba dokonywania wykładni wynika ze specyfiki aktów prawnych które nierzadko formułują bardzo ogólne lub niejednoznaczne normy postępowania. Wykładnia prawa służy zaś usunięciu  niejasności powstałych na tle poszczególnych przepisów prawa tak, aby możliwe było ich prawidłowe stosowanie.

REKLAMA

REKLAMA

Autopromocja

Wykładnia systemowa polega na ustalaniu właściwego znaczenia przepisu prawa na podstawie jego usytuowania w systemie prawa. Wykładnia ta opiera się na założeniu, że miejsce przepisu w danym akcie prawnym nie jest przypadkowe, lecz wynika z racjonalnego działania prawodawcy. W rezultacie kontekst w jakim funkcjonuje dana regulacja ma wpływ na jej znaczenie.

Wykładnia systemowa, podobnie jak pozostałe rodzaje wykładni, opiera się na właściwych dla siebie dyrektywach, czy inaczej zasadach interpretacyjnych. Zgodnie z jedną z nich, w toku wykładni systemowej należy uwzględniać obowiązujące zasady prawa, tj. swego rodzaju nadrzędne normy prawne, które wyrażają podstawowe założenia, jakie ma realizować prawo oraz wartości, które prawo ma zachowywać. Z tego względu jedną z reguł wykładni systemowej jest obowiązek interpretowania przepisów prawa w sposób zgodny z zasadami prawa.

Łacińskie paremie prawnicze - część V

REKLAMA

Inna z zasad wykładni systemowej opiera się na założeniu, że system prawa jest niesprzeczny i zupełny, dlatego interpretując przepisy nie możemy doprowadzić do powstawania luk czy sprzeczności między przepisami. Aby zapobiec takim sytuacjom stosuje się przede wszystkim tzw. reguły kolizyjne. Do reguł tych należy m.in. zasada lex superior derogat legi inferiori, zgodnie z którą norma wyższego rzędu uchyla normę niższego rzędu. Działanie tej zasady jest szczególnie widoczne na tle hierarchii aktów prawnych w Polsce, w której najwyższym prawem jest Konstytucja. Zgodnie bowiem z ww. regułą,  przepisy wszystkich aktów niższego rzędu niż Konstytucja, czyli np. wydawane w Polsce ustawy i rozporządzenia muszą być interpretowane w taki sposób, aby ich znaczenie było zgodne z Konstytucją.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Następną regułą kolizyjną jest zasada lex posterior derogat legi priori, zgodnie z którą norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą. Badając znaczenie konkretnego przepisu musimy zatem pamiętać, że norma ustanowiona później ma co do zasady pierwszeństwo stosowania przed normą wprowadzoną do porządku prawnego wcześniej. Co przy tym istotne, powyższa reguła ma zastosowanie tylko do tzw. norm równego rzędu; w przypadku aktów prawnych różnego rzędu, pierwszeństwo stosowania ma bowiem zawsze akt o wyższej mocy prawnej, co wyraża zasada lex superior prior derogat legi posteriori inferiori – norma wcześniejsza wyższego rzędu uchyla normę późniejszą niższego rzędu.

Kodeks podatkowy - powstanie Komisja Kodyfikacyjna

Kolejna reguła kolizyjna, tj. lex specialis derogat legi generali, wskazuje, że norma szczególna uchyla normę ogólną. Aby zrozumieć działanie tej reguły należy zatem w pierwszej kolejności wyjaśnić, czym jest norma szczególna. W związku z tym wskazujemy, że przepisy szczególne to, jak podpowiada sama ich nazwa, normy, które doprecyzowują ogólne reguły wyrażone w innych przepisach bądź regulują wyjątki, w których zastosowanie mają inne reguły, niż wynikające z przepisów ogólnych. Działanie ww. reguły interpretacyjnej można zaobserwować na przykładzie art. 148 §1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553, ze zm., dalej „kk”), zgodnie z którym kto zabija człowieka podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności. Stosownie zaś do art. 148 §4 kk, kto zabija człowieka „pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami”, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. W rezultacie art. 148 §4 kk, jako norma szczególna w stosunku do normy ogólnej wyrażonej w art. 148 §1 kk, uchyla stosowanie art. 148 §1 kk do przypadków wskazanych w przepisie szczególnym, czyli przypadków popełnienia  zabójstwa w tzw. afekcie.

Ponad powyższe dyrektywy wykładni systemowej nakazują także brać pod uwagę przy interpretacji danego przepisu jego miejsce w tzw. systematyce zewnętrznej aktu prawnego, w którym przepis ten się znajduje (czyli przynależność przepisu do danej gałęzi prawa) oraz w systematyce wewnętrznej (tj. w części ogólnej lub szczególnej aktu, w określonej księdze, tytule lub rozdziale). Do istotnych dyrektyw wykładni systemowej należą także wytyczne, zgodnie z którymi interpretacja norm prawa polskiego powinna być zgodna z normami prawa międzynarodowego publicznego oraz zasada, że normy prawa wewnętrznego powinny być interpretowane w zgodzie z normami prawa europejskiego.

Wskaźniki i stawki

Kalkulatory

Jak zasygnalizowano już to powyżej, kolejnym rodzajem wykładni, której mogą być poddawane przepisy prawa jest wykładnia funkcjonalna. Wykładnia ta polega na ustalaniu znaczenia przepisu w oparciu o przesłanki, które decydują o funkcji danego aktu prawnego, a w konsekwencji także zawartych w nim przepisów. Do przesłanek tych należą m.in. normy moralne, zaakceptowane w danym społeczeństwie oceny, zasady sprawiedliwości i słuszności, a także podstawowe zasady ustroju społecznego, ekonomicznego i politycznego danego państwa.  W toku wykładni funkcjonalnej należy zatem brać pod uwagę przede wszystkim cel danej regulacji prawnej (tzw. ratio legis), a zatem skutki, jakie zgodnie z zamierzeniem ustawodawcy, ma ona osiągnąć. Takie czynniki niekiedy wrażane są wprost w danym akcie prawnym np. w postaci preambuły, czyli wstępu poprzedzającego właściwe przepisy prawa. W innych przypadkach pomoc w ustaleniu celu danej regulacji prawnej może stanowić uzasadnienie do projektu tego aktu.

Podsumowując, omówione rodzaje wykładni prawa, tj. wykładnia systemowa i funkcjonalna, stanowią sposoby interpretacji przepisów prawa, które mają charakter posiłkowy w stosunku do wykładni językowej. Te metody interpretacyjne są zatem stosowane, gdy wykładnia językowa, czyli analiza samego brzmienia przepisu nie wystarcza do  ustalenia jego właściwego znaczenia. Podstawowe przesłanki, które podlegają badaniu w toku wykładni systemowej i funkcjonalnej to kontekst, w jakim funkcjonuje dany przepis, czyli jego umiejscowienie w systemie prawa, a także cel tej regulacji.

Podyskutuj o tym na naszym FORUM

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Paradoks: Rentowność obligacji skarbowych spadała w minionym tygodniu, a ich ceny rosły. Co będzie dalej?

Rentowność obligacji skarbowych spadała w minionym tygodniu, a ich ceny rosły, na przekór narracji płynącej z rynku złota i innych metali szlachetnych, których rajd miałby być wyrazem spadającego zaufania do dolara, obligacji i całego systemu fiducjarnego. Czy można pogodzić dwa trendy o przeciwnym charakterze? Na to pytanie, w cotygodniowym komentarzu Catalyst odpowiada Emil Szweda (Obligacje.pl).

Skarbówka wchodzi na nasze konta i sprawdza transakcje bez nakazu jak się fiskusowi tylko podoba: STIR, DAC7 – warto wiedzieć, co to jest i jak działa

Fiskus ma prawo do prowadzenia kontroli kont bankowych. Dotyczy to osób prywatnych oraz przedsiębiorców i firm. Dla sprawdzenia historii transakcji na koncie bankowym nie musi być prowadzone przeciwko nam żadne postępowanie ani wszczęta kontrola. Skarbówce wystarczy samo podejrzenie popełnienia wykroczenia lub przestępstwa skarbowego, aby sięgnąć do banku po informacje o dokonywanych przez nas transakcjach. Poza tym zautomatyzowane systemy same badają na bieżąco historię bankową naszych kont i wyłapują transakcje podejrzane.

Firmowe to firmowe. Dlaczego warto oddzielić finanse prywatne od firmowych. Cztery konta, które dają przedsiębiorcy spokój

Właściciele małych firm często powtarzają: „to przecież wszystko moje pieniądze”. I rzeczywiście – formalnie tak jest. Ale kiedy pieniądze są wspólne, problemy finansowe też robią się wspólne. Dopóki na koncie jest płynność, granica między finansami firmowymi a prywatnymi wydaje się niewidoczna. Ale wystarczy większy wydatek, spadek sprzedaży albo poślizg w płatnościach od klientów – i zaczyna się chaos. Nie w dokumentach – w codziennym zarządzaniu.

Dwie ważne nowości w podatku od spadków i darowizn. Przywrócenie terminu do zwolnienia i zmiana przepisów dot. obowiązku podatkowego i złożenia zeznania

W dniu 14 października 2025 r. Rada Ministrów przyjęła i przesłała do Sejmu RP projekt nowelizacji ustawy o podatku od spadków i darowizn, który przewiduje w szczególności ochronę spadkobierców przed utratą zwolnień podatkowych. Jak wyjaśnia Ministerstwo Finansów, nowe przepisy przewidują możliwość przywrócenia terminu, który będzie miał zastosowanie do wszystkich tytułów nabycia majątku podlegającego podatkowi od spadków i darowizn. Ponadto przywrócenie terminu dotyczyć będzie poza zwolnieniem dla najbliższej rodziny, także zwolnienia nabycia przedsiębiorstw zmarłej osoby fizycznej, gdzie warunkiem zwolnienia jest również konieczność terminowego złożenia zgłoszenia. Dodatkowo nowe przepisy doprecyzują moment powstania obowiązku podatkowego przy nabyciu spadku i obowiązku złożenia zeznania podatkowego. Jest możliwe, że zmiany przepisów wejdą w życie jeszcze w 2025 roku.

REKLAMA

API KSeF 2.0 - Ministerstwo Finansów udostępniło demo interfejsu programistycznego

W dniu 15 października 2025 r. Ministerstwo Finansów udostępniło środowisko przedprodukcyjne (Demo) interfejsu programistycznego API KSeF 2.0.Środowisko daje możliwość sprawdzenia systemów finansowo-księgowych z wykorzystaniem rzeczywistych metod uwierzytelniania. Resort finansów zapewnia wsparcie techniczne dla użytkowników środowiska przedprodukcyjnego (Demo) pod adresem: podatki.gov.pl/formularz. Ministerstwo Finansów wyjaśnia, że integracja ze środowiskiem API KSeF 2.0 jest konieczna, aby zapewnić kompatybilność systemów finansowo-księgowych z obligatoryjną wersją systemu KSeF 2.0.

Od 2026 r. zmiany w księgowości podatników PIT. Nowe pliki JPK i rozporządzenia Ministra Finansów i Gospodarki

Ministerstwo Finansów poinformowało w komunikacie z 16 października 2025 r., że od 2026 r. wchodzą w życie nowe obowiązki dla przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą i rozliczających się w ramach podatku PIT. Podmioty prowadzące działalność gospodarczą podlegające podatkowi PIT, które co miesiąc przekazują ewidencję JPK_V7M, będą zobowiązane do prowadzenia przy użyciu programów komputerowych ksiąg rachunkowych, podatkowej księgi przychodów i rozchodów lub ewidencji przychodów. Ministerstwo Finansów udostępni bezpłatne narzędzia pozwalające na realizację obowiązków w zakresie przesyłania nowych obligatoryjnych plików JPK.

Rachunki nie będą trafiały do KSeF. Czy to oznacza, że wrócą do łask?

Już od 2026 roku podatnicy będą zobowiązani do wystawiania faktur w Krajowym Systemie e-Faktur (KSeF). System obejmie faktury ustrukturyzowane, natomiast nie dotyczy innych dokumentów, takich jak rachunki. Oznacza to, że przedsiębiorcy dokumentujący sprzedaż zwolnioną z VAT mogą wystawiać rachunki poza KSeF.

Darowizna samochodu żonie po wycofaniu z firmy. Czy to na pewno bezpieczne podatkowo? Skarbówka rozwiewa wątpliwości

Czy przekazanie żonie samochodu wycofanego z działalności gospodarczej może sprowadzić na przedsiębiorcę problemy z fiskusem? Najnowsza interpretacja skarbówki rozwiewa te wątpliwości. Urząd jasno wskazał, że darowizna auta po wycofaniu z firmy nie powoduje powstania przychodu w PIT, o ile spełnione są określone warunki. To ważna wiadomość dla przedsiębiorców, którzy zastanawiają się, jak bezpiecznie przekazać majątek firmowy do majątku prywatnego.

REKLAMA

Opodatkowanie donejtów dla twórców internetowych (PIT, VAT). Czy to naprawdę darowizna?

Przez lata środowisko twórców internetowych – streamerów, youtuberów czy użytkowników Patronite – żyło w przekonaniu, że donate’y (czyli dobrowolne wpłaty od widzów) to darowizny, a więc – do określonego limitu – nieopodatkowane. Takie podejście miało swoje źródło w języku – słowo „donate” pochodzi przecież od angielskiego „donation”, czyli darowizna.

KSeF 2.0. Co ważniejsze – prawo podatkowe, czy podręczniki Ministerstwa Finansów? Faktura ustrukturyzowana istnieje tylko wirtualnie

Opublikowany przez resort finansów, liczący kilkaset stron (!) dokument pod nazwą „Podręcznik KSeF 2.0.” (w 4. częściach), jest w wielu miejscach nie tylko sprzeczny z projektowanymi przepisami, lecz również z uchwaloną już nowelizacją ustawy o VAT – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

REKLAMA