Franczyza w księgach rachunkowych

RADA

Dla celów zarówno rachunkowych, jak i podatkowych opłatę wstępną należy potraktować jako nabyte przez spółkę prawa majątkowe przeznaczone do gospodarczego wykorzystania. Do ewidencji księgowej należy więc ją wprowadzić jako wartość niematerialną i prawną.

UZASADNIENIE

Franczyza (z ang. franchising) jest to system sprzedaży towarów, usług lub technologii. Zazwyczaj jest on oparty na długookresowej i ścisłej współpracy między niezależnymi firmami: franczyzodawcą i franczyzobiorcą.

Systemy franczyzowe można podzielić według różnych kryteriów.

Tabela 1. Rodzaje franczyzy

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Franczyza to również stałe zobowiązania finansowe wobec franczyzodawcy. Na mocy zawartej umowy franczyzobiorca ponosi najczęściej trzy rodzaje opłat.

Tabela 2. Opłaty franczyzowe

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Franczyza opiera się na zawartej odpowiednio umowie. Umowę tę zalicza się do umów nienazwanych, tzn. takich, które nie są uregulowane przepisami prawa cywilnego. Umowy franczyzy, mimo że zawiera w sobie cechy charakterystyczne dla dystrybucji, nie można określić jako umowy dystrybucyjnej. Umowy dystrybucyjne regulują jedynie kwestie dotyczące dystrybucji towarów. Natomiast istotą umowy franczyzowej nie jest dostarczanie towarów w celu ich dalszej odsprzedaży, lecz uprawnienie i jednocześnie obowiązek franczyzobiorcy do korzystania z całego pakietu franczyzowego franczyzodawcy.

Nie jest to także najem ani dzierżawa. Wynika to z tego, że prawa i dobra niematerialne (np. prawo korzystania z wynalazków, patentów, emblematów czy know-how franczyzodawcy) oraz rzeczy zużywalne i usługi, które są przedmiotem franczyzy, nie mogą być przedmiotem najmu.

Umowa franczyzowa w swym charakterze jest najbardziej podobna do umowy licencji. Podobnie jak ona zawiera element zezwolenia na korzystanie z prawa (przede wszystkim ze znaku towarowego oraz know-how). Jednak są między nimi również różnice. Przede wszystkim umowa franczyzowa jest obszerniejsza. Oprócz elementów licencyjnych zawiera również inne dotyczące np. dostaw, zatrudniania i szkolenia pracowników, udzielania pomocy czy adaptacji lokalu. Kolejną różnicą jest aktywna rola franczyzodawcy, któremu przysługują szerokie uprawnienia kontrolne w stosunku do franczyzobiorcy wynikające z dbałości o jednolitość systemu i wizerunek sieci, a nie tylko z dbałości o prawidłowe korzystanie z udzielonej licencji. Natomiast rola licencjodawcy jest pasywna, jako że jest on zainteresowany przede wszystkim otrzymywaniem opłat licencyjnych, a nie budowaniem stałej współpracy w ramach systemu franczyzowego. Ponieważ jednak w obu umowach przeważają podobieństwa, więc do franczyzy można stosować przepisy oraz zasady wypracowane przez doktrynę i orzecznictwo, dotyczące licencji, know-how czy znaku towarowego. Ponieważ otrzymana przez spółkę faktura VAT za opłatę wstępną franczyzową obejmuje licencję na korzystanie z marki (znaku towarowego) oraz tzw. know-how, więc dla celów rachunkowych należy ją zakwalifikować do wartości niematerialnych i prawnych.

W świetle obecnie obowiązujących przepisów VAT udzielenie licencji w ramach umowy franczyzy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zgodnie z art. 86 ust. 1 tejże ustawy podatnik ma prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług w zakresie, w jakim nabyte towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Zatem z faktury VAT dotyczącej wstępnej opłaty franczyzowej spółka będzie mogła odliczyć VAT naliczony.

Przykład

Spółka X zawarła ze spółką Y umowę franczyzową, na mocy której przystępuje do znanej sieci sklepów. W myśl umowy spółka Y zobowiązuje się udostępnić prawo do korzystania ze swojej marki. Spółka X (franczyzobiorca), przystępując do sieci franczyzowej, zobowiązana jest wnieść wstępną opłatę licencyjną za używanie i korzystanie z marki spółki Y (franczyzodawca). Opłata licencyjna wynosi 25 000 zł netto. Spółka Y wystawiła fakturę VAT na sprzedaż licencji na używanie swojej marki dla spółki X.

Ewidencja księgowa

1. Faktura VAT za udzieloną licencję od spółki Y na kwotę brutto 30 500 zł:

Wn „Wartości niematerialne i prawne” 25 000,00

Wn „VAT naliczony” 5 500,00

Ma „Rozrachunki z dostawcami” 30 500,00

2. Ustalenie amortyzacji. Spółka ustaliła, że okres ekonomicznej użyteczności przyjętej do ksiąg rachunkowych licencji wynosi 60 miesięcy, czyli pięć lat. Roczny odpis amortyzacji wynosi: 25 000 zł : 5 lat = 5000 zł, natomiast amortyzacja miesięczna: 5000 zł : 12 miesięcy = 416,67 zł.

Wn „Amortyzacja” 416,67

Ma „Umorzenie środków trwałych” 416,67

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

• art. 3 ust. 1 pkt 14 i ust. 4, art. 28 ust. 2, art. 32 ust. 2 pkt 1-4 i ust. 6 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 223, poz. 1466

• art. 16 ust. 1 pkt 63 i 64, art. 16b ust. 1 oraz ust. 2 pkt 2, art. 16c ust. 5, art. 16g, art. 16m ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 209, poz. 1316

• art. 163 ust. 1 ustawy z 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej - j.t. Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 136, poz. 958

• art. 2 pkt 6, art. 5 ust. 1, art. 86 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 141, poz. 888

Lidia Michalska

księgowa z licencją MF