REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Aktuariusz, wycena aktuarialna i raport aktuarialny - rola aktuariusza przy wycenie rezerw pracowniczych wg UoR, MSR 19 i KSR 6

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
dr n. mat. Paweł Kawa
aktuariusz, ekspert ds. wyceny rezerw na świadczenia pracownicze i programów menedżerskich (opcyjnych)
Halley.pl aktuariusze Sp. z o.o.
Halley.pl to innowacyjna firma, która od niemal 20 lat specjalizuje się w wycenach i analizach skomplikowanych instrumentów finansowych (m.in. opcji na akcje i inne aktywa), wdrażaniu i wycenie akcyjnych programów motywacyjnych oraz wycenie rezerw aktuarialnych (pracowniczych).
Wycena aktuarialna rezerw na świadczenia pracownicze - aktuariusz i jego rola
Wycena aktuarialna rezerw na świadczenia pracownicze - aktuariusz i jego rola
www.shutterstock.com

REKLAMA

REKLAMA

Wycena aktuarialna rezerw na świadczenia pracownicze - aktuariusz i jego rola (wycena aktuarialna rezerw na odprawy emerytalne, rentowe, nagrody jubileuszowe itp.).

Wstęp

Ustawa o rachunkowości nakazuje wycenę aktuarialną rezerw pracowniczych (rezerw na odprawy emerytalne, rentowe, pośmiertne, nagrody jubileuszowe itp.) bezpośrednio w art. 39 ust. 2 pkt 2:

REKLAMA

Autopromocja

„Jednostki dokonują biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów (…) wynikających (…) z przyszłych świadczeń na rzecz pracowników, w tym świadczeń emerytalnych (…)”.

Także załączniki 1, 2, 3 i 5 Ustawy o rachunkowości nakazują w sprawozdaniu finansowym wykazywanie „rezerw na świadczenia emerytalne i podobne”.

REKLAMA

Ustawa o rachunkowości nie mówi wprost kto powinien dokonywać wyceny aktuarialnej rezerw pracowniczych, ale jednocześnie w zakresie sposobu wyceny rezerw pracowniczych odsyła w Art. 10.3 do KSA 6 i MSR 19 (Krajowego Standardu Rachunkowości nr 6 i Międzynarodowego Standardu Rachunkowości nr 19):

W sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy, przyjmując zasady (politykę) rachunkowości, jednostki mogą stosować krajowe standardy rachunkowości wydane przez Komitet Standardów Rachunkowości. W przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego (…) mogą stosować MSR.”

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Także standard KSR 6 w punkcie 4.7 odsyła wprost do MSR 19”

Jednostka przy wycenie świadczeń emerytalnych i podobnych stosuje postanowienia MSR 19 „Świadczenia pracownicze”, z tym, że zyski i straty wynikające z aktuarialnego przeszacowania są odnoszone zawsze do rachunku zysków i strat w pozycji pozostałych przychodów lub pozostałych kosztów operacyjnych.”

Natomiast MSR 19 w punkcie 57 tego standardu zaleca skorzystanie z usług licencjonowanego aktuariusza:

W niniejszym standardzie zaleca się jednostkom (…) korzystanie z usług wykwalifikowanego aktuariusza w zakresie wyceny wszelkich istotnych zobowiązań z tytułu świadczeń po okresie zatrudnienia.”

Reasumując – Ustawa o rachunkowości, MSR 19, KSR 6 pośrednio lub bezpośrednio wskazują aktuariusza jako osobę uprawnioną do wyceny aktuarialnej rezerw pracowniczych.

Aktuariusz – kim jest?

Aktuariusz jest specjalistą w zakresie matematyki finansowej, ubezpieczeniowej, statystyki i rachunku prawdopodobieństwa. Jego uprawnienia reguluje szczegółowe rozporządzenie Ministra Finansów oraz Ustawa o działalności ubezpieczeniowej.

W Polsce rejestr aktuariuszy jest prowadzony przez Komisję Nadzoru Finansowego. Wpisanie na listę aktuariuszy wymaga zdania egzaminu przed komisją powołaną przez Ministra Finansów, posiadanie odpowiedniego stażu pracy w zakresie aktuariusza i pod nadzorem aktuariusza.

Egzamin aktuarialny jest bardzo trudny i obszerny, a jego zakres przedmiotowy określa punkt A Załącznika do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 23 kwietnia 2015 r.:

ZAKRES OBOWIĄZUJĄCYCH TEMATÓW EGZAMINU AKTUARIALNEGO

A. Zakres przedmiotowy

1. Matematyka finansowa

2. Prawdopodobieństwo i statystyka matematyczna

3. Ekonomia

4. Rachunkowość i sprawozdawczość finansowa w zakładzie ubezpieczeń

5. Modelowanie

6. Matematyka ubezpieczeń na życie

7. Matematyka ubezpieczeń majątkowych

8. Inwestycje i zarządzanie portfelem inwestycyjnym

9. Zarządzanie ryzykiem aktuarialnym i inne zastosowania aktuarialne

10. Prawo ubezpieczeniowe i prawo podatkowe

Wymagania stawiane przed aktuariuszem (egzaminy, staż i wiedza zawodowa) sprawiają, że posiada on rozległą niezbędną wiedzę oraz przygotowanie praktyczne w bardzo szerokim zakresie wycen ekonomicznych, w tym także do wycen rezerw na świadczenia pracownicze, dlatego standardy rachunkowości wskazują aktuariusza jako najlepiej przygotowanego merytorycznie i praktycznie do wyceny rezerw na odprawy emerytalne, rentowe, nagrody jubileuszowe itp.

Raport aktuarialny z wyceny rezerw pracowniczych – co powinien zawierać?

REKLAMA

Krajowy Standard Aktuarialny nr 1/2015 (KSA 1) „Wycena zobowiązań z tytułu świadczeń pracowniczych” został uchwalony 25.03.2015 r. przez Walne Zebranie Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy (PSA). Cel dokumentu został opisany w punkcie 1 standardu:

„Niniejszy standard praktyki Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy (PSA), zwany dalej Krajowym standardem aktuarialnym nr 1/2015 („KSA 1”,„Standard”), określa reguły postępowania, jakie powinny być stosowane przy wycenie zobowiązań z tytułu świadczeń pracowniczych dokonywanej przez aktuariusza na potrzeby sprawozdawczości finansowej zgodnie z Ustawą o rachunkowości i/lub Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej.

Standard zawiera zasady komunikacji z podmiotem, którego zobowiązania są wyceniane („Jednostką”), reguły metodyczne, obowiązkowe i opcjonalne elementy raportu z wyceny oraz wytyczne do tych elementów (…)

Celem Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy jest ustanowienie reguł pracy aktuariusza przy wycenie zobowiązań z tytułu świadczeń pracowniczych w Polsce.”

Głównym celem Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy w Krajowym Standardzie Aktuarialnym było zebranie w jednym dokumencie przepisów z kilku różnych aktów prawnych odnoszących się do wyceny rezerw pracowniczych oraz wprowadzenie zaleceń z zakresu nauk aktuarialnych.

Wprowadzenie KSA 1 spowodowało ujednolicenie raportów aktuarialnych dotyczących rezerw pracowniczych oraz zwiększyło ich czytelności zarówno dla klienta, audytora, biegłego rewidenta, jak i przyszłego aktuariusza.

KSA 1 określa minimalne wymagania, które muszą być zawarte w raporcie aktuariusza z wyceny aktuarialnej rezerw pracowniczych. Określa on także i ujednolica zasady postępowania, jakie powinny być stosowane przez aktuariuszy będących członkami Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy podczas wykonywania zawodu aktuariusza.

Zgodnie z Pkt. 3 KSA 1 „Minimalne wymagania odnośnie raportu z wyceny zobowiązań na świadczenia pracownicze”, raport z wyceny aktuarialnej rezerw pracowniczych (wyceny rezerw na świadczenia emerytalne, rentowe, nagrody jubileuszowe itp.) powinien:

Raport powinien jednoznacznie określać przyjęte założenia, użytą metodologię oraz wyniki, tak by było możliwe odtworzenie wyliczeń oraz zweryfikowanie przedstawionych w raporcie założeń i wyników przez osobę o odpowiednich kwalifikacjach. Przyjęte założenia dla poszczególnych parametrów powinny być uzasadnione w raporcie.”

Wycena aktuarialna rezerw na świadczenia pracownicze - jaka rola aktuariusza?

Ze względu na stopień skomplikowania wyceny aktuarialnej rezerw pracowniczych oraz jej bardzo odległy termin zapadalności (aż do momentu przejścia pracownika na emeryturę, czyli nawet 40 lat, a dla takich świadczeń jak np. ZFŚS nawet 80 lat - aż do momentu zgonu pracownika, przy czym wystąpienie zgonu analizowane jest w okresie od bieżącego momentu aż to hipotetycznego wieku 100 lat), główną rolą aktuariusza jest odpowiednie skonstruowanie modelu aktuarialnego oraz przyjęcie odpowiednich założeń makro- i mikroekonomicznych. Bardzo istotne jest tu odpowiednie merytoryczne i praktyczne przygotowanie osoby dokonującej wyceny rezerw pracowniczych, dlatego standardy rachunkowości zalecają korzystanie z licencjonowanego aktuariusza lub biura aktuarialnego zatrudniającego licencjonowanych aktuariuszy.

Należy także pamiętać, że aby wycenić rezerwy pracownicze trzeba zbudować odpowiedni model aktuarialny, który sam w sobie jest skomplikowany i musi uwzględnić w całym okresie zapadalności wyceny prawdopodobieństwa zgonu, przejścia na rentę, wzrosty podstaw świadczeń itp. Są to elementy, z którymi osoba bez wiedzy i doświadczenia aktuariusza może mieć znaczne problemy. Wynika to z tego, że to właśnie w zawodzie aktuariusza – a nie np. biegłego rewidenta czy ekonomisty – używa się tak specyficznych, długoterminowych modeli z pograniczna ekonomii, aktuariatu i matematyki finansowej, które uwzględniają skomplikowane zjawiska demograficzne jak zgony, inwalidztwo, rotację pracownicze, przechodzenie na wcześniejszą emeryturę itp.

Oszacowanie rezerw na odprawy emerytalne, rentowe, pośmiertne, nagrody jubileuszowe itp. wiąże się także z odpowiednim zastosowaniem wielu założeń makroekonomicznych, mikroekonomicznych i demograficznych oraz założeń dotyczących bezpośrednio spółki i branży, w której ona funkcjonuje, dlatego bardzo ważne jest tu wieloletnie doświadczenie i wiedza zawodowa.

Nieodpowiednie zastosowanie założeń aktuarialnych może skutkować przeszacowaniem lub niedoszacowaniem wysokości rezerw pracowniczych i to w sposób bardzo znaczny – np. zmiana stopy dyskonta lub wzrostu wynagrodzenia o 1% może spowodować zmianę wysokości rezerw pracowniczych nawet o 5-10% (wynika to głównie z długoterminowego horyzontu czasowego zapadalności rezerw – ogólnie czym dłuższy okres zapadalności rezerw pracowniczych, tym wyższy wpływ założeń na wynik końcowy).

Błędne wartości wyceny aktuarialnej rezerw na świadczenia pracownicze mogą być także wynikiem nieodpowiedniej interpretacji regulacji odnoszących się do wypłacanych przez jednostkę świadczeń pracowniczych. Aktuariusz, posiadając wiedzę oraz doświadczenie zawodowe, udzieli pomocy przy przygotowaniu danych niezbędnych do wyceny aktuarialnej oraz sprawdzi poprawność i spójność danych przygotowanych przez jednostkę.

Zgodnie z wytycznymi Polskiego Stowarzyszenia Aktuariuszy i Krajowym Standardem Aktuarialnym, rezultatem wyceny rezerw na świadczenia pracownicze jest raport aktuarialny. Powinien on zostać podpisany przez licencjonowanego aktuariusza, zawierać jego imię, nazwisko oraz numer wpisu do rejestru aktuariuszy. Dokument pozbawiony powyższych składowych nie powinien zostać wykorzystany do celów sprawozdawczych czy zarządczych.

Podsumowując, ze względu na wytyczne standardów rachunkowości oraz stopień komplikacji wyceny rezerw pracowniczych, rola aktuariusza w wycenie rezerw na odprawy emerytalne, rentowe, pośmiertne, nagrody jubileuszowe itp. jest kluczowa, a wycena dokonana przez osobę inną niż licencjonowany aktuariusz, może zostać podważona podczas badania sprawozdania finansowego.

Podsumowanie

  1. Ustawa o rachunkowości, MSR 19, KSR 6 i KSA 1 pośrednio lub bezpośrednio wskazują aktuariusza jako osobę uprawnioną do wyceny aktuarialnej rezerw pracowniczych takich jak rezerwy na odprawy emerytalne, rentowe, nagrody jubileuszowe itp.
  2. Polskie Stowarzyszenie Aktuariuszy w Krajowym Standardem Aktuarialnym nr 1 ustaliło reguły pracy aktuariusza przy wycenie rezerw z tytułu świadczeń pracowniczych w Polsce oraz zawartość raportu aktuariusza z wyceny rezerw.
  3. Ze względu na wytyczne standardów rachunkowości oraz stopień komplikacji wyceny rezerw pracowniczych, rola aktuariusza w wycenie rezerw na odprawy emerytalne, rentowe, pośmiertne, nagrody jubileuszowe itp. jest kluczowa.
  4. Wycena rezerw pracowniczych dokonana przez osobę inną niż licencjonowany aktuariusz może zostać podważona podczas badania sprawozdania finansowego.

dr n. mat. Paweł Kawa, aktuariusz, nr licencji 0189, Halley.pl aktuariusze Sp. z o.o., www.halley.pl

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Ulga dla spadkobierców i przejrzystość dla podatników. Nowości w ustawie podatku od spadków i darowizn już wkrótce

Jest projekt nowelizacji ustawy o podatku od spadków i darowizn, który umożliwi przywrócenie terminu zgłoszenia spadku w wyjątkowych przypadkach oraz doprecyzuje moment powstania obowiązku podatkowego. Zmiany mają uprościć procedury, zwiększyć przejrzystość i wspierać sukcesję firm rodzinnych.

KSeF 2.0: firmy będą miały tylko 4 miesiące na testy. Co trzeba zrobić już teraz?

W czerwcu 2025 r. – zgodnie z harmonogramem – Ministerstwo Finansów udostępniło dokumentację interfejsu API KSeF 2.0. Jest to jednak materiał dla integratorów systemów i dostawców oprogramowania. Firmy wciąż czekają na udostępnienie środowiska testowego, które zaplanowano na koniec września. Konkretne testy będą więc mogły zacząć się dopiero w październiku. Tymczasem obowiązek korzystania z Krajowego Systemu e-Faktur dla części firm wchodzi już w lutym – oznacza to niewiele czasu na przygotowanie.

Projekt ustawy wdrażającej obowiązkowy KSeF po pierwszym czytaniu w Sejmie. Co się zmienia a co pozostaje bez zmian [komentarz eksperta]

W dniu 9 lipca 2025 r., Sejm przeprowadził pierwsze czytanie i skierował do prac w komisji finansów projekt ustawy zakładającej wdrożenie obowiązkowego Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). Wszystkie kluby i koła poselskie zapowiedziały dalsze prace nad projektem. Prace legislacyjne wchodzą w końcową fazę. Z coraz większą pewnością możemy więc stwierdzić, że obowiązkowy KSeF będzie wdrażany w dwóch etapach - od 1 lutego 2026 i od 1 kwietnia 2026 r.

Podatek u źródła 2025: Objaśnienia podatkowe ministra finansów dot. statusu rzeczywistego właściciela. Praktyczne szanse i nieoczywiste zagrożenia

Po latach oczekiwań i licznych postulatach ze strony środowisk doradczych oraz biznesowych, Ministerstwo Finansów opublikowało długo zapowiadane objaśnienia dotyczące statusu rzeczywistego właściciela w kontekście podatku u źródła (WHT). Teraz nadszedł czas, by bardziej szczegółowo przyjrzeć się poszczególnym zagadnieniom. Dokument z 3 lipca 2025 r., opublikowany na stronie MF 9 lipca, ma na celu rozwianie wieloletnich wątpliwości dotyczących stosowania klauzuli „beneficial owner”. Choć sam fakt publikacji należy ocenić jako krok w stronę większej przejrzystości i przewidywalności, nie wszystkie zapisy spełniły oczekiwania.

REKLAMA

Polski podatek cyfrowy jeszcze w tym roku? Rząd nie ogląda się na Brukselę

Choć Komisja Europejska wycofała się z planów nałożenia podatku cyfrowego, Polska idzie własną drogą. Minister cyfryzacji Krzysztof Gawkowski zapowiada, że projekt ustawy będzie gotowy do końca roku.

KSeF 2026: koniec z papierowymi fakturami, zmiany w obiegu dokumentów i obsłudze procesu sprzedaży w firmie

W przyszłym roku w Polsce zostanie uruchomiony obowiązkowy system fakturowania za pomocą Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). Obowiązek ten wejdzie w życie na początku 2026 roku i wynika z procedowanego w Parlamencie projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług. Aktualny postęp prac legislacyjnych nad projektem, oznaczonym numerem druku 1407, można śledzić na stronach Sejmu.

Składki ZUS dla małych firm w 2025 roku - preferencje: ulga na start, mały ZUS plus i wakacje składkowe

Ulga na start, preferencyjne składki, czy „Mały ZUS plus”, a także wakacje składkowe – to propozycje wsparcia dla małych przedsiębiorców. Korzyści to możliwość opłacania niższych składek lub ich brak. Warto też zwrócić uwagę na konsekwencje z tym związane. ZUS tłumaczy kto i z jakich ulg może skorzystać oraz jakie są zagrożenia z tym związane.

Zwracasz pracownikom wydatki na taksówki – czy musisz pobrać zaliczkę na podatek PIT? Najnowsze wyjaśnienia fiskusa (taksówki w podróży służbowej i w czasie wyjścia służbowego)

Pracodawcy mają wątpliwości, czy w przypadku zwracania pracownikom wydatków na taksówki (kiedy to pracownicy wykonują obowiązki służbowe – zarówno w podróży służbowej jak i w czasie tzw. wyjścia służbowego), trzeba od tych kwot pobierać zaliczki na podatek dochodowy? Pod koniec czerwca 2025 r. wyjaśnił to dokładnie Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Kilka miesięcy wcześniej odpowiedzi na to pytanie udzielił Minister Finansów.

REKLAMA

Minister Majewska chce uproszczenia ZUS dla firm – konkretne propozycje zmian już na stole

Minister Agnieszka Majewska zaproponowała szereg zmian w przepisach dotyczących ubezpieczeń społecznych, które mają ułatwić życie mikro, małym i średnim przedsiębiorcom. Wśród postulatów znalazły się m.in. podniesienie limitu Małego ZUS Plus, likwidacja składki rentowej dla emerytów-przedsiębiorców, uproszczenia przy wakacjach składkowych oraz ułatwienia dla łączących biznes z rodzicielstwem.

Miliardy z KPO usprawniają kolejową infrastrukturę

Prawie 11,5 mld zł warte są inwestycje realizowane ze środków Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększenia Odporności (KPO) przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Zarządzająca infrastrukturą kolejową spółka, która jest największym beneficjentem KPO, zawarła już ponad 120 umów z wykonawcami na kwotę 8 mld zł. Przeszło 160 prowadzonych zadań ma przyczynić się do zwiększenia prędkości pociągów, a także zwiększenia przepustowości tras oraz usprawnienia zarządzania ruchem kolejowym. Inwestycje poprawiają bezpieczeństwo ruchu i komfort obsługi podróżnych. Na stacjach i przystankach budowany jest nowoczesny system informacji pasażerskiej, a ich infrastruktura - dopasowywana do potrzeb osób o ograniczonej mobilności.

REKLAMA