REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Rezerwy na świadczenia pracownicze (rezerwy aktuarialne) - obowiązek tworzenia, możliwość rezygnacji (zmiany w 2020 roku)

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
dr n. mat. Paweł Kawa
aktuariusz, ekspert ds. wyceny rezerw na świadczenia pracownicze i programów menedżerskich (opcyjnych)
Halley.pl aktuariusze Sp. z o.o.
Halley.pl to innowacyjna firma, która od niemal 20 lat specjalizuje się w wycenach i analizach skomplikowanych instrumentów finansowych (m.in. opcji na akcje i inne aktywa), wdrażaniu i wycenie akcyjnych programów motywacyjnych oraz wycenie rezerw aktuarialnych (pracowniczych).
Rezerwy na świadczenia pracownicze (rezerwy aktuarialne) - obowiązek tworzenia, możliwość rezygnacji
Rezerwy na świadczenia pracownicze (rezerwy aktuarialne) - obowiązek tworzenia, możliwość rezygnacji

REKLAMA

REKLAMA

Jednostka ma obowiązek tworzenia aktuarialnych rezerw na świadczenia pracownicze, takich jak odprawy emerytalne, rentowe, pośmiertne, nagrody jubileuszowe itp., chyba że jest ustawowo zwolniona lub zweryfikowała, że rezerwy są nieistotne bilansowo (należy to zweryfikować dla wszystkich świadczeń łącznie).

Wstęp

  1. W roku 2020 wiele firm musiało zmierzyć się z nowymi uregulowaniami odnośnie obowiązku tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze na 31 grudnia 2019. Nowelizacja Ustawy o rachunkowości z 9 listopada 2018 wprowadziła bowiem nowe przepisy od roku 2019, między innymi odnośnie tego, które jednostki muszą tworzyć rezerwy na świadczenia pracownicze, takie jak niewykorzystane urlopy, odprawy emerytalno-rentowe, pośmiertne, nagrody jubileuszowe i inne, a które mają w tym zakresie wolną rękę.

    Autopromocja
  2. W roku 2020 wiele firm stanęło przed wypłatą wysokich odpraw pośmiertnych (do sześciokrotności wynagrodzenia) ze względu na podwyższoną śmiertelność w wyniku pandemii, błędnie nie mając utworzonych rezerw na to świadczenie.

Obowiązek tworzenia rezerw pracowniczych

Obowiązek tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze wynika bezpośrednio z art. 39 ust. 2 pkt 2 Ustawy o rachunkowości:

REKLAMA

„Jednostki dokonują biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów w wysokości prawdopodobnych zobowiązań przypadających na bieżący okres sprawozdawczy, wynikających w szczególności: (…) z przyszłych świadczeń na rzecz pracowników, w tym świadczeń emerytalnych (…) mimo że data powstania zobowiązania nie jest jeszcze  znana”.

Dodatkowo załączniki 1-3 i 5 do Ustawy o rachunkowości nakazują także tworzenie „rezerw na świadczenia emerytalne i podobne” wskazując je jako obowiązkową pozycję w sprawozdaniu finansowym.

Przepis ten wynika z ogólnej zasady współmierności czasowej przychodów i kosztów wyrażonej w art. 6. ust 1. pkt 2 Ustawy o rachunkowości. Chodzi o to, aby koszty świadczeń, na które pracownik pracuje dłuższy okres były ponoszone w okresie wypracowywania, a nie tylko w momencie wypłaty. Dzięki temu zarząd czy nowy inwestor nie jest zaskoczony tym, że musi nagle wypłacić duże nagrody jubileuszowe, odprawy pośmiertne (które potrafią być bardzo wysokie), czy zrealizować zaległe świadczenia urlopowe (w formie wypłaty lub „w naturze”), które wynikają z historycznej pracy załogi.

Kto nie musi tworzyć rezerw pracowniczych?

Ustawa o rachunkowości nakazuje tworzyć rezerwy na świadczenia pracownicze wszystkim jednostkom, oprócz kilku rodzajów wymienionych enumeratywnie.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Zwolnione z tego obowiązku są jedynie podmioty wymienione w art. 39 art 6 i 7 Ustawy tj.:

  • jednostki mikro i małe, ale z wyłączeniem spółek kapitałowych, spółek komandytowo-akcyjnych i spółek jawnych lub komandytowych, których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej;

  • spełniające warunki małej jednostki  

  • organizacje pozarządowe

  • osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego;

  • stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego prowadzące działalność pożytku publicznego

oraz jednostki wymienione w par. 1 Rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów z 13 września 2017, w tym jednostki budżetowe.

 

Trzeba tu zaznaczyć, że ustawodawca bardzo precyzyjnie zajął się kwestią wyłączeń obowiązku tworzenia biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów dotyczących przyszłych świadczeń na rzecz pracowników, poświęcając samej tej kwestii aż dwa punkty Ustawy, co oznacza, że wszystkie inne jednostki mają obowiązek utworzenia rezerw pracowniczych i dokonywać odpowiednich biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów.

Na jakie świadczenia należy tworzyć rezerwy pracownicze?

Ustawa nie wymienia wprost świadczeń, w związku z którymi należ tworzyć bierne rozliczenia międzyokresowych kosztów. Specyfikuje jedynie, że chodzi o przyszłe świadczenia w związku z bieżącą działalnością, czyli wszystkie tzw. obowiązkowe świadczenia odroczone:

  • odprawy emerytalno-rentowe wynikające z art. 92 Kodeksu Pracy,
  • odprawy pośmiertne wynikające z art. 93 Kodeksu Pracy,
  • niewykorzystany urlop wynikające z art. 168 i 171 Kodeksu Pracy

w wartości „kodeksowej” lub podwyższonej przez ponadzakładowe lub wewnętrzne układy zbiorowe oraz wszystkie „niekodeksowe” odroczone świadczenia takie jak:

  • nagrody jubileuszowe,
  • odroczone wypłaty z zysku i premie,
  • ekwiwalenty barbórkowe, energetyczne itp. dla byłych pracowników,
  • odpisy na ZFŚS oraz inne tego typu (np. ulgi transportowe, energetyczne, deputaty węglowe) w części przeznaczonej dla obecnych i przyszłych emerytów,
  • opieka medyczna po okresie zatrudnienia,
  • ubezpieczenie na życie po okresie zatrudnienia,
  • inne świadczenia z tytułu długiego stażu pracy zapadalne w okresie zatrudnienia, jeśli zobowiązanie z ich tytułu powstaje co najmniej po 12-tu miesiącach od daty rozpoczęcia wypracowywania świadczenia.

Rezerwy pracownicze nieistotne bilansowo? – najczęstsze błędy

W wielu jednostkach dominuje błędne przeświadczenie, że rezerwy pracownicze są nieistotne bilansowo, bez ich wcześniejszej rzeczywistej weryfikacji. Najczęstsze błędy to:

  • traktowanie poszczególnych składowych rezerw pracowniczych do oceny niematerialności oddzielnie, niezgodnie z art.4 pkt. 1a Ustawy: „Nie można uznać poszczególnych pozycji za nieistotne, jeżeli wszystkie nieistotne pozycje o podobnym charakterze łącznie uznaje się za istotne.

  • pomijanie w wycenie rezerw na niewykorzystane urlopy, których wycena jest obowiązkowa zgodnie punktem 3.14 KSR 6 (chociaż w tym przypadku nie stosuje się metodologii aktuarialnej),

  • pomijanie w wycenie rezerw na odprawy pośmiertnych

W roku 2020 wiele firm stanęło przed wypłatą tych świadczeń ze względu na podwyższoną śmiertelność w wyniku pandemii, nie mając utworzonych aktuarialnych rezerw pracowniczych na to świadczenie.

REKLAMA

Rezerwy na odprawy pośmiertne często mają wartości znacznie wyższe od rezerw na odprawy emerytalno-rentowe i niewykorzystane urlopy, dlatego że Kodeks Pracy gwarantuje tu jako świadczenie nawet sześciokrotność wynagrodzenia pracownika (w przypadku kadry kierowniczej są to już setki tysięcy złotych).

Należy tutaj zaznaczyć, że metoda prognozowanych uprawnień jednostkowych (ang. Projected Unit Method), która jest wymagana przez Krajowy Standard Rachunkowości nr 6 (KSR 6) i Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 19 (MSR 19) dla większości świadczeń, charakteryzuje się tym, że rezerwy pracownicze mogą być stosunkowo niskie, ale później bardzo szybko rosną.  

Podsumowując: Nawet, jeśli jednostka wyznaczyła rezerwy pracownicze i okazały się nieistotne bilansowo, to powinna je nie rzadziej niż raz na 2-3 lata ponownie oszacować ze względu na możliwy ich znaczny wzrost i dopiero na tej podstawie podjąć ponownie decyzję o ich istotności lub nieistotności.

Częstość i sposób wyznaczania rezerw pracowniczych

REKLAMA

Ustawa o rachunkowości nakazuje wycenę aktuarialną rezerw pracowniczych nie rzadziej niż na dzień bilansowy (art. 29 ust. 9). Natomiast w zakresie sposobu wyznaczenia rezerw pracowniczych odsyła do MSR 19 (poprzez art. 10 pkt 3 i rozdział 5 i 4.7 KSR 6).

MSR 19 w punkcie 59 zaleca korzystanie z usług licencjonowanego aktuariusza. W Polsce rejestr aktuariuszy jest prowadzony przez  Komisję Nadzoru Finansowego, dlatego łatwo można sprawdzić, czy autor wyliczenia jest aktuariuszem.

Warto zwrócić uwagę, że sama wycena nie musi być przeprowadzona dokładnie na datę bilansową. Standard pozwala, aby aktuariusz wycenił rezerwy pracownicze przed końcem roku sprawozdawczego, jeśli w międzyczasie nie zajdą żadne istotne operacje gospodarcze. 

Raport aktuariusza zgodny z Krajowym Standardem Aktuarialnym nr 1

Jednostka zamawiając raport aktuarialny dotyczący rezerw pracowniczych, powinna się upewnić, że będzie on wykonany zgodnie z Krajowym Standardem Aktuarialnym nr 1, bo wtedy ma pewność, że będą w nim wszystkie niezbędne noty i ujawnienia dla danego standardu rachunkowości oraz, że zostanie on wykonany zgodnie z właściwymi technikami aktuarialnymi, zarówno odnośnie doboru parametrów, jak i wyliczeń, a także że zostanie on wykonany przez aktuariusza z licencją.

Standard ten stworzyło Polskie Stowarzyszenie Aktuariuszy po to, aby ułatwić jednostkom zamówienie usługi w odpowiednim zakresie. Wiele jednostek nie ma pełnej świadomości, jakie konkretne ujawnienia są wymagane, gdy przygotowuje sprawozdanie w wariancie porównawczym, a jakie gdy w wariancie kalkulacyjnym. Ostatecznie często firmy otrzymują raporty, które nie pozwalają im dokonać prawidłowym księgowań, ryzykując uwagami do sprawozdania ze strony biegłego.

Przykładowo dla kalkulacyjnego rachunku zysków i strat raport powinien zawierać obciążenia okresu na poziomie szczegółowości poniższej tabeli lub większym:

 

Świadczenie 1

Świadczenie 2

…..

A. koszty ogólnego zarządu

 

 

 

B. koszty sprzedaży

 

 

 

C. inne przychody lub koszty operacyjne

 

 

 

D. koszty finansowe/odsetki

 

 

 

Zgodnie z punktem 3.2.7 Krajowego Standardu Aktuarialnego nr 1 "Wycena zobowiązań z tytułu świadczeń pracowniczych” (KSA 1) - aktuariusz przygotowujący wycenę rezerw pracowniczych powinien być podpisany pod raportem oraz wskazać swój numer w rejestrze KNF.

Podsumowanie

  1. Wszystkie jednostki mają co roku obowiązek tworzenia rezerwy na świadczenia pracownicze z wyjątkiem zwolnień wymienionych w Ustawie.
  2. Jednostka powinna prosić o raport zgodny z Krajowym Standardem Aktuarialnym nr 1, bo to gwarantuje jej, że dostanie wszystkie niezbędne księgowania oraz noty wynikające z UoR i danego standardu rachunkowości oraz zweryfikować, że jego autorem jest aktuariusz wymieniony w rejestrze aktuariuszy prowadzonym przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF).
  3. Jeśli Jednostka, mimo braku zwolnienia z tworzenia rezerw pracowniczych, chciałaby ich nie tworzyć, to powinna to zweryfikować szacując rezerwy pracownicze na wszystkie świadczenia odroczone (w tym odprawy pośmiertne) i dopiero wtedy ocenić ich ewentualną niematerialność.

 

dr n. mat. Paweł Kawa, aktuariusz, nr licencji 0189, Halley.pl aktuariusze Sp. z o.o., www.halley.pl

 

 

 

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Stracił rodzinę w wypadku i miał zapłacić zaległy podatek. WSA kontra skarbówka

Mimo że jako dziecko stracił całą rodzinę w tragicznym wypadku, a wypłacone mu po latach odszkodowanie miało choć częściowo złagodzić tę krzywdę, organy skarbowe domagały się od Huberta zapłaty blisko 150 tys. zł podatku od odsetek. Sprawa trafiła aż do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który uznał stanowisko fiskusa za niesprawiedliwe. Teraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie przyznał rację Rzecznikowi Praw Obywatelskich i uchylił decyzje skarbówki — choć wyrok wciąż nie jest prawomocny.

Opłata skarbowa od pełnomocnictwa - zmiany od 2025 roku

Krajowa Informacja Skarbowa przypomniała w komunikacie, że od 1 stycznia 2025 r. zmianie uległy przepisy regulujące zasady wnoszenia opłaty skarbowej od pełnomocnictw składanych w formie elektronicznej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego.

Jak Ministerstwo Finansów liczy lukę VAT? Metodą odgórną (top – down)

Ministerstwo Finansów poinformowało w komunikacie z 22 maja 2025 r., że metoda liczenia luki VAT od lat pozostaje niezmienna a jej opis jest opublikowany na stronie resortu. Luka VAT liczona jest względem VAT w ujęciu rachunków narodowych publikowanych przez GUS, tj. w ujęciu memoriałowym, w którym dochody ujmowane są za okres od lutego do stycznia kolejnego roku. Szacunki luki VAT dla lat 2022-2023, pomimo uwzględnienia wpływu istotnych zmian systemowych (m.in. tarcze antyinflacyjne, rekompensaty energetyczne) wskazują na znaczący wzrost luki względem poprzedzających ich lat. W 2023 roku luka VAT wynosiła 13,5%. Obecne szacunki wskazują na zmniejszenie się luki VAT w Polsce w 2024 r. do 6,9%.

Księgowi obawiają się obowiązkowego KSeF-u. Czego najbardziej?

Już tylko niecały rok dzieli nas od wprowadzenia obowiązkowego KSeF-u, a mimo to – jak się okazuje – księgowi nadal czują się niepewnie. Czego obawiają się najbardziej? Kto się wyłamuje i już dzisiaj deklaruje gotowość na zmiany? fillup k24 we współpracy ze Stowarzyszeniem Księgowych w Polsce opublikowali w maju 2025 r. "Barometr nastrojów polskich księgowych 2025", w którym przedstawiciele branży wypowiedzieli się w sprawach dla nich najważniejszych. Na KSeF-ie nie pozostawiono suchej nitki.

REKLAMA

Księgowi obawiają się obowiązkowego KSeF-u. Czego najbardziej?

Już tylko niecały rok dzieli nas od wprowadzenia obowiązkowego KSeF-u, a mimo to – jak się okazuje – księgowi nadal czują się niepewnie. Czego obawiają się najbardziej? Kto się wyłamuje i już dzisiaj deklaruje gotowość na zmiany? fillup k24 we współpracy ze Stowarzyszeniem Księgowych w Polsce opublikowali w maju 2025 r. "Barometr nastrojów polskich księgowych 2025", w którym przedstawiciele branży wypowiedzieli się w sprawach dla nich najważniejszych. Na KSeF-ie nie pozostawiono suchej nitki.

Akcja jak z filmu! Polskie służby rozbiły gang od kontrabandy za 31 milionów

Akcja dosłownie jak z filmu – zatrzymania w kilku województwach, przeszukania, graniczny pościg i papierosy warte fortunę. Gang działał w Polsce, Czechach, Słowacji i Wielkiej Brytanii. Wpadło już 29 osób, a służby przejęły blisko 5 mln sztuk nielegalnych papierosów. Śledztwo nabiera tempa – są kolejne tropy.

Jak uzyskać dofinansowanie z urzędu pracy do zatrudnienia pracownika - zasady w 2025 roku

Zatrudnienie pracownika przeważnie wiążę się z dużymi kosztami. Trudno się dziwić, że przedsiębiorcy szukają oszczędności i szukają rozwiązań, aby móc zapłacić jak najmniej. Istnieją różne formy wsparcia przedsiębiorców, np. dofinansowanie na zatrudnienie pracownika z Urzędu Pracy. Jak wygląda proces ubiegania się o takie dofinansowanie? Poniżej opiszę kilka możliwych dofinansowań, o które może się starać przedsiębiorca.

KSeF już za rogiem. Tysiące firm nieprzygotowanych – cyfrowe wykluczenie może kosztować fortunę

Cyfrowy obowiązek, który może zaskoczyć wielu przedsiębiorców – od 2026 r. e-fakturowanie stanie się przymusem. Problem? Rząd uznał, że „wykluczenie cyfrowe” dotyczy wyłącznie najmniejszych firm. W praktyce zagrożeni są także starsi przedsiębiorcy, mikrofirmy bez dostępu do IT, a nawet ci, którzy nie mają stabilnego internetu. Brak przygotowania oznacza paraliż działalności, karne odsetki i utratę klientów. Czas ucieka – a system nie wybacza błędów.

REKLAMA

ZUS: Przedsiębiorcy z niepełnosprawnościami z niższą roczną składką zdrowotną. Trzeba spełnić 4 warunki

Przedsiębiorcy, którzy mają orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności mogą korzystać z ulgi i obniżyć roczną składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Krzysztof Cieszyński, Regionalny Rzecznik Prasowy województwa pomorskiego wyjaśnia jakie warunki trzeba spełnić, by skorzystać z tej ulgi.

Prawa autorskie do treści biznesowych publikowanych w social mediach. Kiedy można legalnie wykorzystać zdjęcie lub wideo? Co każda firma wiedzieć powinna

W erze cyfrowej, gdzie granice między komunikacją osobistą a firmową coraz bardziej się zacierają, prawa autorskie w social mediach stają się kluczową kwestią dla każdego biznesu. Generowanie własności intelektualnej przestało być domeną wyłącznie branż kreatywnych — dziś dotyczy praktycznie każdej firmy, która promuje swoje produkty lub usługi w internecie.

REKLAMA