REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Rezerwy na świadczenia pracownicze (rezerwy aktuarialne) - obowiązek tworzenia, możliwość rezygnacji (zmiany w 2020 roku)

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
dr n. mat. Paweł Kawa
aktuariusz, ekspert ds. wyceny rezerw na świadczenia pracownicze i programów menedżerskich (opcyjnych)
Halley.pl aktuariusze Sp. z o.o.
Halley.pl to innowacyjna firma, która od niemal 20 lat specjalizuje się w wycenach i analizach skomplikowanych instrumentów finansowych (m.in. opcji na akcje i inne aktywa), wdrażaniu i wycenie akcyjnych programów motywacyjnych oraz wycenie rezerw aktuarialnych (pracowniczych).
Rezerwy na świadczenia pracownicze (rezerwy aktuarialne) - obowiązek tworzenia, możliwość rezygnacji
Rezerwy na świadczenia pracownicze (rezerwy aktuarialne) - obowiązek tworzenia, możliwość rezygnacji

REKLAMA

REKLAMA

Jednostka ma obowiązek tworzenia aktuarialnych rezerw na świadczenia pracownicze, takich jak odprawy emerytalne, rentowe, pośmiertne, nagrody jubileuszowe itp., chyba że jest ustawowo zwolniona lub zweryfikowała, że rezerwy są nieistotne bilansowo (należy to zweryfikować dla wszystkich świadczeń łącznie).

Wstęp

  1. W roku 2020 wiele firm musiało zmierzyć się z nowymi uregulowaniami odnośnie obowiązku tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze na 31 grudnia 2019. Nowelizacja Ustawy o rachunkowości z 9 listopada 2018 wprowadziła bowiem nowe przepisy od roku 2019, między innymi odnośnie tego, które jednostki muszą tworzyć rezerwy na świadczenia pracownicze, takie jak niewykorzystane urlopy, odprawy emerytalno-rentowe, pośmiertne, nagrody jubileuszowe i inne, a które mają w tym zakresie wolną rękę.

    Autopromocja
  2. W roku 2020 wiele firm stanęło przed wypłatą wysokich odpraw pośmiertnych (do sześciokrotności wynagrodzenia) ze względu na podwyższoną śmiertelność w wyniku pandemii, błędnie nie mając utworzonych rezerw na to świadczenie.

Obowiązek tworzenia rezerw pracowniczych

Obowiązek tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze wynika bezpośrednio z art. 39 ust. 2 pkt 2 Ustawy o rachunkowości:

REKLAMA

„Jednostki dokonują biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów w wysokości prawdopodobnych zobowiązań przypadających na bieżący okres sprawozdawczy, wynikających w szczególności: (…) z przyszłych świadczeń na rzecz pracowników, w tym świadczeń emerytalnych (…) mimo że data powstania zobowiązania nie jest jeszcze  znana”.

Dodatkowo załączniki 1-3 i 5 do Ustawy o rachunkowości nakazują także tworzenie „rezerw na świadczenia emerytalne i podobne” wskazując je jako obowiązkową pozycję w sprawozdaniu finansowym.

Przepis ten wynika z ogólnej zasady współmierności czasowej przychodów i kosztów wyrażonej w art. 6. ust 1. pkt 2 Ustawy o rachunkowości. Chodzi o to, aby koszty świadczeń, na które pracownik pracuje dłuższy okres były ponoszone w okresie wypracowywania, a nie tylko w momencie wypłaty. Dzięki temu zarząd czy nowy inwestor nie jest zaskoczony tym, że musi nagle wypłacić duże nagrody jubileuszowe, odprawy pośmiertne (które potrafią być bardzo wysokie), czy zrealizować zaległe świadczenia urlopowe (w formie wypłaty lub „w naturze”), które wynikają z historycznej pracy załogi.

Kto nie musi tworzyć rezerw pracowniczych?

Ustawa o rachunkowości nakazuje tworzyć rezerwy na świadczenia pracownicze wszystkim jednostkom, oprócz kilku rodzajów wymienionych enumeratywnie.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Zwolnione z tego obowiązku są jedynie podmioty wymienione w art. 39 art 6 i 7 Ustawy tj.:

  • jednostki mikro i małe, ale z wyłączeniem spółek kapitałowych, spółek komandytowo-akcyjnych i spółek jawnych lub komandytowych, których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej;

  • spełniające warunki małej jednostki  

  • organizacje pozarządowe

  • osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego;

  • stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego prowadzące działalność pożytku publicznego

oraz jednostki wymienione w par. 1 Rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów z 13 września 2017, w tym jednostki budżetowe.

 

Trzeba tu zaznaczyć, że ustawodawca bardzo precyzyjnie zajął się kwestią wyłączeń obowiązku tworzenia biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów dotyczących przyszłych świadczeń na rzecz pracowników, poświęcając samej tej kwestii aż dwa punkty Ustawy, co oznacza, że wszystkie inne jednostki mają obowiązek utworzenia rezerw pracowniczych i dokonywać odpowiednich biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów.

Na jakie świadczenia należy tworzyć rezerwy pracownicze?

Ustawa nie wymienia wprost świadczeń, w związku z którymi należ tworzyć bierne rozliczenia międzyokresowych kosztów. Specyfikuje jedynie, że chodzi o przyszłe świadczenia w związku z bieżącą działalnością, czyli wszystkie tzw. obowiązkowe świadczenia odroczone:

  • odprawy emerytalno-rentowe wynikające z art. 92 Kodeksu Pracy,
  • odprawy pośmiertne wynikające z art. 93 Kodeksu Pracy,
  • niewykorzystany urlop wynikające z art. 168 i 171 Kodeksu Pracy

w wartości „kodeksowej” lub podwyższonej przez ponadzakładowe lub wewnętrzne układy zbiorowe oraz wszystkie „niekodeksowe” odroczone świadczenia takie jak:

  • nagrody jubileuszowe,
  • odroczone wypłaty z zysku i premie,
  • ekwiwalenty barbórkowe, energetyczne itp. dla byłych pracowników,
  • odpisy na ZFŚS oraz inne tego typu (np. ulgi transportowe, energetyczne, deputaty węglowe) w części przeznaczonej dla obecnych i przyszłych emerytów,
  • opieka medyczna po okresie zatrudnienia,
  • ubezpieczenie na życie po okresie zatrudnienia,
  • inne świadczenia z tytułu długiego stażu pracy zapadalne w okresie zatrudnienia, jeśli zobowiązanie z ich tytułu powstaje co najmniej po 12-tu miesiącach od daty rozpoczęcia wypracowywania świadczenia.

Rezerwy pracownicze nieistotne bilansowo? – najczęstsze błędy

W wielu jednostkach dominuje błędne przeświadczenie, że rezerwy pracownicze są nieistotne bilansowo, bez ich wcześniejszej rzeczywistej weryfikacji. Najczęstsze błędy to:

  • traktowanie poszczególnych składowych rezerw pracowniczych do oceny niematerialności oddzielnie, niezgodnie z art.4 pkt. 1a Ustawy: „Nie można uznać poszczególnych pozycji za nieistotne, jeżeli wszystkie nieistotne pozycje o podobnym charakterze łącznie uznaje się za istotne.

  • pomijanie w wycenie rezerw na niewykorzystane urlopy, których wycena jest obowiązkowa zgodnie punktem 3.14 KSR 6 (chociaż w tym przypadku nie stosuje się metodologii aktuarialnej),

  • pomijanie w wycenie rezerw na odprawy pośmiertnych

W roku 2020 wiele firm stanęło przed wypłatą tych świadczeń ze względu na podwyższoną śmiertelność w wyniku pandemii, nie mając utworzonych aktuarialnych rezerw pracowniczych na to świadczenie.

REKLAMA

Rezerwy na odprawy pośmiertne często mają wartości znacznie wyższe od rezerw na odprawy emerytalno-rentowe i niewykorzystane urlopy, dlatego że Kodeks Pracy gwarantuje tu jako świadczenie nawet sześciokrotność wynagrodzenia pracownika (w przypadku kadry kierowniczej są to już setki tysięcy złotych).

Należy tutaj zaznaczyć, że metoda prognozowanych uprawnień jednostkowych (ang. Projected Unit Method), która jest wymagana przez Krajowy Standard Rachunkowości nr 6 (KSR 6) i Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 19 (MSR 19) dla większości świadczeń, charakteryzuje się tym, że rezerwy pracownicze mogą być stosunkowo niskie, ale później bardzo szybko rosną.  

Podsumowując: Nawet, jeśli jednostka wyznaczyła rezerwy pracownicze i okazały się nieistotne bilansowo, to powinna je nie rzadziej niż raz na 2-3 lata ponownie oszacować ze względu na możliwy ich znaczny wzrost i dopiero na tej podstawie podjąć ponownie decyzję o ich istotności lub nieistotności.

Częstość i sposób wyznaczania rezerw pracowniczych

REKLAMA

Ustawa o rachunkowości nakazuje wycenę aktuarialną rezerw pracowniczych nie rzadziej niż na dzień bilansowy (art. 29 ust. 9). Natomiast w zakresie sposobu wyznaczenia rezerw pracowniczych odsyła do MSR 19 (poprzez art. 10 pkt 3 i rozdział 5 i 4.7 KSR 6).

MSR 19 w punkcie 59 zaleca korzystanie z usług licencjonowanego aktuariusza. W Polsce rejestr aktuariuszy jest prowadzony przez  Komisję Nadzoru Finansowego, dlatego łatwo można sprawdzić, czy autor wyliczenia jest aktuariuszem.

Warto zwrócić uwagę, że sama wycena nie musi być przeprowadzona dokładnie na datę bilansową. Standard pozwala, aby aktuariusz wycenił rezerwy pracownicze przed końcem roku sprawozdawczego, jeśli w międzyczasie nie zajdą żadne istotne operacje gospodarcze. 

Raport aktuariusza zgodny z Krajowym Standardem Aktuarialnym nr 1

Jednostka zamawiając raport aktuarialny dotyczący rezerw pracowniczych, powinna się upewnić, że będzie on wykonany zgodnie z Krajowym Standardem Aktuarialnym nr 1, bo wtedy ma pewność, że będą w nim wszystkie niezbędne noty i ujawnienia dla danego standardu rachunkowości oraz, że zostanie on wykonany zgodnie z właściwymi technikami aktuarialnymi, zarówno odnośnie doboru parametrów, jak i wyliczeń, a także że zostanie on wykonany przez aktuariusza z licencją.

Standard ten stworzyło Polskie Stowarzyszenie Aktuariuszy po to, aby ułatwić jednostkom zamówienie usługi w odpowiednim zakresie. Wiele jednostek nie ma pełnej świadomości, jakie konkretne ujawnienia są wymagane, gdy przygotowuje sprawozdanie w wariancie porównawczym, a jakie gdy w wariancie kalkulacyjnym. Ostatecznie często firmy otrzymują raporty, które nie pozwalają im dokonać prawidłowym księgowań, ryzykując uwagami do sprawozdania ze strony biegłego.

Przykładowo dla kalkulacyjnego rachunku zysków i strat raport powinien zawierać obciążenia okresu na poziomie szczegółowości poniższej tabeli lub większym:

 

Świadczenie 1

Świadczenie 2

…..

A. koszty ogólnego zarządu

 

 

 

B. koszty sprzedaży

 

 

 

C. inne przychody lub koszty operacyjne

 

 

 

D. koszty finansowe/odsetki

 

 

 

Zgodnie z punktem 3.2.7 Krajowego Standardu Aktuarialnego nr 1 "Wycena zobowiązań z tytułu świadczeń pracowniczych” (KSA 1) - aktuariusz przygotowujący wycenę rezerw pracowniczych powinien być podpisany pod raportem oraz wskazać swój numer w rejestrze KNF.

Podsumowanie

  1. Wszystkie jednostki mają co roku obowiązek tworzenia rezerwy na świadczenia pracownicze z wyjątkiem zwolnień wymienionych w Ustawie.
  2. Jednostka powinna prosić o raport zgodny z Krajowym Standardem Aktuarialnym nr 1, bo to gwarantuje jej, że dostanie wszystkie niezbędne księgowania oraz noty wynikające z UoR i danego standardu rachunkowości oraz zweryfikować, że jego autorem jest aktuariusz wymieniony w rejestrze aktuariuszy prowadzonym przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF).
  3. Jeśli Jednostka, mimo braku zwolnienia z tworzenia rezerw pracowniczych, chciałaby ich nie tworzyć, to powinna to zweryfikować szacując rezerwy pracownicze na wszystkie świadczenia odroczone (w tym odprawy pośmiertne) i dopiero wtedy ocenić ich ewentualną niematerialność.

 

dr n. mat. Paweł Kawa, aktuariusz, nr licencji 0189, Halley.pl aktuariusze Sp. z o.o., www.halley.pl

 

 

 

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
KSeF wymusi zmiany. Rejestry VAT i wydatki pracownicze po nowemu od 2026 roku

Wdrożenie Krajowego Systemu e-Faktur to jeden z najważniejszych projektów cyfryzacyjnych polskiej administracji podatkowej ostatnich lat. Od 1 lutego lub od 1 kwietnia 2026 roku – w zależności od poziomu sprzedaży w 2024 roku – podatnicy VAT będą zobowiązani do wystawiania faktur wyłącznie w formie elektronicznej za pośrednictwem KSeF. To nie tylko zmiana technologiczna, ale także rewolucja organizacyjna, która wymusi dostosowanie systemów księgowych, procesów wewnętrznych i codziennej pracy działów finansowych.

Kredyt EKOlogiczny 2025 – bezzwrotna dotacja dla firm na modernizację energetyczną. Jakie warunki trzeba spełnić?

Już od października 2025 r. przedsiębiorcy będą mogli ubiegać się o dofinansowanie z Kredytu EKOlogicznego – dotacji realizowanej w ramach programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG 3.01).

Obowiązkowy KSeF: kogo obejmie, jak fakturować w czasie awarii? Co czeka podatników VAT w 2026 roku?

Ponad pół rok dzieli przedsiębiorców od dnia, w którym elektroniczne fakturowanie stanie się w Polsce obowiązkowe. W zależności od poziomu sprzedaży w 2024 roku, firmy będą musiały dołączyć do Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF) od 1 lutego lub od 1 kwietnia 2026 roku. Od tego momentu korzystanie z KSeF stanie się obowiązkowe dla wszystkich podatników VAT czynnych. Firmy mają już niewiele czasu, by dostosować swoje systemy, procedury i zespoły do nowych wymogów.

Ulga termomodernizacyjna i zwolnienie z podatku dochodowego (PIT) dla osób realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne. Najnowsze objaśnienia Ministra Finansów z 2025 r.

W dniu 30 czerwca 2025 r. Minister Finansów wydał objaśnienia podatkowe odnośnie form wsparcia przedsięwzięcia termomodernizacyjnego w podatku dochodowym od osób fizycznych. Objaśnienie te dotyczą rozwiązań podatkowych (ulga termomodernizacyjna i zwolnienie podatkowe), które wspierają przedsięwzięcie termomodernizacyjne na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej „ustawa PIT”), oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (dalej „ustawa o ryczałcie”). Objaśnienia zawierają ogólne wyjaśnienia przepisów prawa podatkowego oraz uwzględniają stan prawny obowiązujący na dzień 1 stycznia 2025 r. Objaśnienia podatkowe są wydawane przez ministra finansów na podstawie art. 14a § 1 pkt 2 ustawy – Ordynacja podatkowa z urzędu w celu zapewnienia jednolitego stosowania przepisów prawa podatkowego przez organy podatkowe. Warto w szczególności zwrócić uwagę na zmieniony wykaz wydatków uprawniających do odliczenia w ramach ulgi rehabilitacyjnej. Walorem tych objaśnień są także liczne przykłady wyjaśniające treść przepisów. Publikujemy poniżej pełną treść tych objaśnień.

REKLAMA

Nowe tachografy nie aż tak inteligentne jak zakładano. Na jakie błędy muszą uważać kierowcy i firmy transportowe?

Od 19 sierpnia 2025 roku w przewozach międzynarodowych w UE wymagane będą już wyłącznie najnowsze tachografy inteligentne często oznaczane jako tachografy G2V2, czyli druga wersja tachografów inteligentnych. Obecnie w transporcie międzynarodowym stanowią one już większość tachografów. Choć nowe urządzenia rejestrujące miały za zadanie ułatwiać pracę firmom transportowym, to jednak są zawodne i mogą powodować wiele trudności przy rozliczaniu i kontroli czasu pracy kierowców. Na jakie błędy nowych smart tachografów trzeba uważać i jak skutecznie sobie z nimi radzić?

Patologiczna prywatyzacja majątku firm? Rada Przedsiębiorców wzywa rząd do pilnych zmian w prawie

Rada Przedsiębiorców alarmuje: niekontrolowane postępowania upadłościowe sprzyjają nadużyciom i grabieży majątku firm. W liście do premiera Donalda Tuska organizacja apeluje o zmiany legislacyjne, które mają zakończyć nieformalny system patologicznej prywatyzacji i chronić interes publiczny.

Jak korzystać w praktyce z procedury VAT OSS – rejestracja, rozliczenia, płatności, ewidencja

Procedura OSS (ang. One Stop Shop) obowiązuje w Polsce od 1 lipca 2021 r., jednak wciąż wiele firm nie zdaje sobie sprawy, jak bardzo może ona uprościć ich rozliczenia podatkowe w zakresie VAT. Choć na pierwszy rzut oka może wydawać się skomplikowana, przy wsparciu doświadczonego doradcy jej wdrożenie jest szybkie i efektywne, a korzyści z jej stosowania znaczące.

Stawka VAT 0%: Jak poprawnie udokumentować dostawę wewnątrz UE, by nie stracić na podatku?

Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (WDT) może być opodatkowana stawką VAT 0%, ale tylko pod warunkiem spełnienia określonych wymogów formalnych. Sprawdź, czym dokładnie jest WDT, jakie dokumenty są niezbędne, by transakcja była zgodna z przepisami i jak uniknąć pułapek, które mogą skutkować dodatkowymi kosztami podatkowymi.

REKLAMA

Urlop na samozatrudnieniu (kontrakt B2B) - komu przysługuje i co trzeba wiedzieć?

Zmęczenie i potrzeba oddechu od maili, telefonów i projektów to uczucia, które dobrze zna nie tylko pracownik etatowy. Coraz więcej samozatrudnionych prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze przyznaje wprost: chcieliby odpocząć, ale mają wątpliwości, co będzie się działo z ich firmą podczas dłuższej nieobecności. Często nie wiedzą nawet, jakie prawa do odpoczynku im przysługują. Wyjaśniamy, jakie mechanizmy prawne, podatkowe oraz organizacyjne mogą pomóc przedsiębiorcy złapać oddech.

Limit 30-krotność ZUS 2025 - ile wynosi? Kogo dotyczy przekroczenie składek ZUS? Co zrobić jeśli nastąpi przekroczenie rocznej podstawy wymiaru składek ZUS?

W 2025 roku limit składek ZUS na ubezpieczenia emerytalne i rentowe został już ustalony. Po jego przekroczeniu składki nie są już naliczane – ale uwaga: za błędy w rozliczeniach może odpowiadać pracownik. Sprawdź, co oznacza 30-krotność ZUS, jak się liczy limit, kto go pilnuje i co zrobić, gdy opłaciłeś składki ponad próg.

REKLAMA