Rachunkowość zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji - wycena rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

Nowe przepisy są efektem zmian wprowadzonych do działalności ubezpieczeniowej ustawą z 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz.U. poz. 1844). Nowe rozporządzenie reguluje obszary specyficzne dla działalności tego typu podmiotów, a przede wszystkim kwestie związane z tworzeniem rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, które od 1 stycznia 2016 r. znacząco musiały się zmienić.

Już nie takie same

Dotychczasowe przepisy przewidywały jednolite zasady tworzenia rezerw związanych z działalnością ubezpieczeniową dla wszystkich podmiotów zarówno dla celów rachunkowości, jak i oceny wypłacalności zakładu. Natomiast obecnie w związku z implementacją dyrektywy Wypłacalność II nowe zasady wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych dla celów wypłacalności różnią się od zasad wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych dla celów rachunkowości. Rozporządzenie dotyczy kwestii rachunkowości i należy stosować je niezależnie od wymogów dla tworzenia rezerw wynikających z ustawy z 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej.

Podkreślić należy jednak, iż:

● do sprawozdań finansowych zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji sporządzanych za rok obrotowy rozpoczynający się w 2016 r. zastosowanie ma maksymalna stopa techniczna ustalona i ogłoszona przez organ nadzoru zgodnie z przepisami dotychczasowymi,

● regulacje dotyczące niestosowania ograniczeń związanych ze stosowanymi stopami technicznymi umów ubezpieczenia na życie, w których składka jest opłacana jednorazowo, a okres, na jaki umowa została zawarta, nie jest dłuższy niż 8 lat, i umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym oraz ustalania rezerw na skapitalizowaną wartość rent w ubezpieczeniach działu II, o których mowa w par. 46 ust. 6 i 7 rozporządzenia stosuje się po raz pierwszy do sprawozdań finansowych zakładów ubezpieczeń za drugi kwartał w roku obrotowym rozpoczynającym się w 2016 r.

Jak poprawić zatwierdzone sprawozdanie finansowe

Warto zwrócić uwagę, że zakład ubezpieczeń i zakład reasekuracji jest obowiązany posiadać dokumentację pozwalającą na odtworzenie odpowiednich obliczeń rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. W par. 50 nowego rozporządzenia wyraźnie podkreślono, iż jeżeli przy ustalaniu wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych otrzymuje się w trakcie obliczania rezerw wartości ujemne, to do dalszych obliczeń przyjmuje się wartość równą 0, z wyłączeniem wyniku uwzględnienia wartości oszacowanych regresów, odzysków i dotacji w rezerwie na niewypłacone odszkodowania i świadczenia.

Jak macierzysta

Wprowadzono też bardzo istotny przepis dla oddziałów podmiotów zagranicznych prowadzących na terenie Polski działalność ubezpieczeniową lub reasekuracyjną. Zgodnie z par. 4 rozporządzenia główne oddziały oraz oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń, a także główne oddziały oraz oddziały zagranicznych zakładów reasekuracji stosują zasady rachunkowości określone przez jednostkę macierzystą, o ile nie są sprzeczne z przepisami ustawy. Oznacza to, że nie będą one musiały zmieniać zasad rachunkowości i dzięki temu uproszczone zostaną procedury sporządzania łącznych sprawozdań finansowych.

Polecamy: Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian (książka)

Zgodnie z praktyką

W zakresie zasad prowadzenia ksiąg rachunkowych uwzględniono praktykę stosowaną przez zakłady ubezpieczeń. W związku z prowadzeniem przez nie działu II bezpośredniej likwidacji szkód dodano nowy przepis określający ich postępowanie. W przypadku bezpośredniej likwidacji szkód zgodnie z postanowieniami porozumienia zakładów ubezpieczeń dowodem księgowym stanowiącym podstawę ewidencji zdarzenia gospodarczego będzie mógł być dokument obciążeniowy przekazany w formie określonej w tym porozumieniu.

Kolejną zmianą wynikającą z praktyki stosowanej przy zawieraniu umów ubezpieczenia jest zastąpienie określenia „kopia polisy” określeniem „polisa”.

W rozporządzeniu wskazano jak dotychczas zasady prowadzenia rejestrów zawartych umów ubezpieczenia, rejestrów zawartych umów reasekuracji czynnej i reasekuracji biernej, rejestrów w zakresie szkód (roszczeń) zgłoszonych, rejestrów regresów i odzysków dokumentacji szkodowej.

Wskazane zostały szczególne zasady związane z kosztami akwizycji oraz ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych, tam gdzie ustawa wymaga ich prowadzenia.

Finansowanie

Ustawa z 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, stanowiąca implementację dyrektywy Wypłacalność II, nie wyodrębniła zakładów ubezpieczeń ze znaczącym udziałem działalności reasekuracyjnej i nie zawiera przepisów odnoszących się do zakładów ubezpieczeń ze znaczącym udziałem działalności reasekuracyjnej. W efekcie w rozporządzeniu wskazano, iż zakłady reasekuracji powinny mieć możliwość finansowania ze środków pochodzących z funduszu organizacyjnego, oprócz kosztów związanych z utworzeniem administracji zakładu, także kosztów związanych z organizowaniem sieci przedstawicielstw zakładu reasekuracji w innych państwach, w których zagraniczny zakład reasekuracji zamierza wykonywać działalność reasekuracyjną.

Załączniki do rozporządzenia określają zawartość not objaśniających do bilansu zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji, technicznego rachunku ubezpieczeń na życie, technicznego rachunku ubezpieczeń majątkowych i osobowych oraz ogólnego rachunku zysków i strat zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji i rachunku przepływów pieniężnych zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji. Ponadto wskazano w nich zakres:

● informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji,

● informacji dodatkowej do skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy kapitałowej,

● informacji do sprawozdania z działalności zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji.

Pozostałe zmiany

Oczywiście w zakresie definicji (pojęcia m.in. reasekuratora, cedenta, czy kosztów likwidacji szkód i windykacji regresów, kosztów administracyjnych, głównego oddziału oraz oddziału zagranicznego zakładu ubezpieczeń, głównego oddziału oraz oddziału zagranicznego zakładu reasekuracji, a także grup i rodzajów ubezpieczeń) dostosowano brzmienie do regulacji zawartych w ustawie z 2015 r. Są to jednak zmiany redakcyjne i porządkujące.

Identycznie jak poprzednie rozporządzenie nowe zawiera też:

● Załącznik nr 7. Metody tworzenia rezerwy na wyrównanie szkodowości w ubezpieczeniach grupy 14 działu II,

● Załącznik nr 8. Metoda obliczania wysokości średniej ważonej stopy zwrotu z lokat stanowiących pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w ostatnich 3 latach obrotowych,

● Załącznik nr 9. Sposób ustalania wysokości maksymalnej stopy technicznej,

Rachunkowość spółek w branży budowlanej zgodnie z MSSF 15 od 1 stycznia 2018 r.

Wśród szczegółowych zmian należy wskazać jeszcze:

● zastąpienie określenia „służące pokryciu zobowiązań, które są ustalane w stosunku do określonych indeksów” określeniem „służące pokryciu zobowiązań, których wartość jest ustalana w oparciu o określone indeksy lub inne wartości bazowe”;

● uzupełnienie wykazu pozostałych kosztów technicznych o należne wpłaty zakładów ubezpieczeń na pokrycie kosztów działalności rzecznika finansowego i jego biura oraz ujemne różnice wynikające z rozliczenia ryczałtów dla szkód wypłaconych z umów ubezpieczenia zawartych przez zakład ubezpieczeń i rozliczonych w  ramach bezpośredniej likwidacji szkód;

● to, że zakłady ubezpieczeń będą wykazywać przychody związane z wykonywaniem działalności akwizycyjnej na rzecz dobrowolnych funduszy emerytalnych w pozycji „pozostałe przychody operacyjne”, a „koszty związane z wykonywaniem działalności akwizycyjnej na rzecz dobrowolnych funduszy emerytalnych w pozycji „pozostałe koszty operacyjne” – wynika to z faktu, iż zgodnie z art. 4 ust. 11 pkt 3 ustawy z 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej zakład ubezpieczeń może wykonywać działalność akwizycyjną na rzecz dobrowolnych funduszy emerytalnych.

W zakresie lokat nie wprowadzono zmian poza redakcyjnymi. Podkreślono, iż tak jak dotychczas, w zakresie nieuregulowanym w niniejszym rozdziale, stosuje się odpowiednio zasady określone w rozporządzeniu ministra finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz.U. nr 149, poz. 1674 ze zm.).

W kontekście zmian wprowadzonych w ustawie o rachunkowości i innych przepisach należy podkreślić, iż „kontrowersyjny” podatek od instytucji finansowych obowiązujący od stycznia 2016 r. będzie stanowił pozostały koszt operacyjny w ogólnym rachunku zysków i strat.

Za 2015 rok

Do sprawozdań finansowych zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji sporządzanych za rok obrotowy rozpoczynający się w 2015 r. stosuje się przepisy dotychczasowe, czyli rozporządzenie ministra finansów z 28 grudnia 2009 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji (Dz. U. poz. 1825 oraz z 2015 r. poz. 1849). ©?

Jak poprawić zatwierdzone sprawozdanie finansowe

Tabela. W ogólnym rachunku zysków i strat

Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe obejmują:

● rezerwę składek;

● rezerwę na ryzyka niewygasłe;

● rezerwy na niewypłacone odszkodowania i świadczenia, w tym rezerwę na skapitalizowaną wartość rent;

● rezerwy na wyrównanie szkodowości (ryzyka);

● rezerwę ubezpieczeń na życie;

● rezerwy ubezpieczeń na życie, jeżeli ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający;

● rezerwy na premie i rabaty dla ubezpieczonych;

● rezerwy na zwrot składek dla członków;

● pozostałe rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe przewidziane w statucie zakładu ubezpieczeń albo zakładu reasekuracji. ©?

dr Katarzyna Trzpioła

Katedra Finansów i Rachunkowości UW

Podstawa prawna:

Rozporządzenie ministra finansów z 12 kwietnia 2016 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji (Dz.U. poz. 562)

Chcesz dowiedzieć się więcej, skorzystaj z naszego programu

INFORLEX Plan kont dla firm – program

Tylko teraz

49,00 zł

Przejdź do sklepu