Co grozi za zarabianie bez założenia działalności gospodarczej?

Podatki 2018

Jak przepisy definiują działalność gospodarczą?

Kluczową kwestią dla niniejszego artykułu jest definicja działalności gospodarczej. Znajduje się ona w kilku aktach prawnych i warto zajrzeć do wszystkich z nich.

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej mówi, że działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Z kolei ordynacja podatkowa definiuje działalność gospodarczą jako każdą działalność zarobkową, w tym wykonywanie wolnego zawodu, a także każdą inną działalność zarobkową wykonywaną we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek, nawet wówczas, gdy inne ustawy nie zaliczają tej działalności do działalności gospodarczej.

Kolejne definicje, podobne w konstrukcji do powyższych, można znaleźć w ustawie o podatku dochodowym oraz w ustawie o VAT. Warto jeszcze zajrzeć do ustawy o ubezpieczeniach społecznych. To w końcu od niej zależy, którzy przedsiębiorcy są zobowiązani do opłacania składek ZUS. Według tej ustawy za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:

- osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,

- twórcę i artystę,

- osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu,

- wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej,

- osobę prowadzącą niepubliczną szkołę, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty.

Polecamy:  Pakiet żółtych książek - Podatki 2018

Te wszystkie definicje można sprowadzić do jednego: każda zorganizowana działalność zarobkowa prowadzona w sposób ciągły może zostać uznana za prowadzenie działalności gospodarczej. Przepisy podatku dochodowego wyłączają tu jedynie następującą działalność zarobkową:

- opartą na umowach o pracę i umowach cywilnoprawnych (np. umowy o dzieło, zlecenia) podpisywanych z przedsiębiorcami,

- najem i dzierżawę, np. lokalu mieszkalnego, budynku na cele reklamowe,

- przychody z praw majątkowych (np. zarabianie na prawach autorskich, otrzymywanie tantiem autorskich, udzielenie licencji na odsprzedaż samodzielnie napisanego programu komputerowego).

Niestety, nieco inaczej działalność gospodarczą definiuje Ustawa o VAT, co oznacza, że np. osoby najmujące budynki podlegają pod VAT i mogą być zmuszone do zarejestrowania jako VAT-owcy (choć bez konieczności rejestracji działalności gospodarczej jako takiej).

Przy czym należy tu pamiętać, że nie ma znaczenia wysokość uzyskiwanych przychodów. Nawet małe zyski z działalności, np. polegającej na prowadzeniu bloga, strony internetowej, kanału na YouTube, sprzedaży w Internecie,  uzyskiwane regularnie i wymagające podjęcia szeregu czynności mogą zostać uznane za prowadzenie działalności gospodarczej.

Prowadzenie działalności bez rejestracji i bez opłacania podatków

Z pewnością najgorsza sytuacja pojawia się wówczas, gdy ktoś prowadzi działalność gospodarczą bez jej rejestracji i nie opłaca żadnych podatków. Jakie wówczas czekają  konsekwencje?

1. Brak zapłaty podatku dochodowego

Według ogólnej zasady wszystkie przychody należy opodatkować, nawet jeśli nie prowadzi się działalności gospodarczej. Brak zapłaty podatku dochodowego to w praktyce osiąganie przychodów z nieujawnionych źródeł. Niezapłacony podatek dochodowy z pewnością wymaga natychmiastowego uregulowania wraz z odsetkami. Jeżeli urzędnicy uznają, że ktoś powinien działać w ramach działalności gospodarczej, to jest zobowiązany do opłacania zaliczek na podatek dochodowy - regularnie, w trakcie roku. A zatem terminy zaległości mogą być liczone od pierwotnych terminów zapłaty zaliczek. Oprócz tego, istnieje możliwość uzyskania karnej stawki podatku w wysokości 75%, który fiskus nakłada się na przychody z nieujawnionych źródeł (aczkolwiek ta opcja została niedawno zakwestionowana przez Trybunał Konstytucyjny).

2. Brak zapłaty VAT-u

Oprócz niezapłaconego podatku dochodowego, problemem może być także VAT. Prowadzona działalność może mieć charakter wymagający bezwzględnej rejestracji VAT i doliczania podatku do każdej sprzedaży. Tak jest np. w związku ze sprzedażą towarów akcyzowych (alkohol, papierosy, paliwo), sprzedażą i obróbką metali szlachetnych, usługami maklerskimi czy komisowymi. Jeśli działalność nie wpisuje się w wymienione czynności, konieczność rejestracji i opłacania VAT są konieczne po przekroczeniu limitu sprzedaży w wysokości 150 tys. zł rocznie.

Jeśli urzędnicy stwierdzą, że VAT nie był płacony mimo takiego obowiązku, z pewnością nakażą uregulowanie zaległej kwoty wraz z odsetkami. Tutaj warto zauważyć, że można być VAT-owcem nie prowadząc działalności gospodarczej. A zatem osoba, która uważa, że jej  działalność nie jest ciągła i zorganizowana, więc jej nie rejestruje w CEIDG, może być i tak zobowiązana do bycia podatnikiem VAT. Wówczas musi zarejestrować się za pomocą formularza VAT-R, a następnie składać deklaracje VAT-7(K) i opłacać podatek.

Jakie są kary za prowadzenie działalności gospodarczej bez rejestracji?

Osoby, które prowadzą działalność bez jej rejestracji, ale opłacają podatki i tak mogą mieć problemy, jeśli urzędnicy uznają, że założenie firmy było w ich wypadku obowiązkowe. Jest to związane z tym, że prowadzenie firmy bez jej rejestracji to po prostu czyn zabroniony. Poza tym, działalność to szereg obowiązków, których niedopełnienie ma dotkliwe konsekwencje.

1. Samo osiąganie przychodów bez rejestracji firmy jest karalne

Zgodnie z kodeksem wykroczeń kto wykonuje działalność gospodarczą bez wymaganego zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej, wpisu do rejestru działalności regulowanej lub bez wymaganej koncesji albo zezwolenia, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny. Tej samej karze podlega ten, kto nie dopełnia obowiązku zgłaszania do ewidencji działalności gospodarczej (CEIDG) zmian danych objętych wpisem. Zmiany te trzeba zgłaszać w terminie do 7 dni od ich wystąpienia. Dotyczą wszelkich informacji zawartych w CEIDG, np. miejsca zamieszkania, nazwy firmy, numeru konta bankowego, czy firmy prowadzącej księgowość i miejsca przechowywania dokumentacji.

Jak ustanowić pełnomocnika firmy przez internet

2. Konsekwencje nieprowadzenia księgowości i braku kasy fiskalnej

Dodatkowo prowadzenie działalności gospodarczej bez rejestracji powoduje, że przedsiębiorca nie prowadzi księgowości. Chodzi np. o wystawianie faktur lub rachunków, uzupełnianie i drukowanie KPiR, prowadzenie rejestrów VAT, ewidencji sprzedaży, czy dokumentacji związaną z kasą fiskalną. Oprócz tego, może się zdarzyć, że taka osoba nie składa deklaracji VAT, mimo że może mieć taki obowiązek. W przypadku ujawnienia takiej sytuacji, przedsiębiorca może zostać ukarany grzywną za każdą  z tych rzeczy z osobna. Np. za brak złożonej deklaracji VAT można spodziewać się mandatu w wysokości 200 zł.

Efekty nieprowadzenia księgowości mogą być jeszcze inne. Otóż nawet jeśli przedsiębiorca odprowadzał zaliczki na podatek dochodowy, to bez prowadzenia księgowości mogą one być nieprawidłowej wysokości. Co ciekawe, powstałe różnice mogą być również nadpłatą podatku, ponieważ prowadzenie działalności i rozliczanie na zasadach ogólnych lub liniowo zezwala na rozliczanie faktycznie poniesionych kosztów uzyskania przychodów (np. według rachunków i faktur), które obniżają zaliczki do zapłaty.

Jeszcze inna kwestia, to prowadzenie sprzedaży bez kasy fiskalnej i wydawania paragonów mimo takiej konieczności. Na ten fakt muszą uważać osoby oferujące usługi lub towary osobom prywatnym. Za brak stosowania kasy fiskalnej mimo takiego obowiązku również grozi grzywna, najczęściej w postaci mandatu.

3. Konsekwencje wynikające z nieopłacania składek ZUS

Podstawowy obowiązek w związku z założeniem firmy to rejestracja w ZUS-ie. W jej konsekwencji trzeba opłacać składki - społeczne i zdrowotne. Będąc przedsiębiorcą tego obowiązku nie można uniknąć, gdyż wynika wprost z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Co za tym idzie, brak założenia firmy mimo takiej konieczności oznacza niespełnienie ustawowego obowiązku rejestracji w ZUS-ie oraz zaległości w opłacaniu składek.

W związku z tym, jeśli wyjdzie na jaw fakt prowadzenia działalności gospodarczej bez jej rejestracji, ZUS może upomnieć się o opłacenie zaległych składek. Okres zaległości może być liczony od momentu faktycznego rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej, co zostanie ustalone np. w trakcie kontroli. W przypadku ujawnienia przez ZUS takiej sytuacji, ZUS może wymierzyć płatnikowi składek opłatę dodatkową do wysokości 100% nieopłaconych składek. Do zaległej kwoty składek ZUS doliczone zostaną także odsetki obliczane tak, jak dla zaległości podatkowych.

W jakim zakresie inwestor jest odpowiedzialny za zobowiązania wobec podwykonawcy?

Zapraszamy na forum Księgowość

Sebastian Bobrowski

Dyrektor Finansowy inFakt