Strona główna » Księgowość » Warto wiedzieć » Wezwania do organów podatkowych

Wezwania do organów podatkowych

24 października 2006, 06:30

REKLAMA

Jednym z istotnych uprawnień organów podatkowych jest możliwość wzywania niektórych uczestników postępowania podatkowego w celu dokonania przez nich określonej czynności procesowej.

W jakich przypadkach organ podatkowy może wezwać stronę lub inne osoby? Kiedy osoba wezwana ma obowiązek osobistego stawienia się przed organem podatkowym prowadzącym postępowanie podatkowe?

Zgodnie z art. 155 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (OP), organ podatkowy może wezwać stronę lub inne osoby do złożenia wyjaśnień, zeznań lub dokonania określonej czynności osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie, jeżeli jest to niezbędne dla wyjaśnienia stanu faktycznego lub rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli jednak osoba wezwana nie może stawić się z powodu choroby, kalectwa lub innej ważnej przyczyny, organ podatkowy może przyjąć wyjaśnienie lub zeznanie albo dokonać czynności w miejscu pobytu tej osoby.

Konstrukcja wezwania

W art. 159 OP ustawodawca określił, iż w wezwaniu muszą być wskazane:

1) nazwa i adres organu podatkowego,

2) imię i nazwisko osoby wzywanej,

3) w jakiej sprawie i w jakim charakterze oraz w jakim celu dana osoba zostaje wezwana,

4) czy osoba wezwana powinna stawić się osobiście lub przez pełnomocnika, czy też może złożyć wyjaśnienie lub zeznanie na piśmie,

5) termin, do którego żądanie powinno być spełnione, albo dzień, godzina i miejsce zgłoszenia się osoby wzywanej lub jej pełnomocnika,

6) skutki prawne niezastosowania się do wezwania,

7) podpis pracownika organu podatkowego, z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby podpisującej.

W sprawach uzasadnionych ważnym interesem adresata lub gdy stan sprawy tego wymaga, wezwania można dokonać telegraficznie lub telefonicznie albo przy użyciu innych środków łączności (np. przez internet), z podaniem danych wymienionych powyżej (tj. danych określonych w art. 159 § 1 OP). Wezwanie przekazane w ten sposób powoduje skutki prawne tylko wtedy, gdy nie ma wątpliwości, że dotarło do adresata we właściwej treści i w odpowiednim terminie (art. 160 OP).

Osobiste stawiennictwo

Wezwany jest obowiązany do osobistego stawienia się tylko na obszarze województwa, w którym zamieszkuje lub przebywa. Jeżeli właściwy miejscowo do rozpatrzenia sprawy jest organ podatkowy mający siedzibę na obszarze innego województwa, osoba obowiązana do osobistego stawienia się może jednak zastrzec, że chce stawić się przed organem właściwym do rozpatrzenia sprawy (art. 156 OP). Należy zauważyć, iż w powyższym unormowaniu zostało określone uprawnienie, a nie obowiązek, osoby wzywanej przez organ podatkowy. W przypadku wszczęcia postępowania podatkowego z urzędu organ podatkowy w postanowieniu o wszczęciu tego postępowania ma obowiązek pouczenia strony o możliwości złożenia takiego zastrzeżenia w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia.

W przypadku gdy postępowanie podatkowe prowadzone jest przez organ podatkowy, którego siedziba nie znajduje się na obszarze województwa, w którym zamieszkuje lub przebywa osoba obowiązana do osobistego stawiennictwa, oraz jeżeli osoba ta nie złożyła zastrzeżenia, że chce stawić się przed tym właśnie organem, organ ten zwraca się do organu podatkowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu tej osoby o wezwanie jej w celu złożenia wyjaśnień lub zeznań albo dokonania innych czynności, związanych z prowadzonym postępowaniem.

Zwracając się do innego organu podatkowego, organ prowadzący postępowanie określa czynności, które mają być przedmiotem wyjaśnień lub zeznań, albo czynności, jakie mają być dokonane (art. 157 OP). Mamy w tym przypadku do czynienia z instytucją tzw. pomocy prawnej organów podatkowych. Organ podatkowy, do którego zwrócono się o pomoc prawną, nie może dowolnie określać czynności, które mają być przedmiotem wyjaśnień lub zeznań, albo czynności, jakie mają być dokonane. Jest on uprawniony jedynie do wykonania zadań zleconych przez organ podatkowy prowadzący postępowanie.

PRZYKŁAD

Podatnik mieszka i prowadzi działalność gospodarczą w Warszawie. Jest natomiast świadkiem w postępowaniu podatkowym prowadzonym przez urząd skarbowy w Krakowie w sprawie wymiaru podatku od towarów i usług za 2004 rok swojego kontrahenta. Decyzja co do tego, czy podatnik będzie obowiązany do osobistego stawienia się w urzędzie skarbowym w Krakowie, aby złożyć zeznania w przedmiotowym postępowaniu, zależy, co do zasady, od podatnika. Wezwany jest bowiem obowiązany do osobistego stawienia się tylko na obszarze województwa, w którym zamieszkuje lub przebywa. Jednak gdy właściwym miejscowo do rozpatrzenia sprawy jest organ podatkowy mający siedzibę na obszarze województwa, w którym wezwany nie zamieszkuje lub nie przebywa, osoba obowiązana do osobistego stawienia się może zastrzec, że chce stawić się przed organem właściwym do rozpatrzenia sprawy. Zasady tej nie stosuje się w przypadkach, w których charakter sprawy lub czynności wymaga osobistego stawienia się przed organem podatkowym prowadzącym dane postępowanie podatkowe (art. 158 OP). Wtedy nie będzie miał znaczenia fakt, iż wezwany podatnik nie zamieszkuje lub nie przebywa na obszarze województwa, w którym organ podatkowy prowadzi postępowanie, a ponadto, że nie będzie miała zastosowania tzw. pomoc prawna organów podatkowych.

Należy również zauważyć, iż w powyższym przypadku mamy do czynienia z rozstrzygnięciem organu podatkowego o charakterze uznaniowym. Użyte przez ustawodawcę wyrażenie: „…nie stosuje się w przypadkach, w których charakter sprawy lub czynności wymaga osobistego stawienia się przed organem podatkowym prowadzącym postępowanie”, nie jest bowiem ani wyrażeniem ostrym, ani precyzyjnym. Charakter tego unormowania powoduje, iż jedynie od uznania organu podatkowego prowadzącego postępowanie zależy zastosowanie powyższej regulacji.

Ukaranie karą porządkową

Organ podatkowy w prawidłowo skonstruowanym wezwaniu jest obowiązany wskazać skutki prawne niezastosowania się do wezwania (art. 159 § 1 pkt 6 OP). O takich skutkach prawnych stanowią natomiast regulacje zawarte w art. 262–263 OP, a celem ich wprowadzenia była próba zdyscyplinowania podmiotów biorących udział w toku prowadzonego przez organ podatkowy postępowania podatkowego, przy czym regulacje te nie dotyczą wyłącznie strony tego postępowania.

Strona postępowania podatkowego, pełnomocnik strony, świadek lub biegły, którzy mimo prawidłowego wezwania organu podatkowego:

1) nie stawili się osobiście bez uzasadnionej przyczyny, mimo że byli do tego zobowiązani, lub

2) bezzasadnie odmówili złożenia wyjaśnień, zeznań, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin lub udziału w innej czynności, lub

3) bez zezwolenia tego organu opuścili miejsce przeprowadzenia czynności przed jej zakończeniem,

– mogą zostać ukarani karą porządkową do 2500 zł (art. 262 § 1 OP).

W przedmiotowej sprawie istotny jest wyrok NSA z 29 sierpnia 2002 r. (I SA/Po 533/01), w którym sąd stwierdził, iż katalog czynów zagrożonych karami porządkowymi, zawartymi w art. 262 OP, ma charakter zamknięty, co oznacza, iż nie można stosować kar porządkowych do innych czynów niż tam określonych, nawet gdyby ich zajście utrudniało prowadzenie postępowania lub hamowało jego tok. Warunkiem wymierzenia kary porządkowej w związku z niedopełnieniem obowiązku określonego w art. 262 OP jest ponadto pouczenie przez organ podatkowy osoby zobowiązanej do jego wykonania o skutkach niezastosowania się do wezwania.

Możliwość ukarania karą porządkową została przewidziana także odpowiednio w stosunku do osoby, która:

1) wyraziła zgodę na powołanie jej na biegłego,

2) odmówiła wyjawienia rzeczy lub praw majątkowych, mogących być przedmiotem hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego (art. 262 § 2 OP),

3) bezzasadnie odmówiła okazania przedmiotu oględzin (art. 262 § 3 OP).

Kary porządkowej nie stosuje się natomiast w przypadku przesłuchania strony (art. 262 § 4 OP).

Należy w tym miejscu zauważyć, iż jedynie w gestii organu podatkowego leży podjęcie rozstrzygnięcia o nałożeniu kary porządkowej na dany podmiot („…mogą zostać ukarani karą porządkową do 2500 zł”). Określony bowiem przez ustawodawcę w tej kwestii tryb postępowania nie wywołuje dla organu podatkowego automatycznego obowiązku nałożenia na dany podmiot tej kary.

Nałożenie kary porządkowej

Karę porządkową nakłada się w formie postanowienia, na które służy zażalenie. Termin płatności kary wynosi 7 dni od dnia doręczenia tego postanowienia (art. 262 § 5 i 5a OP).

W przypadku nałożenia kary porządkowej na dany podmiot oprócz prawa do złożenia zażalenia ustawodawca przewidział ponadto jeszcze inną możliwość obrony dla osoby ukaranej tą karą. Zgodnie z art. 262 § 6 OP organ podatkowy, który nałożył karę porządkową, może, na wniosek ukaranego, złożony w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia o nałożeniu kary porządkowej, uznać za usprawiedliwione niestawiennictwo lub niewykonanie innych obowiązków, o których była mowa powyżej, i uchylić postanowienie nakładające karę. Na postanowienie o odmowie uchylenia kary porządkowej przysługuje zażalenie (art. 263 § 2 OP). Należy zatem stwierdzić, iż w przypadku nałożenia kary porządkowej na dany podmiot, może on złożyć zażalenie na postanowienie o nałożeniu kary porządkowej albo też może złożyć wniosek do organu podatkowego o uchylenie kary porządkowej.

PRZYKŁAD

Naczelnik urzędu skarbowego wszczął w stosunku do podatnika postępowanie podatkowe w sprawie określenia prawidłowej wysokości podatku dochodowego od osób fizycznych za 2004 rok. Jednocześnie wezwał podatnika do złożenia wyjaśnień w tej sprawie w siedzibie urzędu skarbowego. Pomimo prawidłowego wezwania podatnik nie stawił się w urzędzie skarbowym i nie złożył przedmiotowych wyjaśnień. Dlatego też naczelnik urzędu skarbowego nałożył na niego karę porządkową w wysokości 1000 zł. Zgodnie z art. 262 § 5 OP karę porządkową nakłada się w formie postanowienia, na które służy zażalenie. Dlatego podatnik będzie uprawniony do złożenia zażalenia na to postanowienie naczelnika urzędu skarbowego. Ponadto zgodnie z art. 262 § 6 OP organ podatkowy, który nałożył karę porządkową, może, na wniosek ukaranego, złożony w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia o nałożeniu kary porządkowej, uznać za usprawiedliwione niestawiennictwo lub niewykonanie innych obowiązków i uchylić postanowienie nakładające karę. Na postanowienie o odmowie uchylenia kary porządkowej przysługuje zażalenie (art. 263 § 2 OP). Dlatego też podatnik, chcąc się uwolnić od zapłaty nałożonej na niego kary porządkowej, może złożyć zażalenie na postanowienie naczelnika urzędu skarbowego w przedmiotowej sprawie bądź też może złożyć wniosek do naczelnika urzędu skarbowego w sprawie uchylenia kary porządkowej.

Właściwość organu podatkowego

O nałożeniu kary porządkowej oraz o jej uchyleniu rozstrzyga organ podatkowy, przed którym toczy się postępowanie. Ukaranie karą porządkową nie wyklucza przy tym możliwości zastosowania wobec opornego świadka lub biegłego środków przymusu przewidzianych w przepisach szczególnych (art. 263 § 1 i 3 OP).

Należy pamiętać, że przepisy art. 68 § 1 i art. 70 OP stosuje się odpowiednio do kar porządkowych. Chodzi tu o termin przedawnienia prawa do wydania decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego oraz o termin przedawnienia samego zobowiązania podatkowego. Generalną zasadą jest, że zobowiązanie podatkowe, które powstaje z dniem doręczenia decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość tego zobowiązania (art. 21 § 1 pkt 2 OP), nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy (art. 68 § 1 OP). Natomiast zgodnie z art. 70 § 1 OP zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. W przedmiotowej sytuacji chodzi odpowiednio o termin przedawnienia prawa do ukarania karą porządkową oraz o termin przedawnienia samej kary porządkowej.

Podstawa prawna:

ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn.zm.).

Piotr Tarkowski

Zapisz się na newsletter

Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.