Strona główna » Księgowość » Warto wiedzieć » Wartości niematerialne i prawne w księgach rachunkowych

Wartości niematerialne i prawne w księgach rachunkowych

03 stycznia 2007, 06:47

REKLAMA

Wartości niematerialne i prawne księguje się na koncie 020 "Wartości niematerialne i prawne". W zależności od rodzaju i liczby występujących w jednostce tytułów wartości niematerialnych i prawnych jednostka ma dwa rozwiązania.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 14 ustawy o rachunkowości przez wartości niematerialne i prawne rozumie się nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki, a w szczególności:

a) autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,

b) prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,

c) know-how.

W przypadku wartości niematerialnych i prawnych oddanych do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze, wartości niematerialne i prawne zalicza się do aktywów trwałych jednej ze stron umowy. Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się również nabytą wartość firmy oraz koszty zakończonych prac rozwojowych.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 1ustawy o rachunkowości wartości niematerialne i prawne wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy według ceny nabycia lub kosztów wytworzenia, pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.

Ewidencja księgowa

Wartości niematerialne i prawne księguje się na koncie 020 „Wartości niematerialne i prawne”. W zależności od rodzaju i liczby występujących w jednostce tytułów wartości niematerialnych i prawnych jednostka ma dwa rozwiązania.

Po pierwsze, jednostka może prowadzić jedno wspólne konto syntetyczne 020, a dane niezbędne do sporządzenia bilansu powinna grupować w ewidencji analitycznej założonej do tego konta. W tym rozwiązaniu w ramach ewidencji analitycznej jednostka powinna zapewnić:

• takie ugrupowanie wartości niematerialnych i prawnych, które jest niezbędne dla sporządzenia bilansu,

• wyodrębnienie poszczególnych tytułów i danych o nich, które niezbędne są do prawidłowego ustalenia odpisów amortyzacyjnych i weryfikacji ich stanów (patrz tab. 2).

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Saldo konta 020 – wyłącznie saldo debetowe – oznacza wartość początkową tych wartości, wykorzystywanych w jednostce, ale nie w pełni jeszcze umorzonych.

Drugim natomiast rozwiązaniem jest wyodrębnienie przez jednostkę kont syntetycznych odpowiadających układowi przyjętemu w bilansie, czyli:

– konto 021 „Koszty zakończonych prac rozwojowych”,

– konto 022 „Wartość firmy”,

– konto 023 „Inne wartości niematerialne i prawne”.

W poniższej tabeli prezentujemy ewidencję księgową najczęściej występujących operacji dotyczących wartości niematerialnych i prawnych.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Składniki majątku będące wartościami niematerialnymi i prawnymi należy wpisać do ewidencji wartości niematerialnych i prawnych najpóźniej w miesiącu przekazania ich do używania. W razie braku ewidencji wartości niematerialnych i prawnych dokonywane odpisy amortyzacyjne nie stanowią kosztów uzyskania przychodów.

Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych

W miarę upływu czasu jednostka dokonuje odpisu umorzeniowego, co powoduje zmniejszenie wartości początkowej danego składnika majątku.

Do ewidencji odpisów umorzeniowych wartości niematerialnych i prawnych służy konto 070 „Odpisy umorzeniowe wartości niematerialnych i prawnych”. Zazwyczaj odpis amortyzacyjny jest równy odpisowi umorzeniowemu, czyli ta sama kwota zarachowywana jest w koszty działalności operacyjnej, jak i na zmniejszenie wartości początkowej.

Księgowanie odpisu umorzeniowego jest następujące:

– Wn konto 401 „Amortyzacja”,

– Ma konto 070 „Odpisy umorzeniowe wartości niematerialnych i prawnych”.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych

Do ewidencji kosztów amortyzacji wartości niematerialnych i prawnych służy konto 401 „Amortyzacja”. Na koncie tym ujmuje się amortyzację obliczoną na podstawie stawek i metod amortyzacji ustalonych na dzień przyjęcia składnika majątku do używania. W ramach ewidencji analitycznej jednostka może wyodrębnić amortyzację wartości niematerialnych i prawnych. Konto to jest kontem wynikowym, czyli na zakończenie roku bilansowego obroty tego konta przeksięgowywane są na wynik finansowy. Na koncie tym może wystąpić na koniec roku saldo debetowe, przenoszone następnie na konto 860 „Wynik finansowy”.

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy o rachunkowości do sposobów dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych wartości niematerialnych i prawnych stosuje się odpowiednio przepisy art. 32 ust. 1–4 i 6 ustawy obowiązujące dla środków trwałych.

Poprawność stosowanych okresów i stawek amortyzacji wartości niematerialnych i prawnych powinna być przez jednostkę okresowo weryfikowana co najmniej na koniec roku obrotowego.

Oto podstawowe zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych wartości niematerialnych i prawnych:

• wartość początkową aktywów zaliczonych do wartości niematerialnych i prawnych zmniejszają odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe dokonywane w celu uwzględnienia utraty ich wartości, na skutek używania lub upływu czasu,

• odpisów dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia wartości początkowej poszczególnych tytułów wartości niematerialnych i prawnych na ustalony – na dzień przyjęcia ich do używania – okres amortyzacji, a rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu do używania,

• przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacji uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności wartości niematerialnych i prawnych, na określenie którego wpływają różne czynniki; istotnym czynnikiem wpływającym na okres amortyzacji i roczną stawkę będzie w tym przypadku prawne lub umowne ograniczenie czasu używania poszczególnych tytułów wartości niematerialnych i prawnych czy tempo postępu techniczno-ekonomicznego.

Większość wartości niematerialnych i prawnych ma dokładnie określony okres prawnego użytkowania, który nie musi pokrywać się z okresem ich użyteczności ekonomicznej. Warto pamiętać, że okres użytkowania wartości niematerialnych i prawnych powinien być adekwatny do okresu czerpania korzyści z tego aktywa.

Na uwagę zasługuje fakt, że ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych określa dla wybranych wartości niematerialnych i prawnych minimalny czas dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Oznacza to, że odpisy dokonywane zgodnie z ustawą o rachunkowości mogą nie odpowiadać odpisom przewidzianym przez przepisy podatkowe.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

PRZYKŁAD

Firma KOT nabyła za kwotę 10 000 zł netto (VAT 2200 zł, brutto 12 200 zł) nowe oprogramowanie komputerowe i zaliczyła je do wartości niematerialnych i prawnych. Okres amortyzacji tego składnika majątku nie może być krótszy niż 24 miesiące, a to oznacza, że stawka amortyzacyjna może wynosić maksymalnie 50 proc. rocznie i taką stawkę przyjęła firma KOT (stawka ta dotyczy programów komputerów niezależnie od tego, czy zostały zakupione od firmy zewnętrznej czy wytworzone we własnym zakresie). Oto ujęcie w księgach rachunkowych powyższego zdarzenia:

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Podstawa prawna:

• ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn.zm.),

• rozporządzenie Ministra Finansów z 17 grudnia 2002 r. w sprawie prowadzenia ewidencji przychodów i wykazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (Dz.U. Nr 219, poz. 1836 z późn.zm.).

Aneta Mazur

Zapisz się na newsletter

Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.