Organy podatkowe mają prawo kontrolować rozliczane przez nas podatki. Ale może się zdarzyć, że zostaniemy skontrolowani przy okazji kontroli przeprowadzanej u naszego kontrahenta.
Zgodnie z Ordynacją podatkową, organy podatkowe mogą zażądać od kontrahentów kontrolowanych podatników wszystkich dokumentów w zakresie objętym cudzą kontrolą.
Kontroli podatkowej Ordynacja podatkowa poświęca oddzielny rozdział, który szczegółowo opisuje zakres, przebieg, uprawnienia i obowiązki zarówno kontrolujących, jak i kontrolowanych. Kontrolę podatkową przeprowadzają organy podatkowe pierwszej instancji. Kontrolą zaś mogą być objęte rozliczenia podatników, płatników, inkasentów oraz następców prawnych. Podstawowym celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego.
Czynności sprawdzające
Trzeba przypomnieć, że przepis pozwalający na przeprowadzenie tzw. kontroli krzyżowej został przeniesiony z rozdziału dotyczącego kontroli podatkowej do przepisów regulujących czynności sprawdzające.
Podstawą do jej przeprowadzenia jest obecnie art. 274c par. 1 Ordynacji podatkowej. Zgodnie z jego treścią, organ podatkowy może zażądać od kontrahentów kontrolowanego podatnika przedstawienia dokumentów, w zakresie objętym kontrolą u podatnika. Kontrola krzyżowa możliwa jest tylko w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową u innego podatnika. Warto zaznaczyć, że kontrola krzyżowa może objąć tylko kontrahentów kontrolowanego, którzy wykonują działalność gospodarczą. Z czynności w ramach kontroli krzyżowej sporządza się protokół.
Nie można zakładać, że kontrolą krzyżową zostaną objęci tylko kontrahenci z sąsiedztwa. Nie należy też liczyć na to, że organowi podatkowemu nie będzie się chciało sprawdzać dokumentów na drugim końcu Polski. Zgodnie z przepisami, jeżeli miejsce zamieszkania, siedziba lub miejsce wykonywania działalności kontrahenta kontrolowanego znajdują się poza obszarem działania organu przeprowadzającego kontrolę, sprawdzenia dokumentów dokona inny organ na zlecenie. Będzie to organ właściwy miejscowo dla kontrahenta.
Kłopotliwy przepis
Przeniesienie przepisu dotyczącego kontroli krzyżowej do przepisów o czynnościach sprawdzających może budzić wątpliwości i niebezpieczeństwa. Potwierdziło je niestety Ministerstwo Finansów w piśmie z 12 lipca 2005 r. (nr SP1/768/033-235/1584/04/AA).
W piśmie przesłanym do izb skarbowych i celnych resort potwierdził, że dokonywana czynność sprawdzająca nie wymaga wydania szczególnego upoważnienia. Czynności sprawdzające nie stanowią czynności kontroli podatkowej. To pociąga za sobą kolejną konsekwencję: okres oczekiwania na protokół z czynności sprawdzających nie jest wliczany do czasu trwania kontroli. Nie wymaga też zawieszenia kontroli podatkowej. Wynika z tego, że kontrolujący nie musi martwić się, że kontrola krzyżowa może spowodować przekroczenie terminu zakończenia kontroli (co obecnie ma określone skutki). Resort wyjaśnił jednak, że dokumenty zgromadzone w ramach czynności sprawdzających mogą stanowić załącznik do protokołu lub jeden z dowodów w postępowaniu podatkowym. I to dowód odrębny od dowodów zgromadzonych w toku kontroli podatkowej. Wszystko w zależności od tego, czy czynności te zostaną przeprowadzone przed lub po zakończeniu kontroli podatkowej.
Z tych wyjaśnień wynika, że kontrola krzyżowa nie musi wcale mieścić się w ramach właściwej kontroli. Równie dobrze kontrola krzyżowa w ramach czynności sprawdzających może ją poprzedzić lub uzupełnić już po jej zakończeniu.
Zlecenia kontroli
Resort finansów odniósł się też do kwestii zlecenia przeprowadzenia czynności w ramach kontroli krzyżowej przez organ właściwy miejscowo kontrahentowi.
Zlecenie – przez organ prowadzący postępowanie lub kontrolę podatkową – dokonania określonych czynności w stosunku do kontrahenta podatnika powinno być w ocenie ministerstwa uzasadnione ekonomiką przeprowadzenia czynności sprawdzających. W szczególności zlecenie dokonania określonych czynności w stosunku do kontrahenta podatnika może nastąpić wówczas, gdy miejsce zamieszkania, siedziba lub miejsce wykonywania działalności kontrahenta podatnika znajduje się w znacznej odległości od siedziby organu dokonującego kontroli lub prowadzącego postępowanie podatkowe.
Przypomniano też o prawach kontrahenta kontrolowanego. Jak zauważono w piśmie, korzystając z „pomocy” innego organu w przeprowadzeniu czynności sprawdzających, należy w szczególności uwzględnić uprawnienie kontrahenta podatnika (także osoby reprezentującej) do ograniczenia obowiązku osobistego stawiennictwa do obszaru województwa, w którym on zamieszkuje (przebywa). W ocenie ministerstwa, jeżeli dla dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy wystarczające jest złożenie wyjaśnień lub dokonanie innej czynności w ramach czynności sprawdzających w formie pisemnej, zbędne będzie korzystanie z „pomocy” innego organu. Zbędne będzie sporządzanie protokołu z czynności sprawdzających, bo czynność ta zostaje w inny sposób utrwalona na piśmie.
Bardzo ważną wskazówką jest rozstrzygnięcie tego, jakich kontrahentów może dotyczyć kontrola krzyżowa. Niestety, wyjaśnienia nie są pocieszające dla podatników.
Przypomnijmy, że organ podatkowy uprawniony jest, w związku z prowadzoną kontrolą podatkową, do żądania dokumentów od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą. Jak wskazuje się w piśmie, przepis ten zawęża zakres podmiotowy czynności sprawdzających do kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą. Ale jednocześnie dodaje się, że chodzi tu o wykonywanie działalności gospodarczej przez kontrahenta w okresie objętym kontrolą u podatnika. A zatem zakończenie wykonywania działalności gospodarczej przez osobę fizyczną (kontrahenta) nie stanowi przeszkody do przeprowadzenia czynności sprawdzających dokumenty dotyczące okresu objętego kontrolą, w którym osoba fizyczna wykonywała działalność gospodarczą.
