SLIM VAT 3 – Ministerstwo Finansów zapowiada zmiany w projekcie

Zmiany w projekcie SLIM VAT 3

W toku trwających od sierpnia br konsultacjach publicznych, uzgodnieniach międzyresortowych i w toku opiniowania omawianego projektu zgłoszono szereg uwag. Część z nich Ministerstwo Finansów zamierza wziąć pod uwagę w nowej wersji projektu.

Zbiorcze faktury korygujące do faktur w walutach obcych

Na skutek uwag Business Centre Club i Crido Taxand S.A. Ministerstwo Finansów zapowiedziało, że projektowane przepisy art. 31b ust. 2 i ust. 3 ustawy o VAT zostaną zmodyfikowane przy zachowaniu jednolitej zasady w transakcjach krajowych oraz transgranicznych. W uwzględnieniu tych uwag rozwiązanie będzie miało charakter fakultatywny.

Business Centre Club i Crido Taxand S.A. zaproponowały umożliwienie stosowania kursu waluty obcej ogłaszanej przez NBP na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia zbiorczej faktury korygującej w miejsce nałożenia obowiązku stosowania tego kursu (art. 31b ust. 2-3 ustawy o VAT)W

Zdaniem ww. podmiotów – zasadnym byłoby wprowadzenie w projektowanym art. 31b ust. 2 i 3 ustawy o VAT możliwości wyboru przez podatników stosowanych reguł przeliczania kursów walut dla pozycji (dostaw towarów / świadczenia usług) ujętych na tzw. zbiorczych fakturach korygujących i przyjęcie przedmiotowych regulacji z zastosowaniem określenia: „(…) przeliczenia na złote, podatnik może dokonać według kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski (…)”.

BCC wskazał, że wielu podatników na przestrzeni lat dostosowało swoje systemy księgowe do wymogów organów podatkowych, tj. stosowania kursów pierwotnych dla każdej korygowanej transakcji – nawet, gdy korekta ujęta była na fakturze zbiorczej. Zazwyczaj dostosowanie w tym zakresie było dużym wyzwaniem technicznym i wiązało się z poniesieniem nakładów finansowych. Tym samym, wprowadzenie w art. 31b ust. 2 i 3 obowiązku stosowania kursu waluty obcej sprzed dnia wystawienia tzw. zbiorczej faktury korygującej może oznaczać dla wielu podatników konieczność, często ponownej, reorganizacji przyjętych uprzednio rozwiązań w omawianym zakresie i powtórną potrzebę zmiany w systemach księgowych / systemach fakturowania, czy w procedurach, co wiązać się będzie również z poniesieniem kolejnych nakładów finansowych, przeznaczeniem na ten proces zasobów osobowych i czasu. Świadomość jak wiele zmian – również związanych z dostosowywaniem systemów księgowych do potrzeb podatkowych – spoczywa na podatnikach, rekomendujemy wprowadzenie tego przepisu jako opcji do wyboru (aby zabezpieczyć tych przedsiębiorców, którzy dotąd wybierali bardziej rozsądne podejście do przeliczania kursów z faktur zbiorczych, nie szkodząc tym, którzy w tym zakresie decydowali się dostosować do oczekiwań administracji podatkowej).

Ponadto Ministerstwo Finansów uznało, że poniższa uwaga BCC (dot. doprecyzowania art. 31b ust. 4 ustawy o VAT) jest zasadna i zostanie uwzględniana w zmienionym projekcie ustawy.

Na podstawie projektowanego art. 31b ust. 4 ustawy o VAT przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się, jeżeli podatnik wybrał do stosowania zasady przeliczenia podstawy opodatkowania określonej w walucie obcej, o których mowa w art. 31a ust. 2a. W takim przypadku odpowiednie zastosowanie mają przepisy o podatku dochodowym, obowiązujące tego podatnika na potrzeby rozliczenia danej transakcji. Jednocześnie, zgodnie z Objaśnieniami z dnia 23 kwietnia 2021 r. w zakresie pakietu rozwiązań „SLIM VAT” oraz wybranych rozwiązań doprecyzowujących niektóre konstrukcje VAT wprowadzonych ustawą z dnia 27 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2419) w VAT mogą wystąpić transakcje powodujące obowiązek przeliczenia kwot stosowanych do określenia podstawy opodatkowania określonych w walucie obcej, których nie przelicza się w podatku dochodowym w odniesieniu do określenia przychodu (transakcje dla których nie powstaje przychód w podatku dochodowym np. wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów lub import usług). Jeżeli u podatnika wystąpi taka transakcja, to mimo wyboru dla celów VAT opcjonalnych metod przeliczania walut przyjmowanych przez niego dla przeliczenia przychodu w podatku dochodowym, będzie obowiązany do zastosowania dla tej transakcji dotychczasowych zasad przeliczania kwot stosowanych do określenia podstawy opodatkowania określonych w walucie obcej. Wobec powyższego, pozostawienie przedmiotowego przepisu w dotychczas zaproponowanym brzmieniu, tj. poprzez przyjęcie sformułowania „ust. 1 i 2 nie stosuje się”, określającego bezwzględne wyłączenie możliwości zastosowania wskazanych ustępów powodowałoby sytuację, w której np. w przypadku korekty transakcji wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów z przyczyny innej, aniżeli wymieniona w projektowanym art. 31b ust. 3 ustawy o VAT (tj. opustu lub obniżki ceny), podatnik nie mógłby zastosować zasad przeliczania kursów walut obcych określonych w projektowanym art. 31b ust. 1 ustawy o VAT. Tym samym, zdaniem BCC, przepis należy przeformułować lub uzupełnić.

Wiążąca informacja stawkowa

Ministerstwo Finansów zaakceptowało też poniższą uwagę Głównego Urzędu Statystycznego na temat przepisów dot. wiążących informacji stawkowych.

Celem doprecyzowania GUS zaproponował dopisanie w art. 1 w pkt 11 w lit. a przedmiotowego projektu wyrazu „towaru” po wyrazie „klasyfikacja”. Uzasadnieniem takiego rozwiązania jest podwójne wyszczególnienie zaklasyfikowania według działu, grupy, klasy, kategorii, podkategorii lub pozycji Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług. Druga część tego zapisu dotyczy usług, natomiast należy domniemywać, że pierwsza część zapisu dotyczy towaru, dlatego też proponowane doprecyzowanie wydaje się wskazane.
Dla czytelności powyższego zapisu, poniżej fragment projektu z naniesioną zmianą: „11) w art. 42h: a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. WIS oraz decyzja o zmianie WIS wygasają z mocy prawa przed upływem okresu ważności w przypadku zmiany przepisów prawa podatkowego w zakresie podatku odnoszących się do towaru albo usługi, będących jej przedmiotem, w wyniku której wskazana w WIS albo decyzji o zmianie WIS:
1) klasyfikacja towaru według działu, pozycji, podpozycji lub kodu Nomenklatury Scalonej (CN) albo według działu, grupy, klasy, kategorii, podkategorii lub pozycji Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług albo według sekcji, działu, grupy lub klasy Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych albo usługi według działu, grupy, klasy, kategorii, podkategorii lub pozycji Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług, lub”.

Zwolnienie z VAT usług zarzadzania funduszami inwestycyjnymi

Na skutek zgłoszonych w toku konsultacji publicznych uwag Ministerstwo Finansów zrezygnowało z poszerzenia zakresu zwolnienia dla usług zarzadzania funduszami inwestycyjnymi poprzez dodanie nowego art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. aa) ustawy o VAT. Zgodnie z propozycją Ministerstwa Finansów, zwolnieniu podlegać miałyby także usługi zarządzania „specjalnymi funduszami inwestycyjnymi, którymi zarządzanie podlega zwolnieniu od podatku od wartości dodanej w państwach członkowskich innych niż Rzeczpospolita Polska”. Na skutek argumentacji m.in. Związku Liderów Sektora Usług Biznesowych (ABSL) i Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami MF wycofało się z tej zmiany.

Faktury zaliczkowe

Projekt SLIM VAT 3 zakłada zmianę art. 106b ust. 1a ustawy VAT, w celu wprowadzenia możliwości rezygnacji z obowiązku wystawienia faktury zaliczkowej i ograniczenia się do wystawienia faktury rozliczeniowej, w której uwzględni się całość dokonanej dostawy towarów lub świadczenia usług (łącznie z kwotą otrzymanej zaliczki lub zaliczek), w przypadku gdy obowiązek podatkowy z tytułu otrzymania zaliczki i dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług powstaje w tym samym okresie rozliczeniowym (miesiącu/kwartale).

W konsultacjach wskazywano, że to ułatwienie może być pozorne, bo projekt jednocześnie pozostawiał bez zmian art. 19a ust. 8 ustawy VAT i nie zwalniał podatników z obowiązku rozpoznania obowiązku podatkowego od otrzymanej zaliczki (gdy do dostawy dojedzie w tym samym okresie rozliczeniowym, w którym podatnik otrzymał taką zaliczkę) i konsekwentnie ujęcia tego zdarzenia w ewidencji VAT/JPK.

Ministerstwo Finansów w omawianym raporcie z konsultacji publicznych tego projektu poinformowało, że zmiana ta została przeniesiona do innego projektu (nie wskazano do jakiego), a zgłoszone uwagi do tej zmiany będą analizowane przez MF w dalszych pracach.

Numery paragonów fiskalnych

Ministerstwo Finansów zaakceptowało także poniższą propozycję Platformy Detalistów.

Propozycja wprowadzenia zmiany do nowego brzmienia art. 106h Ustawy o VAT (dotyczy zarówno ust. 1 oraz ust. 3)
2) pozostawia się w dokumentacji numer dokumentu fiskalnego odpowiadającemu wystawionemu paragonowi w postaci elektronicznej oraz numer unikatowy kasy rejestrującej.
Uzasadnienie: Kasy rejestrujące mogą numerować paragony fiskalne w cyklu dobowym, tj. każdego dnia numeracja rozpoczyna się od 1. W efekcie w dokumentacji faktura będzie przypisana do paragonu w sposób niejednoznaczny - numer paragonu może się powtarzać wielokrotnie, do 365 razy w ciągu roku. Każdy paragon fiskalny jest w szczególności dokumentem, a numeracja dokumentów na kasie rejestrującej, w przeciwieństwie do numeracji paragonów, jest zawsze rosnąca. Zmiana numeru paragonu na numer dokumentu powinna zatem rozwiązać problem.

Wyłączenie odpowiedzialności solidarnej

Ministerstwo Finansów zaakceptowało również uwagi zgłoszone przez Związek Banków Polskich i Tomasza Michalika z MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy spółka doradztwa podatkowego S.A. do proponowanych zmian art. 108a ust. 6 ustawy o VAT i art. 62b ust. 2 pkt 4a Prawa bankowego.

Ministerstwo Finansów zapowiedziało zmianę propozycję zapisu poprzez odesłanie do podatnika nabywającego wierzytelność. Zatem rozszerzony ma być zakres stosowania tej metody uwolnienia się od odpowiedzialności solidarnej.

Poniżej treść uwagi zgłoszonej przez MDDP:

a) Uważamy, że rozwiązanie zaproponowane w nowym art. 108a ust. 6 pkt 3 ustawy o VAT skutkujące uwolnieniem się od odpowiedzialności solidarnej w razie dokonania „płatności na rachunek VAT podatnika będącego instytucją finansową wskazaną w umowie o nabyciu wierzytelności zawartej między tą instytucją finansową a dostawcą lub nabywcą” jest rozwiązaniem kierunkowo właściwym ale zostało ujęte zbyt wąsko. W uzasadnieniu Projektu wskazano, że ma ono dotyczyć „sytuacji zmiany przez podatnika faktora, tj. po zawarciu porozumienia (umowy) pomiędzy faktorami a klientem, prowadzącego do zmiany wierzyciela wierzytelności wynikających z umowy dostaw towarów lub świadczenia usług przez dostawcę, objętych umową faktoringu”.

b) Ze względu na to, że w ustawie o VAT nie występuje pojęcie „instytucji finansowej” proponujemy, aby nie wprowadzać w ogóle takiego pojęcia i nowej regulacji nadać jak najszerszy zakres zastosowania. Pojęcie instytucji finansowej może być bowiem różnie rozumiane, co powodowałoby w przyszłości liczne spory co do interpretacji nowego art. 108a ust. 6 pkt 3 ustawy o VAT. Przykładowo już w art. 7b ust. 2 i art. 15c ust. 16 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych występują odwołania do definicji instytucji finansowych w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe [dalej: Prawo bankowe] oraz wprowadzane jest pojęcie „przedsiębiorstwa finansowego”.

c) Dlatego też zasadne jest postulowanie, aby w nowym art. 108a ust. 6 pkt 3 ustawy o VAT nie odwoływać się do „instytucji finansowych”, ale do podatnika. Umożliwi to rozszerzenie nowej możliwości wyłączenia odpowiedzialności solidarnej na umowy, których stroną nie jest przedsiębiorstwo faktoringowe, lecz każdy inny podmiot zawierający umowę przelewu wierzytelności lub inną umowę skutkującą takim przelewem. Zważywszy na charakter omawianych regulacji byłoby to rozwiązanie w pełni zabezpieczające dochody Skarbu Państwa.

d) Proponujemy aby nowelizacja art. 108a ust. 6 ustawy o VAT nadała mu następujące brzmienie (art. 1 pkt 21 Projektu):
21) art. 108a ust. 6 otrzymuje brzmienie: „6. Odpowiedzialność solidarna podatnika, o którym mowa w ust. 5, jest wyłączona w przypadku dokonania przez tego podatnika:
 1) płatności na rachunek VAT dostawcy towarów lub usługodawcy wskazanego na fakturze, o której mowa w ust. 3 pkt 3, albo
 2) zwrotu otrzymanej płatności na rachunek VAT podatnika, od którego otrzymano tę płatność, niezwłocznie po powzięciu informacji o jej otrzymaniu, albo
3) płatności na rachunek VAT podatnika wskazanego w umowie o nabyciu wierzytelności zawartej z dostawcą lub nabywcą - w kwocie otrzymanej na rachunek VAT, przy czym przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio.”;

e) Ponadto, proponujemy również zmianę art. 62b ust. 2 pkt 4a Prawa bankowego będącą konsekwencją powyższej propozycji (art. 3 pkt 2 lit. b Projektu):b) w ust. 2 po pkt 4 dodaje pkt 4a w brzmieniu:
 „4a) przekazania przy użyciu komunikatu przelewu kwoty odpowiadającej kwocie podatku od towarów i usług na rachunek VAT podatnika wskazanego w umowie o nabyciu wierzytelności przez posiadacza rachunku, który: a) otrzymał płatność przy użyciu komunikatu przelewu oraz b) nie jest dostawcą towarów lub usługodawcą wskazanym na fakturze, za którą jest dokonywana płatność;”

Sankcja VAT

Odnosząc się do uwagi prof. dr hab. Witolda Modzelewskiego (odnośnie proponowanych w omawianym projekcie SLIM VAT 3 zmian dot. art. 112b ust. 2a ustawy o VAT), Ministerstwo Finansów stwierdziło, że przyjęte w projekcie rozwiązanie dotyczące dodatkowego zobowiązania podatkowego nie miało na celu uzależniania możliwości zastosowania sankcji od wydania wyroku karnego w przedmiocie oszustwa. Uwzględniając jednak przedstawioną przez prof. Modzelewskiego argumentację - MF zapowiedziało zmianę proponowanych tu zmian w celu w celu uniknięcia wątpliwości interpretacyjnych.

Uwagi prof. dr hab. Witolda Modzelewskiego do art. 1 pkt 25 i pkt 26 projektu (art. 112b ust. 2a ustawy o VAT):

Zgodnie z projektem w przypadku stwierdzenia, że nieprawidłowość była skutkiem świadomego uczestnictwa podatnika w oszustwie dotyczącym podatku dodatkowego zobowiązanie podatkowe ustala się w maksymalnej wysokości określonej odpowiednio w art. 112b ust. 2a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. Projektowany przepis należy ocenić krytycznie. Przewiduje obowiązek zastosowania maksymalnej wysokości dodatkowego zobowiązania w oparciu o stwierdzenie świadomego uczestnictwa w oszustwie, podczas gdy organy podatkowe nie są właściwe (ani uprawnione) do stwierdzenia takiej okoliczności. Przepisy proceduralne (Ordynacja podatkowa; przepisy ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej) nie przewidują rozwiązań analogicznych do procedury karnej, ani nie dają podatnikowi (zwłaszcza osobom prawnym) analogicznych gwarancji procesowych. Projektowany przepis wyraźnie nawiązuje do popełnienia przestępstwa (czynu zabronionego) w sposób umyślny. Taki stan prawny powinien być stwierdzony przez właściwy sąd powszechny (karny) w odpowiednim postepowaniu. Należy podkreślić, że projektowany przepis nakłada na organ podatkowy dokonanie oceny okoliczności sprawy, której zakres pokrywa się z właściwością sądów karnych. Przepis nie uzależnia przy tym wydania decyzji od toku postępowania karnego. W praktyce będzie to prowadzić do przypadków, w których przyjęta przez organ podatkowy ocena okoliczności sprawy w kontekście świadomości podatnika (sprawcy czynu zabronionego) może rozminąć się z orzeczeniem sądu karnego (albo takiego orzeczenia nie będzie na skutek umorzenia postępowania przygotowawczego, o ile zostanie wszczęte). Co ważne przy tym, zgodnie z obecnym stanowiskiem orzecznictwa, wyrok uniewinniający z powodu odmiennej oceny stwierdzeniu świadomego udziału w oszustwie, wydanie decyzji winno być poprzedzone (oparte) na orzeczeniu właściwego sądu karnego, stwierdzającego popełnienie takiego przestępstwa. W przeciwnym razie będzie miała miejsce niedopuszczalna w demokratycznym państwie prawnym rozbieżność w ocenie stwierdzonych okoliczności. Trzeba odnotować przy tym, że wśród organów postępowania przygotowawczego, główny ciężar prowadzenia takich postępowań spoczywa na naczelniku urzędu skarbowego oraz naczelniku urzędu celno-skarbowego. Jeśli – w ocenie tego organu – podatnik działał świadomie (umyślnie), to powinien wszcząć postępowanie przygotowawcze i doprowadzić do skazania. Będzie to wówczas niepodważalną podstawą ustalenia dodatkowego zobowiązania w maksymalnej wysokości. Odpowiednio wyrok uniewinniający, lub umorzenie postępowania wykluczy możliwość zastosowania sankcji w maksymalnej wysokości. Przepis powinien zatem otrzymać brzmienie: „W przypadku stwierdzenia, że nieprawidłowość była skutkiem świadomego uczestnictwa podatnika w oszustwie dotyczącym podatku, stwierdzonego wydanym w postępowaniu karnym prawomocnym wyroku skazującym w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe - dodatkowe zobowiązanie podatkowe ustala się w maksymalnej wysokości określonej odpowiednio w ust. 1–2a.”.
Odpowiednio należy także zmodyfikować treść przepisu zmienianego w pkt 26 projektu.

Ministerstwo Finansów zapowiedziało też zmianę projektowanych przepisów zmieniających art. 112b ustawy o VAT w zgodzie z poniższymi uwagami Tomasza Michalika z MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy spółka doradztwa podatkowego S.A.:

f) Natomiast dość niepokojąca jest przesłanka ujęta w art. 112b ust. 2b pkt 3 – „waga i częstotliwość stwierdzanych dotychczas nieprawidłowości”. Przede wszystkim dlatego, że projekt nie odnosi się do stwierdzanych dotychczas zaległości podatkowych czy – szerzej – nieprawidłowości prowadzących do bezpodstawnego obniżenia dochodów budżetowych Skarbu Państwa w zakresie VAT ale do jakichkolwiek nieprawidłowości, stwierdzonych w jakimkolwiek trybie i w jakimkolwiek obszarze i zakresie – już nawet nie tylko w rozliczeniach podatku VAT ale nawet niekonieczne w jakichkolwiek rozliczeniach jakiegokolwiek podatku.
g) Innymi słowy, stwierdzone w przeszłości „nieprawidłowości”, także te, które w ogóle nie są związane z rozliczeniem VAT i te, które nie są związane z powstaniem jakichkolwiek zaległości na szkodę Skarbu Państwa musza zostać wzięte pod uwagę przez organ podejmujący decyzję o wysokości dodatkowego zobowiązania podatkowego. Organ oceni wagę tych nieprawidłowości ale nie dostał w sanek ustawie wskazówki pozwalającej na przyjęcie, że „nieprawidłowość”, która nie stworzyła realnego zagrożenia dla wpływów budżetowych powinna zostać pominięta.

h) Abstrahując od samej wątpliwości dotyczącej tego czy zdarzenia z przeszłości w ogóle powinny wpływać na wysokość dodatkowego zobowiązania podatkowego (należy przyjąć, że podatnik, u którego stwierdzono w przeszłości „nieprawidłowości” poniósł już z tego tytułu stosowną karę/dolegliwość) należy przyjąć, że nieprawidłowości – (i) w obszarach innych niż rozliczenia VAT, oraz (ii) takie, które nie są związane z zaniżeniem wpływów budżetowych, powinny zostać explicite wyłączone z grupy przesłanek, o których mowa w art. 112b ust. 2b.

TAX FREE

Ponadto Ministerstwo Finansów zgodziło się z argumentacją BCC i Crido Taxand, że art. 129 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT w nowym brzmieniu ma być stosowany wstecznie od 1 stycznia 2022 r. przepis art. 14 omawianego projektu z mocą wsteczną miał wprowadzać zmiany w zakresie dokumentacji uprawniającej do obniżenia VAT należnego w przypadku zwrotu podatku podróżnemu (tzw. TAX FREE). Zmieniony art. 129 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT ma być stosowany od dnia wejścia w życie nowelizacji SLIM VAT 3.

Źródło (projekt ustawy SLIM VAT 3): Projekt (z 4 sierpnia 2022 r.) ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (UD411).

Raport z konsultacji publicznych projektu SLIM VAT 3

oprac. Paweł Huczko