Czy opłaty sądowe są kosztem podatkowym? Zależy od przypadku

• Koszty opłat sądowych w świetle interpretacji fiskusa. Co jest kosztem podatkowym?
• Jakie są warunki uznania opłaty sądowej za koszt podatkowy?
• Interpretacja uznająca opłaty sądowe za koszt podatkowy 
• Skutki podatkowe związane z opłatami sądowymi 

Koszty opłat sądowych w świetle interpretacji fiskusa. Co jest kosztem podatkowym?

Za koszty uzyskania przychodów uznaje się wszelkie racjonalnie i ekonomicznie uzasadnione wydatki, które są związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, a które zmierzają do uzyskania przychodów lub zabezpieczenia bądź zachowania źródła przychodów. Kluczowe jest również, aby poniesiony koszt nie podlegał wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodu. 

Istnienie związku przyczynowo skutkowego pomiędzy poniesieniem wydatku a osiągnięciem przychodu bądź zachowaniem lub zabezpieczeniem jego źródła należy analizować za każdym razem odrębnie w odniesieniu do każdego wydatku. Analiza tego rodzaju związku powinna za każdym razem wskazywać, że poniesiony wydatek obiektywnie może przyczynić się do osiągnięcia przychodów bądź służyć zachowaniu lub zabezpieczeniu źródła przychodów.

Jakie są warunki uznania opłaty sądowej za koszt podatkowy?

W interpretacji z 29 czerwca 2023 r. sygn. 0112-KDIL2-2.4011.461.2023.1.KP organ podkreślił, że koszty poniesione przez podatnika na postępowanie sądowe nie zostały wskazane wprost jako wyłączenie z kosztów uzyskania przychodu. Dlatego potencjalnie istniałaby możliwość zaliczenia tego rodzaju wydatku do kosztów uzyskania przychodu. Organ stwierdził, że wydatek ten musi jednak zostać poniesiony w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. 

W omawianej interpretacji zdaniem fiskusa zapłata zasądzonych kosztów postępowania sądowego przez podatnika nie podlegała zaliczeniu do kosztów podatkowych, ponieważ według organu nie była ona związana z rzeczywistym zdarzeniem gospodarczym, natomiast wynikała z błędnego działania podatnika.

Z kolei w analogicznym stanie faktycznym, natomiast dotyczącym kosztów opłat sądowych związanych z postępowaniami sądowymi w sprawie umów frankowych, organ w interpretacji z 28 czerwca 2023 r. sygn. 0114-KDIP2-2.4010.231.2023.1.SP stwierdził, że bank ma możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu opłat sądowych. Warto przy tym nadmienić, że na tle sporów sądowych związanych z umowami dotyczącymi kredytów frankowych ukształtowała się linia interpretacyjna pozwalająca na zaliczenie kosztów opłat sądowych do kosztów uzyskania przychodu.

Jest to o tyle zaskakujące, że w omawianych interpretacjach zarówno bank, jak i przedsiębiorca podjęli działanie, jakim był proces sądowy w celu minimalizacji strat oraz zabezpieczenia źródła przychodów, a koszty procesu można powiązać bezpośrednio z prowadzoną działalnością.

Interpretacja uznająca opłaty sądowe za koszt podatkowy 

Zauważyć można, że występują również inne sytuacje, w których wydatki na opłaty sądowe można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu. Przykład tego stanowi interpretacja indywidualna z 22 sierpnia 2017 r., sygn. 0111-KDIB1-2.4010.200.2017.2.MM, gdzie organ wskazał, że: (…) przedmiotowe wydatki (zasądzone przez sąd koszty procesu oraz koszty zastępstwa procesowego) z tytułu udziału Spółki w procesach sądowych pozostają w związku z całokształtem prowadzonej przez nią działalności, ponieważ zostały poniesione w celu ochrony jej interesów. Ponadto, koszty związane z udziałem w postępowaniu sądowym mają na celu ochronę Spółki przed uszczupleniem jej majątku, wykorzystywanego w działalności gospodarczej prowadzonej w celu osiągania przychodów. Uznać zatem należy, że ww. wydatki miały swoje racjonalne i ekonomiczne uzasadnienie i służyły zachowaniu źródła przychodów Spółki. W podobnym tonie wypowiedział się także fiskus w interpretacji z  7 lutego 2017 r., nr 2461-IBPB-1-2.4510.1090.2016.1.ANK.

Skutki podatkowe związane z opłatami sądowymi 

Jak wskazują powyższe interpretacje podatkowe, podejście organów podatkowych jest rozbieżne. Taki sposób działania ze strony organów podatkowych nie prowadzi do pogłębiania zasady zaufania do organów państwa i wzbudza jedynie uzasadnione wątpliwości co do tego jak należy rozliczać koszty opłat sądowych. W tak nieoczywistym obszarze zasadne jest jednak wskazanie, że zachowanie przedsiębiorcy cechujące się brakiem należytej staranności i odbiegające od profesjonalnych standardów, czy po prostu działanie skutkujące świadomym narażeniem klienta na poniesienie straty nie powinny stanowić kosztów uzyskania przychodu. 

Reasumując, poniesienie wydatków na opłaty sądowe jest co do zasady uzależnione od indywidualnej sytuacji podatnika i powinien on zawsze dokonać dokładnej oceny stanu faktycznego, zanim podejmie określone działania.

Autor: Sebastian Stefańczyk, Aplikant Radcowski ID Advisory