Odpowiedzialność za długi spadkowe – zmiany od 2015 roku

Brak oświadczenia nie będzie równoznaczny z przyjęciem długów spadkowych

Zgodnie z projektowanymi przepisami brak oświadczenia spadkodawcy w przedmiocie przyjęcia bądź odrzucenia spadku w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się on o tytule swego powołania będzie jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (odpowiedzialność za długi ograniczona tylko do tzw. stanu czynnego spadku, czyli do wartości aktywów spadku).

Przykładowo jeżeli wartość stanu czynnego spadku (aktywa) wynosi np. 250 tys. zł, a dług spadkodawcy jest równy kwocie 500 tys. zł, to wierzyciele spadkodawcy mogą domagać się od spadkobiercy, który przyjął spadek „z dobrodziejstwem inwentarza” zapłaty jedynie 250 tys. zł.

W aktualnym stanie prawnym „milczenie”, czyli brak formalnego oświadczenia spadkobiercy po śmierci spadkodawcy oznacza przyjęcie spadku wprost, a tym samym nieograniczoną odpowiedzialność za długi wchodzące w skład spadku.

Zgodnie z art. 1012 k.c., spadkobierca może:

1. przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste) albo

2. przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza) albo

3. spadek odrzucić.

Na podjęcie decyzji spadkobierca ma sześć miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swego powołania (art. 1015 § 1 k.c.), tj. o tym, że został spadkobiercą.

Natomiast obecnie na podstawie art. 1015 § 2 k.c. niezłożenie przez spadkobiercę oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jest jednoznaczne z prostym przejęciem spadku; oznacza więc nieograniczoną odpowiedzialność za długi spadkowe.

Wyjątkowo traktowani są jedynie spadkobiercy niemający pełnej zdolności do czynności prawnych, osoby, co do których istnieje podstawa do ich całkowitego ubezwłasnowolnienia oraz osoby prawne – milczenie takich osób oznacza przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe spadkodawcy

Zasady kodeksu cywilnego odnośnie przyjmowania spadku mają też decydujące znaczenie na gruncie podatkowym.

Zgodnie z wyraźną dyspozycją art. 98 ordynacji podatkowej przepisy Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe stosuje się do odpowiedzialności spadkobierców za:

- zobowiązania podatkowe i zaległości podatkowe spadkodawcy,

- odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy,

- pobrane, a niewpłacone podatki z tytułu sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika lub inkasenta,

- niezwrócone przez spadkodawcę zaliczki na naliczony podatek od towarów i usług oraz ich oprocentowanie,

- opłatę prolongacyjną,

- koszty postępowania podatkowego,

- koszty upomnienia i koszty postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec spadkodawcy powstałe do dnia otwarcia spadku.

Spadkobiercy podatnika przejmują, co do zasady, przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Tylko jeżeli, na podstawie przepisów prawa podatkowego, spadkodawcy przysługiwały prawa o charakterze niemajątkowym, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, uprawnienia te przechodzą na spadkobierców pod warunkiem dalszego prowadzenia tej działalności na ich rachunek (art. 97 ordynacji podatkowej).

Prywatny wykaz inwentarza

Omawiany projekt nowelizacji kodeksu cywilnego przewiduje też wprowadzenie instytucji tzw. prywatnego wykazu inwentarza. Jego złożenie ma być fakultatywne. Wykaz będzie składany według wzoru określonego w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości.

W wykazie inwentarza z należytą starannością będzie ujawniać się przedmioty majątkowe należące do spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych oraz długi spadkowe. Wedle projektu wykaz inwentarza może być złożony u notariusza, w sądzie spadku lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania składającego wykaz.

Złożenie przez spadkobiercę wykazu inwentarza ma uruchamiać ogłoszenie dokonywane przez sąd spadku. Ogłoszenie w przedmiocie złożenia wykazu inwentarza sąd będzie zamieszczał na stronie internetowej sądu spadku oraz na tablicy ogłoszeń sądu spadku. Ma to na celu umożliwienie wierzycielom spadkowym zapoznania się ze spisem stanu aktywów i pasywów masy spadkowej.

Wykaz inwentarza będzie mógł zostać sporządzony zarówno przez spadkobiercę, jak i zapisobiercę windykacyjnego oraz wykonawcę testamentu (projektowany art. 1031¹ § 1 k.c.). Istnieć ma także możliwość złożenia wspólnego wykazu inwentarza przez więcej niż jednego spadkobiercę, zapisobiercę windykacyjnego i wykonawcę testamentu.

Aktualnie stan majątku spadkowego ustala odpłatnie komornik sądowy (ewentualnie urząd skarbowy). W ten sposób naraża się spadkobierców na koszty, w tym obejmujące konieczność wyceny aktywów spadkowych z udziałem biegłych rzeczoznawców. Koszty te mogą sięgać nawet kilku tysięcy złotych.

Podyskutuj o tym na naszym FORUM

Deregulacja zawodów księgowych i finansowych w 2014r. - PDF

Emerytury - Raporty INFOR - PDF

PDF - Podróże służbowe - Raporty INFOR

Zabezpieczenie praw wierzycieli

W celu ochrony wierzycieli spadkowych projekt zawiera rozwiązanie, zgodnie z którym, jeżeli spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacając niektóre długi spadkowe wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności powinien był wiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, będzie ponosił odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Wprowadzona odpowiedzialność nie będzie miała zastosowania w stosunku do spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych oraz spadkobiercy, co do którego istnieje podstawa do jego ubezwłasnowolnienia.