Liczne zmiany w podatkach PIT i CIT od 2026 roku: nowe definicje ustawowe, ulga mieszkaniowa, amortyzacja, programy lojalnościowe, zbywanie nieruchomości, estoński CIT, IP Box

• Opodatkowanie nieodpłatnego przekazywania najbliższej rodzinie rzeczy ruchomych
• Co jest przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości, które ma na celu uregulowanie zobowiązania (np. spłatę kredytu)?
• Ulga mieszkaniowa - doprecyzowanie pojęcia „własne cele mieszkaniowe”
• Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych - świadczenie usług na rzecz podmiotu powiązanego z 17% stawką podatku
• Programy lojalnościowe
• Koniec z wstecznym obniżaniem lub podwyższaniem stawek amortyzacyjnych
• Minimalny CIT - zróżnicowanie wysokości uproszczonej podstawy opodatkowania
• Wprowadzenie definicji podatnika oraz podmiotu rozpoczynających działalność lub rozpoczynających prowadzenie działalności w ustawie o CIT
• Danina solidarnościowa - czym jest dochód podlegający opodatkowaniu
• IP Box
• Doprecyzowanie definicji małego podatnika
• Ryczałt od dochodów spółek (tzw. Estoński CIT)
• Pozostałe zmiany
• Kiedy zmiany mają wejść w życie?

Jak wyjaśnia Ministerstwo Finansów, zmiana przepisów w tej nowelizacji ma na celu:
- uszczelnienia systemu podatkowego.
- realizację zasady sprawiedliwości podatkowej, wywodzonej z art. 84 Konstytucji RP.

Chodzi tu o przeciwdziałanie sytuacjom, w którym dochód różnych podatników, uzyskany w wyniku zdarzeń o tożsamym skutku ekonomicznym, jest opodatkowany na innych zasadach, bez normatywnego uzasadnienia.
Resort finansów zwraca uwagę, że różnice w opodatkowaniu w takich przypadkach niosą znamiona działań optymalizacyjnych, które w świetle art. 84 Konstytucji RP i dyrektywy spójności systemu podatkowego nie są pożądane, ani społecznie sprawiedliwe.

Zmiany proponowane przez Ministerstwo Finansów są liczne. W opublikowanych założeniach projektu jako najważniejsze wymienionych zostało 20 następujących zmian.

Opodatkowanie nieodpłatnego przekazywania najbliższej rodzinie rzeczy ruchomych

Ministerstwo Finansów zwróciło uwagę, że obecnie - w niektórych przypadkach - nie jest opodatkowane nieodpłatne przekazywanie najbliższej rodzinie rzeczy ruchomych. Nowelizacja ma wprowadzić opodatkowanie przychodów z odpłatnego zbycia rzeczy ruchomych otrzymanych przez najbliższą rodzinę przedsiębiorcy, który wykupił tę rzecz do majątku prywatnego po zakończeniu leasingu operacyjnego, a którą wcześniej wykorzystywał w działalności gospodarczej, jeżeli rodzina korzysta ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn i odpłatnego zbycia dokona przed upływem 3 lat od otrzymania.

Co jest przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości, które ma na celu uregulowanie zobowiązania (np. spłatę kredytu)?

Zdaniem resortu finansów w aktualnym stanie prawnym istnieją wątpliwości interpretacyjne związane ze skutkami prawnopodatkowymi przeniesienia praw własności. Omawiana nowelizacja ma jednoznaczne określić, iż przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy PIT, które ma na celu uregulowanie w całości lub w części zobowiązania, w tym z tytułu zaciągniętej pożyczki (kredytu), jest wysokość zobowiązania uregulowanego w następstwie takiego odpłatnego zbycia (datio in solutum).

Ulga mieszkaniowa - doprecyzowanie pojęcia „własne cele mieszkaniowe”

Ministerstwo Finansów chce ograniczyć korzystanie z ulgi mieszkaniowej, poprzez wskazanie, że ma ona służyć zaspokojeniu własnych potrzeb mieszkaniowych podatnika. Realizacją tych potrzeb będzie - zgodnie z propozycją MF - nabycie nieruchomości albo praw o charakterze mieszkalnym albo gruntów pod budowę własnego domu, jeżeli podatnik nie ma innej nieruchomości, lokalu mieszkalnego.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych - świadczenie usług na rzecz podmiotu powiązanego z 17% stawką podatku

Ministerstwo Finansów zaobserwowało stosowanie przez podatników opodatkowanych ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych mechanizmu optymalizacyjnego, polegającego na świadczeniu usług na rzecz podmiotu powiązanego, przez co zmniejszana jest np. należna dywidenda, która w PIT opodatkowana jest stawką 19%. Nowelizacja ma opodatkować przychód z takich usług stawką 17% ryczałtu.

Programy lojalnościowe

Ponadto organy podatkowe zaobserwowały praktyki wykorzystywania niektórych instrumentów finansowych do wynagradzania osób w ramach tzw. programów lojalnościowych, które powodują niższe opodatkowanie uzyskiwanych przez nie przychodów (np. opodatkowanie stawką 19% z kapitałów pieniężnych, zamiast ze źródła stosunek pracy – stawką 32% według skali podatkowej). Celem uniemożliwienia tego typu praktyk obniżających podatek - omawiana nowelizacja ma rozszerzyć zakres stosowania zasady przypisania do źródła, w ramach którego podatnik otrzymał dane świadczenia w naturze, nieodpłatne świadczenia lub świadczenia częściowo odpłatne w postaci instrumentów finansowych, również o przychody uzyskane z realizacji tych instrumentów finansowych, które obecnie nie są objęte tą zasadą (dotyczy to np. warrantów subskrypcyjnych).

Koniec z wstecznym obniżaniem lub podwyższaniem stawek amortyzacyjnych

W aktualnym stanie prawnym podatnicy mogą wykorzystywać mechanizm wstecznego obniżania lub podwyższania stawek amortyzacyjnych do obniżania zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym. Nowelizacja ma w tym zakresie:
- doprecyzować przepisy w zakresie zasad amortyzacji środków trwałych przez podatników osiągających dochody podlegające zwolnieniu z opodatkowania podatkiem dochodowym poprzez wprowadzenie odpowiednich odwołań w przepisach oraz
- wprowadzić zakaz obniżenia lub podwyższenia stawki amortyzacyjnej (stosowanej w danym roku podatkowym) po upływie terminu złożenia zeznania rocznego i zapłaty należnego podatku za ten rok.

Minimalny CIT - zróżnicowanie wysokości uproszczonej podstawy opodatkowania

Resort finansów chce zmienić przepisy dot. minimalnego CIT w celu zapewnienia efektywnego opodatkowania. W tym celu ma nastąpić wprowadzenie zróżnicowania wysokości uproszczonej podstawy opodatkowania w zależności od wielkości podatnika (podatnicy z przychodami powyżej 50 mln euro oraz pozostali podatnicy) oraz zmiany w zakresie przepisów dotyczących wyłączeń z opodatkowania minimalnym CIT poprzez wskazanie, że opodatkowaniu tym podatkiem nie podlegają podatnicy, których rentowność, w jednym z 2 lat podatkowych (przed zmianami 3 lat podatkowych) bezpośrednio poprzedzających rok podatkowy, za który należny jest minimalny CIT, wynosiła min. 2%.

Wprowadzenie definicji podatnika oraz podmiotu rozpoczynających działalność lub rozpoczynających prowadzenie działalności w ustawie o CIT

Resort finansów uważa, że obecnie istnieją wątpliwości interpretacyjne dotyczące statusu podatnika (podmiotu) rozpoczynającego działalność oraz podatnika (podmiotu) rozpoczynającego prowadzenie działalności w ustawie CIT. Dlatego nowelizacja ma wprowadzić definicję podatnika oraz podmiotu rozpoczynających działalność lub rozpoczynających prowadzenie działalności, zgodnie z którą za takiego podatnika (podmiot) nie uznaje się podatnika (podmiotu) kontynuującego działalność przedsiębiorstwa innego podatnika (podmiotu).

Danina solidarnościowa - czym jest dochód podlegający opodatkowaniu

Ministerstwo Finansów zwróciło uwagę, że obecnie istnieją wątpliwości interpretacyjne w zakresie rozumienia pojęcia „dochód podlegający opodatkowaniu” użytego w przepisach regulujących daninę solidarnościową. Nowelizacja ma jednoznacznie określić, że podatnik może dochody stanowiące podstawę obliczenia daniny solidarnościowej pomniejszyć o straty z lat ubiegłych. Straty te będą mogły pomniejszyć dochody uzyskane z tego samego źródła przychodów, z którego dochody stanowią podstawę obliczenia daniny solidarnościowej. Rozstrzygnięcie wprost, iż podatnik dochodów tych nie może pomniejszyć o inne przysługujące osobom fizycznym, przy opodatkowaniu podatkiem dochodowym, odliczenia lub pomniejszenia. Poszerzenie podstawy obliczenia daniny solidarnościowej o dochody z IP Box.

IP Box

Ministerstwo Finansów zaobserwowało wykorzystywanie preferencyjnego opodatkowania dochodów z autorskiego prawa komputerowego obniżoną 5% stawką podatku (IP Box) w celu zmniejszenia wysokości zobowiązania podatkowego w sposób sprzeczny z celem tej regulacji. Nowelizacja ma wprowadzić przepisy uzależniające możliwość korzystania z preferencji IP Box od zatrudniania co najmniej 3 osób fizycznych niebędących podmiotami powiązanymi z podatnikiem.

Doprecyzowanie definicji małego podatnika

Omawiana nowelizacja ma doprecyzować definicję małego podatnika poprzez wprowadzenie zasad określających sposób ustalania wartości przychodu ze sprzedaży w przypadku, gdy poprzedni rok podatkowy podatnika jest dłuższy albo krótszy niż 12 miesięcy.

Ryczałt od dochodów spółek (tzw. Estoński CIT)

Organy podatkowe mają trudności z egzekucją należnego ryczałtu od dochodów spółek w przypadku rozdysponowanego dochodu z tytułu zysku netto. Dlatego nowelizacja ma dokonać zmian w zakresie rozdysponowanego dochodu z tytułu zysku netto w ryczałcie od dochodów spółek - poprzez wprowadzenie domniemania, że każda wypłata lub dystrybucja zysku w jakiejkolwiek formie, po zakończeniu opodatkowania ryczałtem od dochodów spółek, następuje z zysku wypracowanego w okresie opodatkowania ryczałtem od dochodów spółek.

Obecnie w przepisach nie ma definicji wydatków niezwiązanych z działalnością gospodarczą w ryczałcie od dochodów spółek. Ministerstwo Finansów chce wprowadzić taką definicję wydatków , zgodnie z którą za wydatki niezwiązanych z działalnością gospodarczą uznaje się wydatki, które zostały poniesione w innym celu niż osiągnięcie przychodów lub zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodów oraz wszelkie rodzaju opłaty i należności publicznoprawne o charakterze sankcyjnym.

Ponadto nowelizacja ma doprecyzować definicje ukrytych zysków w ryczałcie od dochodów spółek poprzez eliminację przesłanki związku z prawem do udziału w zysku oraz poszerzenie katalogu ukrytych zysków, m.in. o wszelkiego rodzaju opłaty i należności wynikające z umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze. Ma to ograniczyć ryzyko nieopodatkowania transakcji pomiędzy podatnikiem a podmiotem powiązanym.

Dodatkowo nowelizacja ma wprowadzić przepisy uznające skuteczność zmiany formy opodatkowania na ryczałt od dochodów spółek w przypadku braku podpisania lub podpisania po terminie sprawozdania finansowego przez kierownika jednostki, jeśli pozostałe warunki formalne i obowiązki związane ze zmianą formy opodatkowania przed upływem przyjętego przez podatnika roku podatkowego zostały spełnione.

Pozostałe zmiany

Ponadto Ministerstwo Finansów w ramach tej nowelizacji zamierza:
- opodatkować w ustawie CIT i PIT dochody wspólników osiągnięte z likwidacji spółki niebędącej osobą prawną powstałej z przekształcenia spółki, jeżeli likwidacja spółki niebędącej osobą prawną nastąpi w określonym terminie (wcześniej niż 3 lata kalendarzowe) po przekształceniu spółki;
- zlikwidować możliwość amortyzacji wartości firmy powstającej na skutek przyjęcia do odpłatnego korzystania – uchylenie art. 16b ust. 2 pkt 2 lit. b ustawy CIT oraz art. 22b ust. 2 w pkt 1 lit. b ustawy PIT;
- wprowadzić zmiany o charakterze doprecyzowującym w podatku od przerzuconych dochodów (art. 24aa ustawy CIT), tak by uniemożliwić braku efektywnego opodatkowania tym podatkiem;
- za schemat optymalizacyjny ma być uznane postępowanie podatników, którzy – kierując się wyłącznie motywacją fiskalną – decydują się na przekształcenie spółki w spółkę osobową (jawną, cywilną), a następnie jej likwidację, wykorzystując różnice w opodatkowaniu likwidacji tych spółek i uzyskując istotne korzyści podatkowe, tj. uniknięcie opodatkowania tzw. „ukrytych (cichych) rezerw” – czyli różnicy między historyczną a bieżącą (rynkową) wartością majątku spółki.

Kiedy zmiany mają wejść w życie?

Projektowana nowelizacja ma trafić pod obrady rządu w III kwartale 2025 r. Na razie nie podano planowanego terminu wejścia w życie tych zmian ale należy przypuszczać, że stanie się to od 1 stycznia 2026 r.

Źródło: Projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (UD116) - założenia.