Odpowiedzialność porządkowa pracownika

Odpowiedzialność porządkowa pracownika polega na ponoszeniu przez pracownika konsekwencji, zarówno osobistych, jak i materialnych z powodu naruszenia ciążących na nim obowiązków pracowniczych wobec pracodawcy.

Regulacje prawne dotyczące kwestii odpowiedzialności porządkowej pracownika zawarte zostały w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm., dalej „kodeks pracy”). Przepisy te umożliwiają realizację uprawnień kierowniczych pracodawcy, poprzez stosowanie odpowiednich kar wobec pracownika, który dopuścił się naruszenia obowiązków pracowniczych.

Ustawodawca wyróżnił dwie przesłanki, które muszą zostać spełnione, aby w danym przypadku możliwe było pociągnięcie pracownika do odpowiedzialności porządkowej. Po pierwsze, musi dojść do naruszenia obowiązków pracowniczych, wskazanych w przepisach kodeksu pracy, regulaminach pracy, układach zbiorowych pracy lub umowie o pracę. Warto podkreślić, że naruszenie obowiązków może polegać zarówno na ich niewykonaniu, jak i na ich nienależytym wykonaniu. Po drugie, naruszenie obowiązków pracowniczych musi być zawinione. Zatem za drugą przesłankę odpowiedzialności porządkowej należy uznać winę pracownika, zarówno umyślną jak i nieumyślną.

W celu uniknięcia nadużyć, w kodeksie pracy wyróżnione zostały dwa zasadnicze rodzaje kar, które mogą zostać zastosowane wobec pracownika, w razie nieprzestrzegania porządku pracy. Zaliczamy do nich kary o charakterze niemajątkowym i majątkowym.

Do pierwszej grupy kar zalicza się naganę oraz upomnienie. Kary te odnoszą się przede wszystkim do sfery życia psychicznego pracownika, a zakres możliwości ich zastosowania jest bardzo szeroki, bowiem mogą być zastosowane w przypadku każdego przewinienia porządkowego. Drugą grupę stanowią kary pieniężne, które mogą zostać zastosowane w przypadku przewinień porządkowych większej wagi, do których zaliczyć można m.in. nieprzestrzegane przepisów BHP lub przeciwpożarowych, czy stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości.

Przy wymierzaniu i stosowaniu kar porządkowych pracodawca zobowiązany jest do przestrzegania odpowiedniego trybu postępowania. Przede wszystkim, powinien on wziąć pod uwagę rodzaj naruszenia obowiązków przez pracownika, stopień jego winy oraz jego dotychczasowy stosunek do pracy. Kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od uzyskania wiadomości o naruszeniu oraz po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. Co więcej, pracodawca przed nałożeniem kary zobowiązany jest do uprzedniego wysłuchania pracownika, w celu umożliwienia mu złożenia stosownych wyjaśnień.

O zastosowanej sankcji pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując przy tym rodzaj, datę naruszenia obowiązków pracowniczych oraz informując o możliwości i terminie zgłoszenia sprzeciwu. Informację o karze, w formie odpisu zawiadomienia o ukaraniu składa się do akt osobowych pracownika. Informacja ta nie ma jednak charakteru trwałego. Może ona ulec zatarciu, po roku nienagannej pracy lub w terminie wcześniejszym na wniosek reprezentującej pracownika organizacji związkowej lub w wyniku decyzji samego pracodawcy.

Pracownikowi, zdaniem którego zastosowanie wobec niego kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, przysługuje możliwość wniesienia sprzeciwu w ciągu 7 dni. Decyzję o uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu podejmuje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika organizacji związkowej. W celu uniknięcia ewentualnych nadużyć, w sytuacji, w której sprzeciw pracownika nie został uwzględniony przez pracodawcę, ustawodawca umożliwił pracownikowi odwołanie się w tej sprawie do sądu pracy. Jeżeli sąd uzna, że do zastosowania kary doszło z naruszeniem przepisów, orzeka on o uchyleniu kary i wykreśleniu jej z akt osobowych pracownika.

Podsumowując, przepisy prawne mające zastosowanie do odpowiedzialności porządkowej pracownika ściśle regulują prawa i obowiązki zarówno pracownika, jak i pracodawcy. Należy przy tym podkreślić, że regulacje dotyczące rodzajów kar porządkowych mają charakter bezwzględny, a zatem niedopuszczalne jest stosowanie przez pracodawcę kar innych niż przewidziane w kodeksie pracy. Takie ukształtowanie odpowiedzialności porządkowej pracownika ma na celu z jednej strony, realizację uprawnień kierowniczych pracodawcy, z drugiej zaś ochronę pracowników przed ewentualnymi nadużyciami ze strony pracodawcy.