Zakaz konkurencji w prawie pracy

Kodeks pracy rozróżnia dwa rodzaje umów o zakazie konkurencji: umowę o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy oraz umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy.

Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy

Umowę o zakazie konkurencji na czas trwania stosunku pracy można zawrzeć z każdym pracownikiem. Aby zakaz konkurencji był skuteczny pracodawca musi podpisać z pracownikiem odrębną umowę, w której określone zostaną szczegóły zakazu. Umowa powinna być zawarta na piśmie, pod rygorem nieważności. W związku z tym, że Kodeks pracy nie wyjaśnia pojęcia działalności konkurencyjnej, strony powinny ustalić jakie zachowania i jaka działalność będą uznawane za złamanie zakazu konkurencji. Określenia działalności konkurencyjnej można dokonać poprzez wskazanie konkretnych podmiotów, w których pracownik nie może podjąć zatrudnienia lub stanowisk, których pracownik nie może zajmować.

Pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić od pracownika wyrównania tej szkody na zasadach odpowiedzialności materialnej pracowników przewidzianej w Kodeksie pracy. Oznacza to, że pracownik, który złamał zakaz konkurencji będzie zobowiązany do zapłaty pracodawcy odszkodowania. Poniesie odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty pracodawcy i tylko za normalne następstwa swojego działania. Dodatkowo, jeżeli pracownik działał nieumyślnie odszkodowanie będzie limitowane i nie będzie mogło przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. W przypadku umyślnego złamania zakazu konkurencji, pracownik będzie obowiązany do naprawienia szkody w pełnej wysokości.

Ustna umowa również zobowiązuje

Ponadto należy pamiętać, że zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej w czasie trwania stosunku pracy jest traktowany jako obowiązek pracowniczy. W razie jego naruszenia pracodawca będzie miał podstawę do rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę bez wypowiedzenia

Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy

Umowa ta, jako mocno ingerująca w sferę wolności wyboru pracy, może być zawierana jedynie z pracownikami, którzy mają dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Nie można więc zawierać jej z szeregowymi pracownikami, którzy postanawiają opuścić firmę i przenieść się do konkurencji.

Również ta umowa powinna zostać zawarta na piśmie, pod rygorem nieważności. Oprócz wskazania zakresu działalności konkurencyjnej, który powinien zostać zapisany bardzo precyzyjnie, strony muszą ustalić czas trwania zakazu konkurencji oraz wysokość odszkodowania, które będzie przysługiwało pracownikowi w zamian za stosowanie się do zakazu. Bez tych elementów, umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy będzie nieważna. Sąd Najwyższy stwierdził jednak, że jeżeli strony nie uzgodniły wysokości odszkodowania za powstrzymanie się od prowadzenia działalności konkurencyjnej pracownikowi przysługuje odszkodowanie w minimalnej wysokości określonej w art. 101² § 3 k.p. (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2003 roku, III PZP 16/2003). Ta minimalna wysokość to nie mniej niż 25 % wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Pracodawca i pracownik mogą ustalić dowolny sposób wypłaty odszkodowania (np. jednorazowo, w ratach kwartalnych, miesięcznie), jednakże jego całkowita wielkość nie może być niższa od wskazanej minimalnej wartości.

Polecamy: Monitor prawa pracy i ubezpieczeń

Należy również podkreślić, że „wynagrodzenie otrzymane” nie jest równoznaczne z wynagrodzeniem wskazanym w umowie o pracę. W pewnych sytuacjach wynagrodzenie, które pracownik otrzymał, będzie niższe niż to zapisane w umowie. Jeżeli w okresie, za który pensja jest uwzględniana jako podstawa odszkodowania, pracownik otrzymywał wynagrodzenie chorobowe, albo wynagrodzenie za czas przestoju, to należy uwzględnić wartość wynagrodzenia jaką faktycznie otrzymał, a nie tę, którą powinien był otrzymać gdyby pracował w normalnym trybie. Do podstawy odszkodowania należy zaliczyć składniki mające charakter wynagrodzenia za pracę, czyli przede wszystkim wynagrodzenie zasadnicze i dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych. Nie należy natomiast zaliczać diet za podróże służbowe, świadczeń urlopowych czy jednorazowych zasiłków.