Czym jest okres rozliczeniowy w prawie pracy?

Konieczność rozliczania i równoważenia pracy pracownika w każdym kalendarzowym tygodniu byłaby dla pracodawców ogromnym utrudnieniem. W pewnych sytuacjach wręcz niemożliwym stałoby się takie zaplanowanie pracy, które nie naruszałoby przepisów prawa. Konieczność zrównoważenia pracy i odpoczynku w przeciągu tygodnia paraliżowałaby organizację pracy.

W związku z tym ustawodawca zdecydował się wprowadzić do Kodeksu pracy pojęcie okresu rozliczeniowego, który daje pracodawcom niezbędną elastyczność w planowaniu pracy pracowników. Długość okresu rozliczeniowego jest różna i zależy od systemu, w którym praca jest wykonywana.

W podstawowym systemie czasu pracy okres rozliczeniowy wynosi 4 miesiące.

Jeżeli pracownik jest zatrudniony w równoważnym systemie czasu pracy (dobowy wymiar czasu pracy przedłużony nie więcej niż do 12 godzin) okres rozliczeniowy jest równy 1 miesiącowi, chyba że ze względu na szczególne potrzeby przedłużono go do maksymalnie 3 miesięcy. Natomiast jeżeli pracownik pracuje w równoważnym systemie czasu pracy przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych, okres rozliczeniowy może zostać wynosić od 1 do 4 miesięcy.

Polecamy: Kodeks pracy 2018. Praktyczny komentarz z przykładami

Zatrudnionych przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy obowiązuje okresie rozliczeniowy nieprzekraczający 1 miesiąca. Taki sam okres przewidziano dla pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych.

Nietypowo, bo w tygodniach, określono czas trwania okresu rozliczeniowego dla pracowników wykonujących pracę w ruchu ciągłym, która nie może być wstrzymana ze względu na technologię produkcji - ich pracę należy planować i rozliczać w okresie 4 tygodni.

Jeżeli pracownik złożył wniosek o pracę w skróconym tygodniu pracy lub o pracę w systemie weekendowym pracodawca ma obowiązek planować jego pracę w miesięcznym okresie rozliczeniowym.

Zgodnie z nowelizacją Kodeksu pracy, która zaczęła obowiązywać od 23 sierpnia 2013 r. (ustawa z dnia 12 lipca 2013 r.  o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz ustawy o związkach zawodowych) – okres rozliczeniowy w każdym systemie czasu pracy może zostać wydłużony, nie więcej jednak niż do 12 miesięcy. Zmiana ta powinna być uzasadniona obiektywnymi przyczynami np.  technicznymi lub dotyczącymi organizacji pracy. Nie może naruszać ogólnych zasad dotyczących ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników.

Elastyczny czas pracy przynosi korzyści przedsiębiorcom

Okresy rozliczeniowe czasu pracy ustala się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy. Jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie ma obowiązku ustalenia regulaminu pracy – długość okresu rozliczeniowego wskazuje w obwieszczeniu.

Jeżeli pracodawca chce wydłużyć okres rozliczeniowy w równoważnym systemie czasu pracy (do 3 lub 4 miesięcy), a organizacja związkowa nie wyraża na to zgody lub organizacja taka nie działa u tego pracodawcy – wydłużenie okresu rozliczeniowego może nastąpić po zawiadomieniu właściwego okręgowego inspektora pracy.

Zastosowanie okresów rozliczeniowych daje pracodawcy niezbędną elastyczność przy planowaniu pracy i odpoczynku pracowników. Ochronne przepisy kodeksu pracy dotyczące czasu pracy są dość sztywne – ich realizacja nie byłaby możliwa gdyby nie okresy rozliczeniowe oraz zasada przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy oraz przeciętnej 40-godzinnej normy tygodniowej. Im dłuższy okres rozliczeniowy tym pracodawca ma większe możliwości planowania pracy, nie musi np. śpieszyć się z udzielaniem czasu wolnego za pracę w nadgodzinach czy dnia wolnego za pracę w święta. Krótsze okresy rozliczeniowe powodują, że pracodawcy musza zwracać większa uwagę na organizację pracy. Jeżeli nie udzielą pracownikowi odpowiedniego odpoczynku albo nie zbilansują odpowiednio godzin pracy będą zmuszeni do wypłacania pracownikom np. dodatku za pracę w nadgodzinach.

Polecamy: INFORLEX Księgowość i Kadry

Przykład:

Pracownik jest zatrudniony w równoważnym systemie czasu pracy i obowiązuje go 1 miesięczny okres rozliczeniowy. Ze względu na zwiększone potrzeby pracodawcy przez cały miesiąc pracownik pracował dodatkowo po 8 godzin tygodniowo. Pracodawca nie był w stanie  udzielić mu dni wolnych za tę pracę. Na koniec miesiąca pracownikowi należy wypłacić wynagrodzenie oraz dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych, ponieważ skończył się jego okres rozliczeniowy.

Porozumienie o wydłużeniu okresu rozliczeniowego

Przykład:

Pracownik jest zatrudniony w równoważnym systemie czasu pracy. Okres rozliczeniowy, który go obowiązuje, pracodawca wydłużył do 2 miesięcy. Ze względu na zwiększone potrzeby w firmie pracodawca ustalił, że przez miesiąc pracownicy będą pracować po 48 godzin tygodniowo. W kolejnym miesiącu pracodawca ustalił rozkład czasu pracy w ten sposób, że tygodniowy wymiar czasu pracy pracowników wynosił 32 godziny. Po tych 2 miesiącach pracodawca nie był zobowiązany ani do udzielenia dni wolnych, ani wypłaty wynagrodzenia za pracę w nadgodzinach, ponieważ biorąc pod uwagę okres rozliczeniowy nie została przekroczona przeciętna 40-godzinna norma tygodniowa.

Podyskutuj o tym na naszym FORUM