REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Wysokość kar w umowach o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Lubasz i Wspólnicy
Kancelaria Radców Prawnych
Wysokość kar w umowach o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy
Wysokość kar w umowach o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy
ShutterStock

REKLAMA

REKLAMA

Umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, zawierane przez pracodawców z pracownikami, mającymi dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, stały się w ostatnich latach powszechne. Strony umów o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy mają jednakże problemy z ustaleniem wysokości kar umownych zastrzeganych na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania do powstrzymania się od działalności konkurencyjnej.

REKLAMA

Umowa ta, w swojej istocie,  ma na celu chronić interes pracodawcy przed naruszeniami ze strony zatrudnionych przez niego pracowników, po ustaniu zatrudnienia. W zakresie ustalonym w umowie pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność. Pracodawca z kolei, zobowiązany jest do zapłaty pracownikowi odszkodowania, w wysokości nie mniejszej niż 25% wynagrodzenia, otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji.

REKLAMA

Naruszenie zakazu konkurencji przez pracownika powoduje jego odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną byłemu pracodawcy na podstawie stosowanych odpowiednio przepisów Kodeksu cywilnego. Oznacza to, że pracownik ponosi odpowiedzialność w pełnej wysokości (art. 361 § 1 k.c.), niezależnie od stopnia winy, a do jego odpowiedzialności ma zastosowanie domniemanie nienależytego wykonania umowy (art. 471 k.c.; por. wyrok Sądu Najwyższego
z 27 stycznia 2004 r., I PK 222/03, LEX nr 465932).

Pracodawcę obciąża ciężar dowodu, że doszło do naruszenia umowy, powstania szkody oraz wykazania jej wysokości i adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy naruszeniem umowy a powstaniem szkody. Dlatego, aby uniknąć trudnego do przeprowadzenia dowodu, a jednocześnie utrzymać ochronę własnych interesów, pracodawcy zastrzegają w umowach o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy kary umowne.

Polecamy: Monitor prawa pracy i ubezpieczeń

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Zgodnie bowiem z art. 483 k.c., w umowie można zastrzec, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kary umownej). Ma to ten skutek, że w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika, kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości, bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły w treści łączącej je umowy.

Kara umowna różni się od odszkodowania sensu stricte tym, że należy się bez względu na wysokość szkody, natomiast nie ma różnic co do podstaw odpowiedzialności. Oznacza to, że zobowiązany do zapłaty kary umownej może bronić się - podobnie jak każdy dłużnik zobowiązany do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania – podnoszeniem zarzutu, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 23 września 2016 r., I ACa 302/16, LEX nr 2136990).

Pomimo pewnych kontrowersji, dopuszczalność zastrzeżenia kary umownej w umowie o zakazie konkurencji obowiązującej po ustaniu stosunku pracy została zaaprobowana przez orzecznictwo (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 2003 r., I PK 528/02, OSNP 2004/19/336; wyrok Sądu Najwyższego z 5 kwietnia 2005 r., I PK 196/04, OSNP 2005/22/354; wyrok Sądu Najwyższego z 4 stycznia 2008 r., I PK 183/07, OSNP 2009/3-4/37). Zastrzeżenie kary umownej w tym wypadku musi jednak uwzględniać specyfikę relacji prawnej łączącej byłego pracodawcę z byłym pracownikiem. Oznacza to, że przepisy o karze umownej zawarte w Kodeksie cywilnym mają do umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy jedynie odpowiednie zastosowanie (art. 483 i 484 k.c. w związku z art. 300 k.p.). Mamy tu do czynienia z umową prawa pracy, pozostającą w bezpośrednim związku podmiotowym i przedmiotowym ze stosunkiem pracy (por. cyt. wyrok Sądu Najwyższego I PK 222/03).

Serwis Kadry

Podstawowy problem stanowi zatem ustalenie odpowiedniej wysokości kary umownej, co ma kapitalne znaczenie dla obu stron stosunku pracy.

Pracodawca, ustalając wysokość kary umownej na rażąco wygórowanym poziomie, naraża się na roszczenie pracownika o miarkowanie wysokości kary, na podstawie art. 484 § 2 k.c. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Pracownik, który nie zgadza się z wysokością kary umownej żądanej przez pracodawcę, będzie musiał bronić swoich racji w sądzie, ponieważ zmniejszenie kary umownej może nastąpić jedynie na skutek wyroku (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 czerwca 2003 r., II CKN 240/01, LEX nr 121708).

Jakie kryteria należy zatem przyjąć dla określenia wysokości kary umownej w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy?

Często spotykanym w praktyce rozwiązaniem jest zastrzeganie kary umownej
w wysokości dwu lub trzykrotności miesięcznej raty odszkodowania o którym mowa w art. 1012 § 1 k.p. Kara umowna, określona w takiej wysokości nie powinna zostać uznana za rażąco wygórowaną.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że ocena rażącego wygórowania kary umownej musi opierać się na obiektywnych kryteriach, takich jak np. wysokość doznanej przez pracodawcę szkody, wysokość odszkodowania dla pracownika, wysokość jego wynagrodzenia za pracę przed rozwiązaniem stosunku pracy. Szczególną wagę Sąd Najwyższy przywiązuje przy tym do kryterium wysokości odszkodowania (wynagrodzenia karencyjnego). Sąd Najwyższy motywuje to tym, że ustalając wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej (art. 1012 § 1 i 3 k.p.), pracodawca wycenia w istocie wartość zakazu konkurencji. Wobec tego, w razie ustalenia w umowie odszkodowania dla obu stron - dla pracownika według zasad określonych w art. 1012 § 3 k.p., dla pracodawcy w postaci kary umownej - wielkości te nie powinny rażąco odbiegać od siebie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 7 czerwca 2011 r., II PK 327/10, OSNP 2012/13-14/173).

W uzasadnieniu do wyroku z 4 lipca 2007 r., w sprawie sygn. akt II PK 359/06, Sąd Najwyższy przyjął, że ocena rażącego wygórowania kary umownej, określonej w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, powinna być odniesiona do wysokości całego ustalonego w tej umowie odszkodowania, a nie do wysokości jego miesięcznej raty (OSNP 2008/15-16/223).

Jeśli podpisano umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy na okres 3 lat, pracownik w ciągu 3 lat przed ustaniem stosunku pracy otrzymywał wynagrodzenie w kwocie 2 500 zł miesięcznie (brutto), a odszkodowanie za przestrzeganie zakazu konkurencji ustalono na minimalnym, ustawowym poziomie (25 % wynagrodzenia, otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy, przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji), to wydaje się, że kara umowna w wysokości 22 500 zł nie będzie rażąco wygórowana.


Reasumując, kara umowna w umowie o zakazie konkurencji obowiązującej po ustaniu stosunku pracy może być skutecznie zastrzeżona w kwocie korespondującej z wysokością odszkodowania, należnego pracownikowi za powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej. Ocena czy tak ustalona wysokość kary umownej będzie rażąco wygórowana zależeć będzie jednak także od innych czynników, w tym między innymi od wysokości wynagrodzenia pracownika, czy też ustalenia czy pracodawca poniósł szkodę i w jakiej wysokości (por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2006 r., V CSK 34/06, LEX nr 195426).

Jerzy Hajn, Kancelaria Radców Prawnych Lubasz i Wspólnicy

Lubasz i Wspólnicy – Kancelaria Radców Prawnych jest kancelarią o ogólnopolskim zasięgu działania. Ma swoje biura w Łodzi, Warszawie i Wrocławiu. Specjalizuje się w: prawie IT, e-commerce i nowych technologiach, ochronie danych osobowychprawie nieruchomości, oraz prawie gospodarczym.

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Uproszczenia w podatku od spadków i darowizn. Nowe przepisy coraz bliżej wejścia w życie

Senat przyjął nowelizację ustawy o podatku od spadków i darowizn. Nowe przepisy mają uprościć formalności przy sprzedaży majątku otrzymanego od najbliższej rodziny oraz zlikwidować comiesięczne deklaracje podatkowe przy rentach prywatnych. Ustawa wraca teraz do Sejmu.

Zaczynasz działalność gospodarczą? Tak można obniżyć składki ZUS na początku działania firmy [komunikat ZUS]

Rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej wiąże się z kosztami, szczególnie na starcie. Dlatego początkujący przedsiębiorcy mogą skorzystać z ulg, które pozwalają płacić niższe składki na ubezpieczenia społeczne albo nie płacić ich wcale. Do najważniejszych form wsparcia należą: ulga na start, preferencyjne składki, „Mały ZUS Plus” czy wakacje składkowe.

Darowizna dla córki z konta firmowego taty: Czy taki przelew korzysta ze zwolnienia podatkowego? KIS wyjaśnia

Skarbówka potwierdził, że przekazanie środków pieniężnych bezpośrednio z konta firmowego spółki, której darczyńca jest wspólnikiem, na konto obdarowanego – przy spełnieniu ustawowych formalności – może korzystać ze zwolnienia z podatku od darowizn. To jest dobra wiadomość dla podatników.

Ulga dla spadkobierców i przejrzystość dla podatników. Nowości w ustawie podatku od spadków i darowizn już wkrótce

Jest projekt nowelizacji ustawy o podatku od spadków i darowizn, który umożliwi przywrócenie terminu zgłoszenia spadku w wyjątkowych przypadkach oraz doprecyzuje moment powstania obowiązku podatkowego. Zmiany mają uprościć procedury, zwiększyć przejrzystość i wspierać sukcesję firm rodzinnych.

REKLAMA

KSeF 2.0: firmy będą miały tylko 4 miesiące na testy. Co warto zrobić już teraz?

W czerwcu 2025 r. – zgodnie z harmonogramem – Ministerstwo Finansów udostępniło dokumentację interfejsu API KSeF 2.0. Jest to jednak materiał dla integratorów systemów i dostawców oprogramowania. Firmy wciąż czekają na udostępnienie środowiska testowego, które zaplanowano na koniec września. Konkretne testy będą więc mogły zacząć się dopiero w październiku. Tymczasem obowiązek korzystania z Krajowego Systemu e-Faktur dla części firm wchodzi już w lutym – oznacza to niewiele czasu na przygotowanie.

Projekt ustawy wdrażającej obowiązkowy KSeF po pierwszym czytaniu w Sejmie. Co się zmienia? [komentarz eksperta]

W dniu 9 lipca 2025 r., Sejm przeprowadził pierwsze czytanie i skierował do prac w komisji finansów projekt ustawy zakładającej wdrożenie obowiązkowego Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). Wszystkie kluby i koła poselskie zapowiedziały dalsze prace nad projektem. Prace legislacyjne wchodzą w końcową fazę. Z coraz większą pewnością możemy więc stwierdzić, że obowiązkowy KSeF będzie wdrażany w dwóch etapach - od 1 lutego 2026 i od 1 kwietnia 2026 r.

Podatek u źródła 2025: Objaśnienia podatkowe ministra finansów dot. statusu rzeczywistego właściciela. Praktyczne szanse i nieoczywiste zagrożenia

Po latach oczekiwań i licznych postulatach ze strony środowisk doradczych oraz biznesowych, Ministerstwo Finansów opublikowało długo zapowiadane objaśnienia dotyczące statusu rzeczywistego właściciela w kontekście podatku u źródła (WHT). Teraz nadszedł czas, by bardziej szczegółowo przyjrzeć się poszczególnym zagadnieniom. Dokument z 3 lipca 2025 r., opublikowany na stronie MF 9 lipca, ma na celu rozwianie wieloletnich wątpliwości dotyczących stosowania klauzuli „beneficial owner”. Choć sam fakt publikacji należy ocenić jako krok w stronę większej przejrzystości i przewidywalności, nie wszystkie zapisy spełniły oczekiwania.

Polski podatek cyfrowy jeszcze w tym roku? Rząd nie ogląda się na Brukselę

Choć Komisja Europejska wycofała się z planów nałożenia podatku cyfrowego, Polska idzie własną drogą. Minister cyfryzacji Krzysztof Gawkowski zapowiada, że projekt ustawy będzie gotowy do końca roku.

REKLAMA

KSeF 2026: koniec z papierowymi fakturami, zmiany w obiegu dokumentów i obsłudze procesu sprzedaży w firmie

W przyszłym roku w Polsce zostanie uruchomiony obowiązkowy system fakturowania za pomocą Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). Obowiązek ten wejdzie w życie na początku 2026 roku i wynika z procedowanego w Parlamencie projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług. Aktualny postęp prac legislacyjnych nad projektem, oznaczonym numerem druku 1407, można śledzić na stronach Sejmu.

Składki ZUS dla małych firm w 2025 roku - preferencje: ulga na start, mały ZUS plus i wakacje składkowe

Ulga na start, preferencyjne składki, czy „Mały ZUS plus”, a także wakacje składkowe – to propozycje wsparcia dla małych przedsiębiorców. Korzyści to możliwość opłacania niższych składek lub ich brak. Warto też zwrócić uwagę na konsekwencje z tym związane. ZUS tłumaczy kto i z jakich ulg może skorzystać oraz jakie są zagrożenia z tym związane.

REKLAMA