Jak odzyskać należności od kontrahentów zagranicznych

Do sporów dotyczących niewypełniania zobowiązań umownych, w tym niepłacenia faktur, zastosowanie znajdą przepisy Rozporządzenia (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiającego postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty lub Rozporządzenia (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. ustanawiającego europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń. Obydwa rozporządzenia mają zastosowanie zarówno do transgranicznych spraw cywilnych, jak i takich, w których co najmniej jedna strona ma miejsce zamieszkania na terenie Unii Europejskiej. Drugie w kolejności rozporządzenie dotyczy tylko tych sporów, których wartość nie przekracza 2 tys. euro.

Brak płatności od zagranicznego podmiotu – co dalej?

W pierwszej kolejności powinno się zajrzeć do umowy i zweryfikować postanowienia dotyczące wyboru jurysdykcji oraz właściwego sądu. Na tym etapie sprawdza się, czy strony wybrały sąd mający siedzibę w konkretnym państwie – np. właściwy dla któregoś z kontrahentów bądź państwa trzeciego.

W przypadku braku takich postanowień należy zajrzeć do przepisów. Jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, Polska związana jest normami Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych. Zgodnie z art. 4 tego rozporządzenia osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane, niezależnie od ich obywatelstwa, przed sądy tego państwa członkowskiego. Ta zasada znalazła odzwierciedlenie w polskim kodeksie postępowania cywilnego.

Przy pewnych kategoriach spraw powyższa zasada doznaje wyjątków. Przykładowo – w sprawach, których przedmiotem są prawa rzeczowe na nieruchomościach oraz najem lub dzierżawa nieruchomości, właściwy jest sąd państwa członkowskiego, w którym nieruchomość jest położona (art. 24 pkt 1 rozporządzenia z dnia 12 grudnia 2012 r.).

Zgodnie z aktualnymi przepisami kodeksu postępowania cywilnego, gdy kontrahent pozywany jest na terenie RP, do pozwu powinna być dołączona adnotacja, czy strony podjęły próbę polubownego rozwiązania sporu, a w przypadku braku takiej próby – wyjaśnienie przyczyn (art. 187 § 1 pkt 3 kodeksu postępowania cywilnego).

W przypadku gdy strona pozwana nie ma miejsca zamieszkania na terenie państwa członkowskiego, przepisy rozporządzenia w zakresie określenia jurysdykcji odsyłają do norm prawa członkowskiego, za wyjątkiem spraw określonych ściśle przepisami rozporządzenia, np. dotyczących nieruchomości, sporów pracowniczych lub konsumenckich.

Europejski nakaz zapłaty – co do zasady szybciej

Ustawodawca europejski celem uproszczenia, przyspieszenia i ograniczenia kosztów postępowania sądowego w sprawach transgranicznych dotyczących bezspornych roszczeń pieniężnych ustanowił instytucję europejskiego nakazu zapłaty (art. 1 rozporządzenia (WE) nr 1896/2006). Ma ona odformalizować postępowanie zmierzające do uzyskania nakazu zapłaty.

Pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty składany jest na urzędowym formularzu, którego wzór jest załączony do rozporządzenia unijnego. W przypadku pozywania zagranicznego kontrahenta pozew wnoszony jest do sądu polskiego i ma być sporządzony w języku polskim. W toku badania pozwu sąd weryfikuje spełnienie kryteriów formalnych oraz to, czy pozew wydaje się uzasadniony (art. 8 rozporządzenia (WE) nr 1896/2006). W razie potwierdzenia spełnienia warunków z art. 8 rozporządzenia sąd tak szybko, jak to możliwe, zwykle w terminie 30 dni od wniesienia pozwu, wydaje europejski nakaz zapłaty przy użyciu urzędowego formularza (art. 12 ust. 1 ww. rozporządzenia).

Następnie europejski nakaz zapłaty powinien zostać doręczony w sposób określony normami prawa krajowego. Od chwili otrzymania europejskiego nakazu zapłaty rozpoczyna bieg 30-dniowy termin na wniesienie sprzeciwu. Wniesienie sprzeciwu jest również odformalizowane – wystarczy oświadczenie o zakwestionowaniu roszczenia, bez przywoływania dowodów. Zgodnie z art. 17 ww. rozporządzenia po wniesieniu sprzeciwu dalsze rozpoznanie sprawy odbywa się przed właściwym sądem w państwie członkowskim wydania nakazu, na zasadach ogólnych wynikających ze zwykłego postępowania cywilnego. Jeżeli wcześniej przy wypełnianiu pozwu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty powód zadeklarował, iż z chwilą wniesienia sprzeciwu żąda zakończenia postępowania, sprawa nie jest rozpoznawana w ogólnym trybie.

Polecamy: Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu – nowe procedury

Zwykle jednak po wniesieniu sprzeciwu sprawa jest przekazywana do zwykłego postępowania w oparciu o przepisy państwa członkowskiego. W takim wypadku zastosowanie europejskiego nakazu zapłaty może paradoksalnie wydłużyć drogę uzyskania prawomocnego orzeczenia sądowego. Z jednej strony jest to więc sposób na szybkie i odformalizowane uzyskanie nakazu zapłaty, z drugiej – wystarczy, że druga strona napisze, iż kwestionuje roszczenie, a nakaz zapłaty upadnie. Wtedy polski sąd w ramach zwykłego postępowania cywilnego (o ile będzie posiadać jurysdykcję do rozstrzygania sprawy) wezwie pozwanego do wskazania wszystkich twierdzeń i dowodów.

W przypadku uprawomocnienia się europejskiego nakazu zapłaty powód występuje w odrębnym postępowaniu o stwierdzenie wykonalności europejskiego nakazu zapłaty (art. 7956 § 1 kodeksu postępowania cywilnego).

Stwierdzenie wykonalności ma to znaczenie, iż nakaz jest uznawany i wykonywany w innych państwach członkowskich bez możliwości sprzeciwienia się jego uznaniu, co wynika z art. 19 rozporządzenia (WE) nr 1896/2006.

Z punktu widzenia polskiego dłużnika oznacza to, że komornik może prowadzić egzekucję na podstawie wydanego w innym państwie europejskiego nakazu zapłaty wraz ze stwierdzeniem jego wykonalności. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego traktują takie orzeczenie jako tytuł wykonawczy (art. 115314 pkt 3 KPC).