Prawo działalności gospodarczej – co znajdziemy w nowej „konstytucji dla firm”

Wśród prawników, przedsiębiorców, także i polityków od dawna dyskutowana była potrzeba kompleksowego uregulowania kwestii podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej przez polskich przedsiębiorców i konieczność zastąpienia obecnie obowiązującej ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. 2004 nr 173 poz. 1807) bardziej wyczerpującą i spójną regulacją. Obecnie istnieje duża szansa na wprowadzenie takich zmian w postaci ustawy Prawo działalności gospodarczej, której projekt założeń złożył jeszcze pod koniec 2014 roku Minister Gospodarki w związku z 10 rocznicą obowiązywania ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz wstąpienia Polski do UE.

Ze strony internetowej Rządowego Centrum Legislacji wynika, że trwają konsultacje nad ostateczna wersją projektu ustawy. Z założeń do niej wynika, że wprowadzenie do polskiego systemu Prawa działalności gospodarczej może znacznie ułatwić przedsiębiorcom jej podejmowanie, a także uporządkować obowiązujący obecnie system pojęciowy prawa gospodarczego i relacje na linii przedsiębiorca – organ administracji gospodarczej.

50 Ściąg Księgowego z aktualizacją online

Jak deklarują autorzy projektu: „Podstawowym celem regulacji jest urzeczywistnienie konstytucyjnej zasady wolności gospodarczej i zagwarantowanie jej wykonywania w duchu społecznej gospodarki rynkowej, z uwzględnieniem aktualnej sytuacji społecznej i gospodarczej. Cel ten planuje się osiągnąć poprzez ustanowienie norm prawnych o charakterze ogólnym, znajdujących zastosowanie dla każdego rodzaju działalności gospodarczej podejmowanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Normy te będą wyrazem dążenia do ukształtowania przyjaznego modus działania organów administracji publicznej.”

Projekt nowego Prawa działalności gospodarczej - konsultacje rozpoczęte

Nowe Prawo działalności gospodarczej od 1 stycznia 2016 r.

Zasady polskiego prawa gospodarczego

Nowy system ma się opierać na zaufaniu do przedsiębiorcy podejmującego działalność gospodarczą, dlatego przepisy dotyczące sankcyjnej ingerencji organów administracji publicznej w tę działalność mają mieć charakter ograniczony.

Rozbudowaniu ulegną natomiast przepisy dotyczące zasad, na których ma być oparty system polskiego prawa gospodarczego m.in. zasady wolności działalności gospodarczej, zasady równości i niedyskryminacji, zasady „co nie jest prawem zabronione jest dozwolone”, zasady „domniemania uczciwości przedsiębiorcy”, zasady uczciwej konkurencji i wielu innych.

Zasada wolności gospodarczej będzie rozbudowana, wydzielona w odrębnym przepisie i mocno związana z zasadą równego traktowania przedsiębiorców. Obowiązki stanowiące ograniczenie wolności mają być nakładane w drodze ustaw.

Zasada równego traktowania przedsiębiorców ma się opierać na nieróżnicowaniu sytuacji przedsiębiorców znajdujących się w podobnej sytuacji prawnej.

Samochód w firmie 2015 – multipakiet

Z zasadą wolności działalności gospodarczej związana będzie z kolei inna zasada mówiąca o tym, że „co nie jest prawem zabronione jest dozwolone”, która należy rozumieć w ten sposób, że ograniczenia wolności działalności gospodarczej mogą być sformułowane w postaci zarówno wyraźnych zakazów jak również w postaci regulacji pozytywnych, określających zakres dopuszczalnych działań lub obowiązki podmiotów.

Obowiązywać ma także zasada przyjaznej interpretacji przepisów (in dubio pro libertate) w sytuacji, gdzie przepis pozostawia pole do pewnego luzu interpretacyjnego i rodzi wątpliwości. Ma być to zgodne z art. 22 Konstytucji RP, który wyraźnie mówi, że zasadą jest swoboda prowadzenia działalności gospodarczej, a wyjątki od tej zasady trzeba interpretować zawężająco. W postępowaniach przed organami administracji tę regułę trzeba rozumieć tak, że wątpliwe przepisy trzeba interpretować tak, by wolność gospodarcza była ograniczona w jak najmniejszym stopniu.

Zasadę domniemania uczciwości przedsiębiorcy należy rozumieć jako wskazówkę do rozstrzygania wątpliwości faktycznych na korzyść strony. Zasada ta znajdzie szczególne urzeczywistnienie podczas prowadzonych przeciwko przedsiębiorcy postępowań, gdyż dzięki niej w razie wątpliwości nie można będzie potraktować przedsiębiorcy bardziej surowo niż to wynika z ustalonych bezspornie okoliczności.

Bezpośrednio z tą zasadą związana będzie również zasada proporcjonalności, która w odniesieniu do przedsiębiorcy dotyczyć będzie zwłaszcza skali sankcji dobieranej po naruszeniu przez przedsiębiorcę prawa i wyeliminowania w tym zakresie swobodnego uznania organów administracji publicznej.

Proponuje  się także wprowadzenie  zasady  uprawnionych  oczekiwań.  Oczekiwania  są  uprawnione, jeżeli dotyczą działań  zgodnych  z  prawem  a  organ  –  działając  w  granicach  prawa  –  będzie stosował  się  do  wypracowanej  praktyki  i  działań  organu  w  zakresie  rozstrzygnięcia  sprawy. Przede wszystkim organ nie powinien, bez szczególnego powodu, odstępować od utrwalonej i jednolitej praktyki.

Zasada udzielania informacji. Przedsiębiorca powinien też mieć szeroki dostęp do informacji o krokach, które należy podjąć w celu rozpoczęcia działalności gospodarczej, a organy administracji publicznej będą zgodnie z zasada udzielania informacji zobowiązane do ich udostępnienia w jak najbardziej przystępny sposób. Zasady te będą wytycznymi zwłaszcza dla organów administracji publicznej, które na gruncie obowiązującej ustawy o swobodzie działalności gospodarczej często nawet nieświadomie tworzą bariery dla podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej, co niekorzystnie wpływa na rozwój przedsiębiorczości w Polsce.

Aktywne druki i formularze

Zasady odnoszące się do przedsiębiorców

Jednak obecne w projekcie założeń do nowego Prawa działalności gospodarczej zasady nie będą dotyczyły jedynie organów administracji publicznej. Kilka z nich skierowane będzie także do przedsiębiorcy. Chodzi tutaj przede wszystkim o zasadę uczciwej konkurencji, poszanowania słusznych interesów konsumentów i dobrych obyczajów.

W porównaniu z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej zaakcentowaniu mają ulec właśnie te ostatnie ze względu na mające istnieć domniemanie uczciwości przedsiębiorcy.

Przedsiębiorców będzie dotyczyć także zasada profesjonalizmu i odpowiednich kwalifikacji, co nie jest nowością, gdyż na gruncie obowiązującej ustawy o swobodzie działalności gospodarczej zasada ta też istnieje.  

Nowe definicje, uporządkowana siatka pojęciowa

Ważne jest, że w nowej regulacji prawa gospodarczego o charakterze ogólnym, uporządkowaniu ma ulec siatka podstawowych pojęć, bez których podejmowanie działalności gospodarczej nie byłoby możliwe. Przede wszystkim mowa tutaj o definicji przedsiębiorcy i samej działalności gospodarczej.

Obecnie w systemie prawa polskiego istnieje kilka definicji tych dwóch pojęć. Ten stan rzeczy utrudnia kwalifikacje danej osoby jako przedsiębiorcy i danej działalności jako działalności gospodarczej.

W projekcie założeń do Prawa działalności gospodarczej działalność gospodarcza ma być rozumiana jako „działalność zarobkowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły” co oznacza, że nowa definicja nie będzie zawierać już wyliczenia przykładowych dziedzin w jakich działalność może być prowadzona. Brak będzie też wyodrębnienia działalności zawodowej, które obecnie również jest zbędne, gdyż działalność zawodowa mieści się w podstawowej definicji działalności gospodarczej. Ujednoliceniu ulegnie też pojęcie przedsiębiorcy poprzez odesłanie do definicji zawartej w Kodeksie Cywilnym.

Kalkulatory

Wszystkie te zmiany mają zostać wprowadzone w drodze następujących kroków:

• przyjęcie nowej ustawy – Prawo działalności gospodarczej (PDG);
• przyjęcie przepisów wprowadzających PDG wraz z nowelizacją innych ustaw, w zakresie niezbędnym dla celów  projektu nowej ustawy;
• przyjęcie zmian w Kodeksie postępowania administracyjnego;
• utrzymanie w mocy przepisów SDG dotyczących Centralnej Ewidencji i Informacji Działalności Gospodarczej.

Ze względu na fakt, że Prawo działalności gospodarczej ma mieć charakter ogólnej kodyfikacji prawa gospodarczego w Polsce (już teraz potocznie nazywany jest ten akt "Konstytucją dla firm") proponowana jest dość rozbudowana struktura nowej ustawy. Ma ona przedstawiać się następująco:

• Preambuła
• Rozdział 1. Przepisy ogólne
• Rozdział 2. Podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej.
• Rozdział 3. Załatwianie spraw administracyjnych z zakresu działalności gospodarczej.
• Rozdział 4. Organizacje przedsiębiorców.
• Rozdział 5. Reglamentacja działalności gospodarczej.
• Rozdział 6. Kontrola wykonywania działalności gospodarczej.

Każdy z powyższych rozdziałów ma stanowić wyczerpującą regulację zawartej w nim materii, a ich kolejność ma odzwierciadlać kolejność koniecznych działań, które musi podjąć przedsiębiorca w celu podjęcia działalności gospodarczej.

W rozdziale pierwszym znaleźć się maja opisane powyżej zasady podejmowania działalności gospodarczej.

Wskaźniki i stawki

Zmiany w prowadzeniu działalności gospodarczej

W odniesieniu do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej utrzymana ma zostać dotychczas obowiązująca norma, że prowadzenie działalności gospodarczej wymaga obligatoryjnego wpisu do rejestru przedsiębiorców.

Uelastycznieniu ulegnie natomiast możliwość zawieszenia działalności gospodarczej poprzez wydłużenie jej z 24 miesięcy do 36 miesięcy oraz wysyłanie po upływie 35 miesięcy do przedsiębiorcy monitu z informacja o zbliżającym się wykreśleniu z urzędu, jeśli przedsiębiorca nie złoży wniosku o wpis wznowienia działalności gospodarczej.

Rewolucyjne wydaje się wprowadzenie możliwości ustanowienia prokury przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną i wpisanego do CEiDG, która dotychczas nie była możliwa. Jednak projektodawcy uważają, że takie rozwiązanie nie koliduje z przepisami Kodeksu Cywilnego dotyczącymi prokury i prowadzi do zlikwidowania dyskryminacji przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą jako osoba fizyczna.

Załatwianie spraw administracyjnych

W odniesieniu do załatwiania spraw administracyjnych z zakresu działalności gospodarczej wiele przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej zostanie utrzymanych.

Bez zmian pozostaną przepisy dotyczące etapów procesu związanego z załatwieniem sprawy przez przedsiębiorcę, a także zakaz nakładania dodatkowych wymogów i żądania dokumentów w formie oryginałów, nakaz przyjmowania niekompletnych wniosków, identyfikacja przedsiębiorcy po numerze NIP, urzędowe interpretacje przepisów oraz terminy wyznaczone organom administracji publicznej do załatwienia sprawy zgłoszonej we wniosku przedsiębiorcy.

Nowatorskim rozwiązaniem w kontaktach przedsiębiorca – organ administracji publicznej ma być wprowadzona instytucja mediacji, która usprawniłaby postępowanie i pozwoliła wypracować pożądany konsensus między oboma podmiotami.

Zmiany w podejściu do organizacji przedsiębiorców

Zmiany mają zajść również w podejściu do organizacji przedsiębiorców. Nadal będą one miały możliwość współdziałania z organami administracji publicznej w interesie przedsiębiorców, ale zyskają także legitymację do ich reprezentowania w postępowaniach administracyjnych i sądowoadministracyjnych, na zasadach określonych w przepisach odrębnych (KPA, Ordynacja podatkowa i PPSA).

Będzie im można także powierzyć wykonywanie pewnych zadań w sferze publicznej, przy czym krąg podmiotów oraz zakres przedmiotowy powierzanych zadań będą określały przepisy ustaw odrębnych. Przyczyni się to z pewnością do polepszenia współpracy pomiędzy organami publicznymi i prywatnymi zajmującymi się kwestiami dotyczącymi przedsiębiorców.

Koncesje, zezwolenia, działalność regulowana

Utrzymane zostaną trzy formy reglamentacji działalności gospodarczej obecne także w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, a mianowicie: koncesje, zezwolenia i wpis do rejestru działalności regulowanej, jednak ujednoliceniu ulegnie system pojęciowy, tak aby we wszystkich aktach prawnych, w których pojawiają się pojęcia dotyczące reglamentacji działalności gospodarczej miały takie samo znaczenie. Jest to konieczne, gdyż reglamentacja jest formą ograniczenia zasady wolności gospodarczej i wyjątkiem od niej, dlatego należy interpretować pojęcia reglamentacyjne zawężająco i jednolicie.

Zmiany w kontrolach

Z pewnością w obecnym stanie prawnym prawa gospodarczego uporządkowania wymagają przepisy dotyczące kontroli wykonywania działalności gospodarczej. Obecne przepisy dotyczące tej  materii są niespójne i zawierają sporo luk prawnych.

W nowym Prawie działalności gospodarczej proponuje się wprowadzenie normy, zgodnie z którą organy administracji publicznej powinny planować i organizować kontrole po uprzednim przeprowadzeniu identyfikacji prawdopodobieństwa naruszenia prawa, co ma na celu zmniejszenie liczby kontroli, które przecież dezorganizują pracę przedsiębiorcy i narażają go często na nieuzasadnione straty.

Proponuje się także umożliwienie – na wniosek lub za zgodą przedsiębiorcy – przeprowadzania wspólnych kontroli organów administracji publicznej, jeżeli przedmiotem kontroli jest ten sam przedmiot (te same przedmioty), a przeprowadzenie kontroli jest obligatoryjne (np. kontrola obiektu budowlanego przed dopuszczeniem do użytkowania).

Organy administracji publicznej mają być zobligowane przepisami do zamieszczania w BIP organu opisów procedur kontroli, opracowanych w sposób przejrzysty i zrozumiały.  Przedsiębiorca  będzie  miał  w  ten  sposób  możliwość zapoznania  się z  konkretną  procedurą w bardzo  praktyczny  sposób  (według  formuły  „krok  po  kroku”).