Udziały lub akcje w spółce kapitałowej wnoszone przez osobę fizyczną do spółki osobowej - skutki podatkowe

Rozbieżności w zakresie kwalifikacji aportu udziałów w spółce kapitałowej do spółki osobowej

Kwestia wniesienia przez osobę fizyczną aportu (wkładu niepieniężnego) w postaci udziałów w spółce kapitałowej do spółki osobowej jest zagadnieniem prawnym, które budziło poważane wątpliwości. Pogląd na powyższą kwestię rodził bowiem rozbieżności w orzecznictwie wojewódzkich sądów administracyjnych.

Stanowisko, że wniesienie aportu przez osobę fizyczną do spółki osobowej stanowi odpłatne zbycie, a tym samym jest związane z poniesieniem obowiązku podatkowego, znajduje odzwierciedlenie m.in. w wyroku WSA w Białymstoku z dnia 17 grudnia 2008 r., sygn. akt I SA/Bd 690/08, wyroku WSA w Poznaniu z dnia 8 października 2009 r., sygn. akt I SA/Po 729/09, wyroku WSA w Gliwicach z dnia 22 stycznia 2009 r., sygn. akt I SA/Gl 1033/08,  czy też wyroku WSA w Krakowie z dnia 21 kwietnia 2009 r., sygn. akt I SA/Kr 295/09.

Przeciwne stanowisko zaprezentowano w m.in. w wyroku WSA w Kielcach z dnia 29 kwietnia 2009 r., sygn. akt I SA/Ke 121/09, wyroku WSA w Warszawie z dnia 17 lutego 2009 r., sygn. akt III SA/Wa 2926/08 oraz wyroku WSA we Wrocławiu z dnia 15 grudnia 2009 r., sygn. akt I SA/Wr 1629/09.

Przedstawiony problem był przedmiotem sporu nie tylko w orzecznictwie, ale także w doktrynie prawa podatkowego. W literaturze prezentowane jest stanowisko, w myśl którego wniesienie przez osobę fizyczną udziałów w spółce z o.o. lub akcji do spółki osobowej niesie za sobą konsekwencje podatkowe (tak np. Podatek dochodowy od osób fizycznych 2011, pod red. J. Marciniuka, Warszawa 2011, s. 185).  Nie brak oczywiście zgoła odwrotnych twierdzeń (np. A. Mariański, Podatkowe aspekty przystępowania i występowania z osobowych spółek handlowych, „Przegląd Podatkowy” 2010 Nr 7, s. 19; M. Kołacki, Aport do spółki osobowej z daniną czy bez daniny, Rzeczpospolita z dnia 14 września 2010 roku).

Faktura korygująca i nota korygująca w 2013 roku

Odliczanie VAT od paliwa i samochodów osobowych w 2014 roku

Wniesienie aportu w postaci udziałów w spółce kapitałowej przez osobę fizyczną do spółki osobowej jako odpłatne zbycie

Dotychczas organy podatkowe oraz sądy administracyjne zazwyczaj stały na stanowisku, iż wniesienie przez osobę fizyczną udziałów w spółce kapitałowej do spółki osobowej stanowi odpłatne zbycie, a tym samym czynność taka wiąże się z powstaniem obowiązku podatkowego.

Organy podatkowe uznawały, że w przypadku przeniesienia na rzecz spółki osobowej praw majątkowych w postaci posiadanych udziałów w spółkach mających osobowość prawną  następuje ich zbycie. Przy czym czynność ta wyczerpuje znamiona odpłatności.

Pod pojęciem „odpłatne zbycie”, o którym stanowi art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT), rozumiano formę przeniesienia własności udziałów lub akcji za wynagrodzeniem, które może nastąpić nie tylko w formie pieniężnej, ale również - co jest charakterystyczne dla współczesnych systemów gospodarczych państw wysoko rozwiniętych, cechujących się wysokim poziomem przepływu kapitałów niepieniężnych - w postaci udziału kapitałowego w spółce prawa handlowego lub akcji. Podnoszono, iż udziały oraz akcje inkorporują pewną wartość, która jest wyrażona w jednostkach pieniężnych.

Nie są one tożsame z pieniądzem, ale takiej formy zapłaty nie wymaga przepis art. 17 ust.1 pkt. 6 lit. a ustawy o PIT. Tezę tę potwierdza treść normy art. 48 § 2 i art. 50 § 1 oraz art. 132 § 1 w zw. z art. 126 § 1 k.s.h., w świetle której wkład wspólnika do spółki osobowej może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub innych praw, a także na dokonaniu innych świadczeń na rzecz spółki, a udział kapitałowy wspólnika odpowiada wartości rzeczywiście wniesionego wkładu.

W konsekwencji wniesienia udziałów lub akcji do spółki osobowej podmiot je wnoszący otrzymał w zamian udział lub akcje, stosownie do wartości wprowadzonego do spółki wkładu. W tym zakresie nastąpił przepływ kapitału powodujący zmianę właściciela udziałów i akcji, którym stała się spółka osobowa. Na podstawie takiej argumentacji organy podatkowe uznawały, że zachodzi odpłatne zbycie wniesionych udziałów i akcji. Skutkiem czego było opodatkowanie wniesienia wkładu niepieniężnego w postaci udziałów i akcji do spółki osobowej.

Jak wynika z art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a ustawy o PIT, przychód z odpłatnego zbycia udziałów lub akcji w spółkach mających osobowość prawną powstaje już w momencie przeniesienia własności tych udziałów lub akcji na ich nabywcę. Wniesienie przez osobę fizyczną, w formie wkładu niepieniężnego, udziałów spółki kapitałowej do spółki osobowej, w zamian za udziały jest równoznaczne z odpłatnym zbyciem akcji. W wyniku odpłatnego zbycia udziałów następuje zmiana właściciela, a wnoszący otrzyma udziały w spółce osobowej odpowiadające, co do zasady, wartości wnoszonych akcji. W konsekwencji, w momencie objęcia udziałów w spółce osobowej powstaje przychód, o którym mowa w powołanym przepisie, tj. przychód z kapitałów pieniężnych, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Obecne stanowisko NSA

Jak wskazano powyżej, kwestia wniesienia przez osobę fizyczną aportu (wkładu niepieniężnego) w postaci udziałów lub akcji w spółce kapitałowej do spółki osobowej budziła wiele rozbieżności zarówno w orzecznictwie, jak i doktrynie prawa podatkowego. W związku z czym NSA w składzie siedmiu sędziów dnia 14 marca 2011 roku podjął uchwałę (II FPS 8/10), w której stwierdził, że wniesienie udziałów lub akcji spółki kapitałowej przez osobę fizyczną do spółki osobowej jest neutralne podatkowo.

W uzasadnieniu przedmiotowej uchwały NSA podniesiono, że w przypadku aportu wnoszonego do spółki osobowej jego wniesienie nie powoduje przyrostu majątkowego po stronie wnoszącej go osoby. W zamian za wniesiony aport osoba fizyczna otrzymuje bowiem jedynie udziały. One zaś są surogatem uprawnień nie tylko natury materialnej (nabycie prawa do udziału w zyskach i stratach spółki), ale są wyznacznikiem przede wszystkim praw korporacyjnych, a więc związanych z prowadzeniem spółki i wpływaniem na jej działalność (por. S. Sołtysiński, [w:] System Prawa Prywatnego. Prawo spółek osobowych, t. XVI, red. A. Szajkowski, Warszawa 2008, s. 799-800).

Stąd, do czasu aż nastąpi zbycie udziału w takiej spółce, dotąd po stronie wspólnika nie nastąpi dochód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Aby zaś móc mówić o sytuacji "odpłatnego zbycia", uregulowanej w art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a ustawy o PIT, w zamian za świadczenie polegające na wniesieniu aportu, osoba go wnosząca winna otrzymać ekwiwalent świadczenia w postaci zapłaty ceny nabycia. Taka sytuacja miałaby więc miejsce w razie sprzedaży przedmiotu aportu.

W przedmiotowej uchwale ponadto wskazano, iż w przypadku wniesienia wkładu niepieniężnego do spółki osobowej nie występuje pojęcie "ceny", które jest właściwe dla wynagrodzenia z umów sprzedaży. Tym samym przy ewentualnym obliczeniu przychodu, którego źródłem miałoby być wniesienie wkładu do spółki osobowej, nie można zastosować ogólnych zasad dla ustalenia przychodu, które uregulowano w art. 19 ustawy o PIT.

W zamian za wniesiony aport wnosząca go osoba fizyczna otrzymuje udziały w spółce. One zaś, mimo, że istotnie posiadają wartość materialną, nie stanowią ceny nabycia. Otrzymując bowiem udziały wspólnik nabywa całokształt praw i obowiązków związanych z uczestnictwem w przedsięwzięciu gospodarczym sformalizowanym w ramach spółki osobowej. Po jego stronie nie pojawia się jednak dochód mogący podlegać opodatkowaniu.

Uchwała podjęta przez skład siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego wiąże pośrednio wszystkie składy orzekające sądów administracyjnych. Oznacza to, że dopóki stanowisko przyjęte w uchwale nie zostanie zmienione, dopóty sądy administracyjne powinny je respektować. Zatem otrzymanie udziałów w spółce osobowej w zamian za wkład niepieniężny jest podatkowo obojętny, nie powstaje przychód, który mógłby być opodatkowany.