Amortyzacja dziedziczonego majątku przedsiębiorstwa

Choć zmiany zaczęły obowiązywać 1 stycznia 2018 r., to jeszcze przed ich wejściem w życie Ministerstwo Finansów przyznało, że nowe regulacje mogą wywołać niepożądane skutki dla firm rodzinnych i uzasadnione jest przywrócenie poprzedniego stanu prawnego. Tym samym fiskus jednoznacznie zadeklarował, iż ponownie odtworzy korzystne dla przedsiębiorców i obdarowanych brzmienie przepisów. Czy rzeczywiście tak się stanie? Na tym etapie komunikaty publikowane przez MF bardziej przypominają wróżenie z fusów niż konstruktywne prace nad przywróceniem status quo w kwestii sukcesji majątku w firmie.

Zakres zmian

Do końca 2017 r. – zgodnie z art. 23 ust. 45a lit. a) ustawy PIT – podatnik nie miał możliwości uznania za koszt uzyskania przychodu odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych („ŚT”) oraz wartości niematerialnych i prawnych („WNiP”) nabytych nieodpłatnie, jeżeli:

- nabycie to nie stanowiło przychodu z tytułu nieodpłatnego otrzymania rzeczy lub praw, lub

- dochód z tego tytułu był zwolniony z PIT, lub

- nabycie to stanowiło dochód, od którego zaniechano poboru podatku.

Polecamy: PIT 2018. Komentarz

Ustawa przewidywała także bardzo istotny z punktu widzenia sukcesji majątku wyjątek, zgodnie z którym powyższych wyłączeń nie stosowało się do ŚT i WNiP nabytych w drodze spadku lub darowizny.

Jednakże fiskus doszedł do wniosku, że obowiązujące odstępstwo jest nadużywane przez podatników do przeszacowywania podatkowej wartości składników majątku poprzez przekazywanie ich członkom najbliższej rodziny, która co do zasady korzysta ze zwolnienia w podatku od spadków i darowizn. Wobec tego, na skutek zmian wprowadzonych nowelizacją ustaw o podatkach dochodowych, rozszerzono katalog przesłanek skutkujących wyłączeniem zaliczenia do kosztów składników aktywów firmy nabytych w drodze spadku lub darowizny o sytuację, gdy takie nabycie korzysta ze zwolnienia od podatków od spadków i darowizn. Tak restrykcyjne zmiany ustawy PIT spowodowały, że rodzinne firmy zostały pozbawione możliwości dogodnych przekształceń pokoleniowych, a ich zobowiązania z tytułu podatku dochodowego realnie wzrosły.

Legislacyjny galimatias

Najobszerniejsza od wielu lat reforma podatków dochodowych w Polsce wyraźnie ukazała zaniechania i brak konsekwencji ustawodawcy w tworzeniu norm prawa. Tempo prowadzenia prac legislacyjnych nad nowelizacją doprowadziło w wielu przypadkach do przyjęcia przepisów nieprecyzyjnych i burzących dotychczasowy ład i porządek prawny. Powyższy problem dostrzegło także – ku zdumieniu środowiska doradców podatkowych – samo Ministerstwo Finansów, które w komunikacie z dnia 7 listopada 2017 r., czyli 7 dni po uchwaleniu przez Sejm nowych przepisów, przyznało, że sukcesja majątku powinna odbywać się na dotychczasowych zasadach i w niedługim czasie zaproponowane zostanie rozwiązanie, które umożliwi kontynuację amortyzacji dziedziczonego majątku. Stanowisko fiskusa, choć zbieżne z postulatami zgłaszanymi przez środowiska firm rodzinnych, może budzić uzasadnione obawy, jeżeli chodzi o przestrzeganie konstytucyjnej zasady pewności prawa.

Gra na czas

Nowym pomysłem urzędników było przywrócenie dotychczasowych zasad amortyzacji ze skutkiem od 1 stycznia 2018 r. w drodze ustawy o zarządzie sukcesyjnym, nad którą pracuje Ministerstwo Rozwoju. Mimo że fiskus dostrzegł konieczność powrotu do poprzednio obowiązujących przepisów, to sama forma procedowania i informowania podatników o zamierzonych działaniach nie służy budowie przyjaznego i bezpiecznego otoczenia prawnego dla rodzinnych firm. Co więcej, fiskus nie określił żadnej cezury, z którą należałoby się spodziewać zmian w kwestii dziedziczenia majątku na gruncie ustawy PIT, a projekt ustawy o zarządzie sukcesyjnym w dalszym ciągu jest procedowany w Kancelarii Premiera i nie wiadomo, kiedy i w jakim kształcie zostanie przesłany do Sejmu. Tym samym urzędnicy MF przedstawili iluzoryczną wizję uporządkowania przepisów, nie dając podatnikom gwarancji jej realizacji oraz jakiejkolwiek ochrony prawnej. A zatem, pomimo rozsądnej autorefleksji fiskusa, w obowiązującym od 1 stycznia 2018 r. porządku prawnym nadal nie jest możliwe zaliczenie do kosztów podatkowych odpisów amortyzacyjnych z tytułu nabytych w drodze spadku lub darowizny składników majątku firmy, a ograniczenia w tym zakresie oznaczają realny wzrost podstawy opodatkowania przedsiębiorstw.

Planowanie sukcesji – bezpieczna ochrona majątku

W obliczu zaostrzenia omawianych regulacji warto przyjrzeć się innym wypróbowanym sposobom umożliwiającym transfer dóbr materialnych, których celem jest bezpieczna sukcesja majątku. Planowanie sukcesji powinno się bowiem opierać na indywidualnej i pogłębionej analizie potrzeb konkretnego przedsiębiorcy, dla osiągnięcia wcześniej zidentyfikowanych celów oraz przy zachowaniu warunku osiągnięcia korzyści dla firmy i członków rodziny.

Autor: radca prawny Robert Nogacki

Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku oraz doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców.