Czy samozatrudnienie i umowę zlecenia mozna uznać za "schemat podatkowy"?

Do tej pory wydawało się, że samozatrudnienie wiąże się przede wszystkim z ryzykiem w zakresie składek ZUS. Coraz częściej jednak słychać głosy – zarówno wśród doradców, jak i samych przedsiębiorców – że to również schemat podatkowy, o którym trzeba poinformować szefa KAS.

Skąd takie przypuszczenie? Powodem stały się objaśnienia podatkowe ministra finansów z 31 stycznia 2019 r. Na stronie 72 minister podał w nich jako przykład schematu podatkowego przejście na samozatrudnienie, mimo – jak zastrzegł – „faktycznego wykonywania pracy w stosunku podporządkowania”.

NOWOŚĆ na Infor.pl: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!

Czy rzeczywiście i zawsze jest to schemat podatkowy? – pytają czytelnicy DGP. Odpowiedzi postanowiliśmy poszukać bezpośrednio u źródła, czyli w Ministerstwie Finansów.

– Samozatrudnienie nie jest samo w sobie czymś nagannym. Jest bardzo dużo sytuacji, w których będzie ono właściwą formą prawną zarobkowania, odpowiadającą temu, czym dana osoba rzeczywiście się zajmuje – wyjaśnił w rozmowie z DGP Dominik Kaczmarski, dyrektor Departamentu Systemu Podatkowego w Ministerstwie Finansów.

Jako przykład wskazał freelancerów, czyli osoby wykonujące wolne zawody. – Jest naturalne, że takie osoby nie są zatrudniane na podstawie umowy o pracę, tylko – kolokwialnie mówiąc – łapią różne zlecenia i wykonują je dla różnych podmiotów – wyjaśnia dyrektor.

– Co innego jednak – zastrzega – gdy ktoś jest „sztucznie” zatrudniany na zasadzie samozatrudnienia, mimo braku niezależności i ryzyka gospodarczego, przy pełnym podporządkowaniu jednemu podmiotowi.

Przypomina, że celem takiego samozatrudnienia są z reguły oszczędności na:

▪ składkach ZUS (chodzi o ustalanie ich wysokości od tej samej podstawy co u osób prowadzących działalność gospodarczą) i

▪ podatku dochodowym (możliwość wyboru liniowego PIT w wysokości 19 proc. zamiast 32-proc. stawki ze skali podatkowej).

Patrząc pod kątem przepisów o schematach podatkowych, istotne są korzyści podatkowe.

Nie tylko dla podatnika

W potocznym rozumieniu przyjęlibyśmy, że korzyść odnosi podatnik, bo to on płaci mniej podatku dochodowego. Co do zasady bowiem ciężar PIT nie obciąża płatnika. Płatnik ma za zadanie jedynie obliczyć, potrącić i odprowadzić zaliczkę na PIT do urzędu skarbowego.

Inaczej jest jednak w zmienionych od początku 2019 r. przepisach ordynacji podatkowej. – W tym wypadku nie chodzi tylko o korzyści po stronie podatnika, czyli samozatrudnionego – mówi dyrektor Kaczmarski.

Przypomina, że przy okazji uchwalania przepisów o schematach podatkowych Sejm rozszerzył definicję korzyści podatkowej (art. 3 pkt 18 ordynacji podatkowej). Rozumie się przez to także brak obowiązku pobrania podatku przez płatnika, jeżeli wynika on z:

▪ niepowstania zobowiązania podatkowego,

▪ odsunięcia w czasie powstania zobowiązania podatkowego lub

▪ obniżenia jego wysokości.

– W świetle tych przepisów korzystającym może być więc nie tylko podatnik, lecz także płatnik, a więc w sytuacji, o której mówimy – pracodawca, który nakłania swoich pracowników do przyjęcia formuły samozatrudnienia w miejsce umowy o pracę. W tym wypadku uzyskuje on korzyść podatkową, polegającą na braku obowiązku pobrania podatku – tłumaczy.

Dominik Kaczmarski zwraca uwagę na jeszcze jeden aspekt. – Patrząc na samozatrudnienie pod kątem ekonomicznym często dochodzimy do wniosku, że podatnik i płatnik dzielą się korzyścią podatkową. Chyba że pracodawca oddaje podatnikowi pełną korzyść podatkową wynikającą z przyjęcia formy samozatrudnienia (zamiast stosunku pracy) – mówi.

Kiedy zgłosić

Skoro zatem „sztuczne” samozatrudnienie może być schematem podatkowy, to pojawia się kolejne pytanie – czy taki schemat należy zgłosić szefowi KAS?

– To zależy od spełnienia kryterium kwalifikowanego korzystającego – odpowiada Kaczmarski, wskazując na kryteria wymienione w art. 86a par. 4 ordynacji podatkowej. Są one wysokie, ponieważ chodzi o: przychody lub koszty albo wartość aktywów przekraczające rocznie 10 mln euro lub wartość udostępnienia (schematu) przekraczającą 2,5 mln euro.

Prawdopodobnie żadne z tych kryteriów nie będzie spełnione w odniesieniu do pojedynczego samozatrudnionego. Mało prawdopodobne, żeby miał on aż tak wysokie przychody lub koszty.

Należy jednak pamiętać, że kryterium kwalifikowanego korzystającego jest odnoszone również do pracodawcy. A to oznacza, że w pewnych przypadkach próg 10 mln przychodów lub aktywów może zostać przekroczony. Słowem, pracodawca może mieć obowiązek poinformowania szefa KAS o takim schemacie.

– Należy jednak raz jeszcze podkreślić, że na samozatrudnionym, który nie przekroczył progu, nie będą ciążyć obowiązki w tym zakresie – tłumaczy dyrektor Kaczmarski.