Odliczenie darowizn na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą – sprawozdanie o przeznaczeniu darowizny

Odliczenie darowizn na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą

Podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) a także podatku dochodowego od osób prawnych mają prawo pomniejszyć podstawę opodatkowania (dochód) m.in. o darowizny odliczane na podstawie odrębnych  (od ustaw podatkowych) ustaw.  Stanowią o tym odpowiednio art. 26 ust. 6d ustawy o PIT i art. 18 ust. 1i ustawy o CIT.

Tymi odrębnymi ustawami są w szczególności ustawy regulujące stosunki Państwa z funkcjonującymi w Polsce Kościołami.

Niżej wymienione „ustawy kościelne” we wskazanych artykułach przewidują wyłączenie z podstawy opodatkowania darczyńców podatkiem dochodowym darowizny na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą.

Ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Dz. U. z 2018 r.  poz. 380) – art. 55 ust. 7.

Ustawa z 4 lipca 1991 r. o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r. poz. 1726) – art. 40 ust. 7.

Ustawa z 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r. poz. 1889) – art. 28 ust. 5.

Ustawa z 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r. poz. 169) – art. 33 ust. 5.

Ustawa z 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r. poz. 43) - art. 34 ust. 2.

Ustawa z 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r. poz. 1712) - art. 29 ust. 5.

Ustawa z 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Zielonoświątkowego w Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r. poz. 13) – art. 29 ust. 5.

Ustawa z 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Starokatolickiego Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r. poz. 14) – art. 26 ust. 5.

Ustawa z 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Polskokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r. poz. 1599) – art. 27 ust. 5.

Ustawa z 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r. poz. 44) – art. 24 ust. 5.

Ustawa z 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Dz.U. z 2015 r. poz. 483) – art. 19 ust. 2.

Polecamy: Komplet podatki 2019

Jako przykład tych (jednobrzmiących w gruncie rzeczy) regulacji wskażmy art. 55 ust. 7 ustawy z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Dz. U. z 2018 r.  poz. 380):
7. Darowizny na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą są wyłączone z podstawy opodatkowania darczyńców podatkiem dochodowym i podatkiem wyrównawczym (podatek wyrównawczy nie obowiązuje od początku 1992 roku – przypisek autora) , jeżeli kościelna osoba prawna przedstawi darczyńcy pokwitowanie odbioru oraz – w okresie dwóch lat od dnia przekazania darowizny – sprawozdanie o przeznaczeniu jej na tę działalność. W odniesieniu do darowizn na inne cele mają zastosowanie ogólne przepisy podatkowe.

Z treści tego przepisu wynika, ze to odliczenie nie ma żadnego limitu. Ministerstwo Finansów potwierdza, że darowizny faktycznie przekazane na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą mogą być odliczane w pełnej wysokości, nawet do 100% osiągniętego dochodu. 

Podobnie jak w ww. cytowanym przepisie, także w innych wskazanych przepisach "ustaw kościelnych" dla skutecznego odliczenia od dochodu darowizn na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą trzeba spełnić dwa warunki:

1) obdarowana kościelna osoba prawna musi wystawić darczyńcy pokwitowanie odbioru darowizny (takim pokwitowaniem musi dysponować darczyńca w chwili dokonania odliczenia od dochodu)

2) obdarowana kościelna osoba prawna musi przedstawić darczyńcy (w okresie dwóch lat od otrzymania darowizny) sprawozdanie „o przeznaczeniu darowizny na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą”.

Ustawy kościelne określają też, które jednostki organizacyjne są uznawane za kościelne osoby prawne. W przypadku ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego (…) katalog kościelnych osób prawnych jest wskazany w art. 6-10 tej ustawy. W szczególności są to Konferencja Episkopatu Polski, metropolie, archidiecezje, diecezje, administratury apostolskie, parafie, Caritas Polska, Caritas diecezji, Papieskie Dzieła Misyjne, zakony, seminaria duchowne, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie i inne.

Trzeba też pamiętać, że oprócz tych warunków trzeba też spełnić ogólne warunki odliczania darowizn wskazane w ustawach podatkowych.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 26 ust. 7) wymaga aby podatnik odliczający darowizny posiadał stosowne udokumentowanie tych darowizn:

- dowodu wpłaty na rachunek płatniczy obdarowanego lub jego rachunek w banku, inny niż rachunek płatniczy – w przypadku darowizny pieniężnej;

- dowodu, z którego wynikają dane identyfikujące darczyńcę oraz wartość przekazanej darowizny wraz z oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu – w przypadku darowizny innej niż pieniężna.

W zeznaniu rocznym (PIT-36 lub PIT-37) należy wykazać kwotę (wartość) przekazanej darowizny, kwotę (wartość) odliczonej darowizny oraz dane obdarowanego poprzez podanie m.in. jego nazwy i adresu (art. 26 ust. 6b ustawy o PIT).

Podobnie podatnicy CIT odliczający te darowizny mają obowiązek wykazać w zeznaniu CIT-8 kwotę przekazanej darowizny, kwotę dokonanego odliczenia oraz dane pozwalające na identyfikację obdarowanego, w szczególności jego nazwę, adres i numer identyfikacji podatkowej lub numer uzyskany w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, w którym obdarowany ma siedzibę, służący dla celów podatkowych identyfikacji (art. 18 ust. 1g ustawy o CIT).

W przypadku zwrotu dokonanej darowizny, obdarowany jest obowiązany przekazać urzędowi skarbowemu informację o zwróconej podatnikowi darowiźnie, w terminie miesiąca od dnia dokonania zwrotu.

Sprawozdanie obdarowanej kościelnej osoby prawnej

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 10 października 2018 r. (sygn. I SA/Wr 458/18) zauważył, że art. 27 ust. 5 ustawy z 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Polskokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej nie wyjaśnia jakie sprawozdanie powinno zostać przedłożone przez kościelną osobę prawną darczyńcy, który chce tą darowiznę odliczyć od dochodu przed opodatkowaniem podatkiem dochodowym. Przepis (podobnie jak chyba wszystkie ww. wskazane przepisy ustaw kościelnych posługuje się sformułowaniem "sprawozdanie o przeznaczeniu jej na tę działalność” [tj. działalność charytatywno-opiekuńczą].

WSA we Wrocławiu uznał, że „(…) określenie to budzi wątpliwości już na pierwszy rzut oka, ponieważ "sprawozdanie o przeznaczeniu" ma językowo nieco inne znaczenie niż "sprawozdanie z przeznaczenia". Pojęcie zastosowane w przepisie wskazuje bowiem na większy stopień ogólności takiego dokumentu, niż ma to miejsce w używanym powszechnie pojęciu "sprawozdania z przeznaczenia". Analiza omawianego przepisu nie prowadzi przy tym do uzyskania odpowiedzi na pytanie, co tak określone sprawozdanie miałoby zawierać. Ponadto wymaga podkreślenia, że sam ustawodawca w żadnym innym przepisie nie przewidział wzoru takiego sprawozdania.”

Co prawda w orzecznictwie sądy administracyjne formułowały nie raz warunki, jakie takie sprawozdanie powinno spełniać, (por. wyroki NSA z dnia: 14 lutego 2014 r., II FSK 396 i 397/12; 12 lipca 2016 r., II FSK 1824/14; 9 sierpnia 2016 r., II FSK 2049 i 2397/14; 25 października 2016 r., II FSK 2637/14, CBOSA). Z tego orzecznictwa wynika, że sprawozdanie to musi być na tyle szczegółowe, by umożliwiało organom podatkowym weryfikację spożytkowania darowizny na cel określony w ustawie, a także określało termin spożytkowania podarowanych środków.

Jednak zdaniem WSA we Wrocławiu wskazane orzecznictwo pomija niestety fakt, że „(…) podatnika obarcza się spełnieniem obowiązku formalnego (przedstawieniem sprawozdania), którego realizacja uzależniona jest od działania (przedstawienia takiego sprawozdania) przez osobę trzecią (kościelną osobę prawną), pomimo zaistnienia warunku materialnego zwolnienia w postaci przekazania takiej darowizny na cele charytatywno – opiekuńcze.
Dodatkowo - jak już wyżej wskazano - podatnik na podstawie treści samego przepisu prawa nie jest w stanie określić, jak mianowicie sprawozdanie takie miałoby wyglądać. Nie posiada on więc, tak podkreślanej i wymaganej przez Trybunał Konstytucyjny, pełnej znajomości przesłanek działania organów państwowych oraz konsekwencji prawnych, jakie jego działania mogą pociągnąć za sobą.
W efekcie jego sytuacja prawna jest taka, że zostaje on obciążony obowiązkiem uzyskania dokumentu o nie znanej mu treści od osoby, od której, obiektywnie rzecz ujmując, i tak nie jest w stanie go uzyskać. Podatnik nie ma bowiem ani prawnej ani faktycznej możliwości zobowiązania kościelnej osoby prawnej do przedłożenia sprawozdania o treści jakiej oczekują organy podatkowe.”

W rozpatrywanej przez WSA we Wrocławiu sprawie proboszcz obdarowanej parafii odmówił wskazania imion i nazwisk osób, którym przekazano pomoc charytatywną (sfinansowaną z darowizny), powołując na ochronę danych osobowych i tajemnicę spowiedzi.

Natomiast proboszcz wydał (w ustawowym dwuletnim terminie) darczyńcy sprawozdanie, w którym wskazał, iż pieniądze pochodzące z powyższej darowizny zostały przeznaczone na działalność charytatywno-opiekuńczą, w tym na pomoc dla osób samotnych oraz pochodzących z rodzin biednych i wielodzietnych na zakup odzieży, wyżywienia i częściowo na zapomogi pieniężne.

WSA uznał, że to jest wystarczająca treść sprawozdania w omawianym kontekście skorzystania z odliczenia darowizn od dochodu w podatku dochodowym od osób fizycznych. Dlatego też organy podatkowe błędnie odmówiły sprawozdaniu tej treści znamion sprawozdania „o przeznaczeniu” otrzymanej darowizny działalność charytatywno-opiekuńczą.

Zdaniem Sądu w oparciu o wywodzoną z art. 2 Konstytucji RP zasadę ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa nie można akceptować sytuacji, w której podatnik celem skorzystania z ulgi podatkowej zostaje obarczony spełnieniem obowiązku przedstawienia sprawozdania o treści nie wynikającej z przepisów prawa i do tego realizacja tego obowiązku uzależniona jest od działania (przedstawienia takiego sprawozdania) przez kościelną osobę prawną (czyli osobę trzecią). Prawo zaś nie daje podatnikowi realnych możliwości wyegzekwowania złożenia przez osobę trzecią właściwego dokumentu, zwłaszcza gdy osoba ta może skutecznie powołać się na przyczyny uzasadniające odmowę wydania dokumentu o żądanej przez organy treści.

W opinii WSA we Wrocławiu podczas zbyt dociekliwego dochodzenia przez organy podatkowe okoliczności i szczegółów wykorzystania (spożytkowania) darowizn przez kościelne osoby prawne naruszone mogą zostać także inne przepisy Konstytucji RP. W szczególności chodzi tu o art. 53 (albowiem nie można zmusić spowiednika do naruszenia tajemnicy spowiedzi) oraz art. 51 ust. 1 (nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby).