Jak rozliczyć dochód uzyskany ze zbycia akcji po śmierci małżonka?

Stan faktyczny

Małżonkowie posiadali konto w internetowym domu maklerskim, jednak tylko na nazwisko jednego z nich - męża. Mężczyzna zmarł a cały majątek po nim (w tym również akcje) odziedziczyła jego żona. W związku z tym założyła nowe własne konto, na które przeniosła wszystkie akcje z poprzedniego rachunku.

Kobieta została ustanowiona jedyną spadkobierczynią, co zostało stwierdzone w akcie poświadczenia dziedziczenia oraz w umowie o dział spadku. Nabyte akcje sprzedała po czym zlikwidowała konto w domu maklerskim.

Pojawiły się jednak wątpliwości jak ustalić dochód za zbycia tych akcji? Jakie koszty mogą w tym przypadku pomniejszyć przychód ze sprzedaży?

Opodatkowanie

Co do zasady dochód uzyskany ze sprzedaży akcji podlega opodatkowaniu. Źródłem przychodu są  bowiem kapitały pieniężne, prawa majątkowe oraz odpłatne zbycie praw majątkowych, innych niż:

- nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,

- spółdzielcze własnościowe praw0 do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,

- prawo wieczystego użytkowania gruntów.

Przychody ze sprzedaży akcji i udziałów zalicza się do przychodów z odpłatnego zbycia udziałów, papierów wartościowych. Za przychody z kapitałów pieniężnych uważa się przychody z tytułu udziału w funduszach kapitałowych (z pewnymi wyjątkami).

Wysokość podatku wynosi 19 % od otrzymanego dochodu. Dochody, z tytułu sprzedaży papierów wartościowych (akcji) podatnik zobowiązany jest w odrębnym zeznaniu PIT-38.

W opisywanej sytuacji pomiędzy małżonkami - od chwili zawarcia związku małżeńskiego- istniała wspólność majątkowa. Akcje, które nabyli stanowiły ich wspólny majątek. Udziały obojga małżonków we wspólnym majątku są równe (także w razie ustanie wspólności). W związku z tym część akcji nie weszła do spadku, część stanowiła spadek po mężu.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2009 roku (II CSK 446/08): Akcje nabyte przez małżonka ze środków pochodzących z majątku wspólnego wchodzą w skład tego majątku, a akcjonariuszem staje się tylko małżonek uczestniczący w tej czynności.

Prawo podatkowe zawiera własną regulację dotyczącą skutków śmierci podatnika. W wyniku śmierci mężczyzny na spadkobierców - w tym wypadku żonę - przeszły:

1)                  tylko te prawa, które przysługiwały konkretnej osobie (spadkodawcy- małżonkowi),

2)                  tylko te obowiązki spadkodawcy, które miał już jako podatnik i tylko te, które są związane z realizacją obowiązków nałożonych przez ustawy regulujące kwestie podatków.

Wynika z tego, że aby prawa mogły być dziedziczone muszą wcześniej przysługiwać spadkodawcy. W chwili śmierci akcje należały do wspólnego majątku i weszły do tzw. masy spadkowej po zmarłym.

Zostało to podkreślone w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 14.09.2010 roku (II FSK 1193/10): Dla unormowania wynikającego z art. 97 § 1 Ordynacji podatkowej istotne jest, określenie spadkodawcy oraz istnienie spadkobiercy i przewidzianych w przepisach prawa podatkowego praw i obowiązków majątkowych spadkodawcy, które spadkobierca na podstawie przepisu prawa publicznego, którym jest art. 97 § 1 Ordynacji podatkowej, przejmuje.

Obowiązek zapłacenia podatku powstał z chwilą uzyskaniem przychodu ze zbycia akcji.

Polecamy: Postępowanie podatkowe

Polecamy: VAT 2011

Jakie koszty uzyskania przychodów można uwzględnić w zeznaniu podatkowym?

Dochodem z odpłatnego zbycia akcji jest różnica między sumą przychodów uzyskanych z tytułu odpłatnego zbycia papierów wartościowych a kosztami uzyskania przychodów (z pewnymi wyjątkami).

Kosztem uzyskania przychodu będzie koszt nabycia odpłatnie zbywanego papieru wartościowego oraz koszty związane z obsługą rachunku przez biuro maklerskie (np. koszty prowizji, koszty zdeponowania papierów, itp.).

Zdaniem fiskusa prawo do uznania kosztów (wydatków na zakup akcji oraz wydatków związanych z obsługą rachunku) powstaje w momencie zapłaty za sprzedaż akcji. Skoro spadkodawca nie dokonał ich sprzedaży (zbycie nastąpiło dopiero po jego śmierci) to także nie powstało prawo do odliczenia kosztów uzyskania przychodu.

Także wydatków dotyczących opłat manipulacyjnych, poniesionych przez żonę jako sprzedawcę, nie można zaliczyć do tych kosztów.

Prawo do uznania kosztów nie istniało za życia męża. Jeśli to prawo mu nie przysługiwało, to nie mogło być odziedziczone przez spadkobierców.

Koszty postępowania spadkowego, koszty dotyczące zawarcia umowy o dział spadku są kosztami związanymi z nabyciem spadku.

Nie dotyczą więc kosztów nabycia przedmiotowych akcji. Wynika z tego, że wydatki przeznaczone na nabycie papierów wartościowych nie nastąpiły.

Polecamy: Podatek od spadków i darowizn

Połowa akcji nie weszła do spadku, bo stanowiły własność żony. Dochód uzyskany z ich sprzedaży można pomniejszyć o koszty jego uzyskania, ponieważ koszty te nie były związane z nabyciem spadku tylko z nabyciem papierów wartościowych. Żona powinna udokumentować poniesione wydatki.

Zdaniem organów podatkowych inaczej będzie wyglądać sytuacja przy sprzedaży akcji, które zostały nabyte w drodze spadku i działu spadku. Nie wystąpiły tu koszty nabycia akcji (inne poniesione koszty dotyczyły nabycia spadku). Przychód będzie równy dochodowi. Można go ewentualnie pomniejszyć o wydatki związane z odpłatnym zbyciem tych papierów wartościowych.

Podstawa prawna:

- art. art. 10 ust. 1 pkt 7, art. 17 ust. 1 pkt 6, art. 19 ust. 1, art. 30b, 45 ust. 1a pkt 1  ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.);

- art. 31 § 1, art. 50¹ ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1994 r. Nr 9, poz. 59 ze zm.);

- art. 97 - 105 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8 poz. 60).

Źródło: indywidualna interpretacja podatkowa Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 31 maja 2011 r. (nr IPPB2/415-181/11-4/MK).