REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Jakie uprawnienia ma podatnik w ramach kontroli podatkowej

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Robert Nogacki
radca prawny
Kancelaria Prawna Skarbiec
Kancelaria Prawna Skarbiec świadczy doradztwo prawne z zakresu prawa podatkowego, gospodarczego, cywilnego i karnego.
Jakie uprawnienia ma podatnik w ramach kontroli podatkowej /fot. Shutterstock
Jakie uprawnienia ma podatnik w ramach kontroli podatkowej /fot. Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Zgodnie z prawem, podatnik powinien zostać wcześniej poinformowany o zamiarze przeprowadzenia kontroli podatkowej, poprzez doręczenie formalnego zawiadomienia w określonym terminie. W niektórych jednak przypadkach możliwa jest kontrola bez uprzedniego doręczenia zawiadomienia. Kontrolę podatkową przeprowadza się na podstawie upoważnienia wydanego przez właściwy organ. Zatem nie każdy urzędnik może przeprowadzić kontrolę, lecz jedynie ten, który ma do tego upoważnienie. Co jeszcze warto wiedzieć?

Liczba kontroli podatkowych prowadzonych przez urzędy skarbowe i celno-skarbowe spada z roku na rok. Jak podaje Krajowa Administracja Skarbowa, w 2017 r. było prawie 4 tys. kontroli celno-skarbowych, w 2018 r. – 3066, a w 2019 r. liczba ta spadła do 2621. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku kontroli podatkowych, gdzie w kolejnych latach liczba kontroli spadała odpowiednio z 27 tys. w 2017 przez 23 tys. w 2018 do 20 tys. w 2019 r. Bazując jedynie na powyższej statystyce, można odnieść wrażenie, że fiskus odpuścił podatnikom i kontroluje ich rzadziej. Niestety nie jest to prawda. Skarbówka dzięki wykorzystaniu analizy danych płynących z plików JPK może łatwiej typować podmioty do weryfikacji, zastępując tradycyjne kontrole podatkowe czynnościami sprawdzającymi. Istnieje jednak różnica pomiędzy czynnościami sprawdzającymi a kontrolą podatkową.

REKLAMA

Autopromocja

W jakich sytuacjach można przeprowadzić czynności sprawdzające?

REKLAMA

Czynności sprawdzające można przeprowadzić jedynie w określonym zakresie zdefiniowanym w art. 272 Ordynacji podatkowej. Pierwsza grupa funkcji czynności sprawdzających określona w punktach 1 i 2 to czynności związane z samowymiarem zobowiązań podatkowych. W ramach tej części przepisu organy podatkowe mogą weryfikować terminowość składania deklaracji oraz zapłaty podatku, a także sprawdzać pod kątem formalnym ww. dokumenty. W tym zakresie czynności sprawdzające spełniają swoją rolę, ponieważ nie ograniczają w żaden sposób prawa podatnika do złożenia korekty deklaracji w sytuacji popełnienia pomyłki. Innymi słowy, w tym przypadku czynności sprawdzające stanowią platformę do komunikacji między urzędem skarbowym a podatnikiem w zakresie składanych deklaracji, bez negatywnych konsekwencji w postaci braku możliwości korygowania się w czasie podjętych czynności.

Druga część przepisu, tj. pkt 3, to czynności związane z postępowaniem dowodowym, co wg wielu ekspertów wykracza poza zakres czynności sprawdzających, prowadząc do wypaczania przez organy podatkowe tej instytucji. W istocie przepis ten pozwala organom podatkowym na prowadzenie niejawnych kontroli podatkowych, gromadzenie materiału dowodowego bez formalnego wszczynania kontroli. Praktyka pokazuje, że organy podatkowe często korzystają z tego przepisu w celu uzyskania dodatkowych danych i informacji uzupełniających. Nierzadko żądania organów sprowadzają się do przedstawienia faktur, umów, uzgodnień, wyjaśnień, czyli dokumentów, których organy najczęściej żądają w przypadku kontroli podatkowych.

Kolejny zakres działań organów w ramach czynności sprawdzających to weryfikacja wydatków i przychodów w zakresie niezbędnym do ustalenia podstawy opodatkowania z tytułu tzw. przychodów bez pokrycia (pkt 4 tegoż przepisu) – ze źródeł nieujawnionych. Kolejne dwa punkty to możliwość wszczęcia czynności sprawdzających w przypadku rejestracji podatkowej oraz zgłoszenia rejestracyjnego uproszczonego w akcyzie.

REKLAMA

W art. 272a Ordynacji podatkowej została przewidziana możliwość dokonania czynności sprawdzających w przypadku dokumentów składanych do Szefa KAS lub organu podatkowego upoważnionego w zakresie wymiany z państwami członkowskimi UE informacji o podatku VAT. Ponadto w ramach czynności sprawdzających organ podatkowy może sam dokonać korekty deklaracji, zwrócić się do podatnika o dokonanie korekty, żądać złożenia wyjaśnień w sprawie przyczyn niezłożenia deklaracji w terminie lub wezwać do ich złożenia. Często wykorzystywanym przepisem jest także art. 274b § 1 Ordynacji podatkowej, dzięki któremu organ podatkowy może przedłużyć termin zwrotu podatku do zakończenia czynności sprawdzających.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Należy także zaznaczyć, że czynności sprawdzające nie zawsze muszą dotyczyć sytuacji podatnika, lecz mogą odnosić się do jego kontrahentów (dostawców/odbiorców). W tym zakresie organy podatkowe często korzystają z art. 155 § 1 Ordynacji podatkowej. Tym samym mają prawo do kontroli całego łańcucha dostaw bez konieczności wszczynania kontroli podatkowej.

Uprawnienia podatnika w ramach kontroli podatkowej

Kontrola podatkowa jest dużo bardziej sformalizowana niż czynności sprawdzające. Głównym jej celem jest sprawdzenie, czy kontrolowany podmiot wywiązuje się z obowiązków wynikających z przepisów prawa. Sam cel czynności sprawdzających i kontroli podatkowej jest inny. Pierwsza instytucja powinna sprowadzać się do formalnej weryfikacji prawidłowości składanych dokumentów czy dokonywanych płatności, z kolei druga instytucja to kontrola merytoryczna podatnika.

Co do zasady o zamiarze przeprowadzenia kontroli podatnik powinien zostać wcześniej poinformowany poprzez doręczenie formalnego zawiadomienia w określonym terminie. W szczególnych przypadkach możliwa jest kontrola podatkowa bez uprzedniego doręczenia zawiadomienia. Kontrolę podatkową przeprowadza się na podstawie upoważnienia wydanego przez właściwy organ. Zatem nie każdy urzędnik może przeprowadzić kontrolę, lecz jedynie ten, który ma do tego upoważnienie. W przypadku czynności sprawdzających nie ma ani obowiązku wcześniejszego zawiadomienia, ani także szczególnych regulacji w zakresie upoważnienia do przeprowadzenia czynności.

Kolejną bardzo istotną różnicą pomiędzy kontrolą podatkową a czynnościami sprawdzającymi jest czas trwania wszystkich kontroli u podatnika w jednym roku kalendarzowym. O ile dla kontroli podatkowych został on wyznaczony, o tyle w przypadku czynności sprawdzających organy podatkowe mają nieograniczone możliwości. Nie ma przepisu zabraniającego rozpoczęcie czynności sprawdzających od razu po zakończeniu poprzednich lub nawet w tym samym czasie.

W toku kontroli podatkowej czy czynności sprawdzających organy podatkowe zobowiązane są przestrzegać zasad praworządności, pogłębiania zaufania do administracji publicznej, prawdy obiektywnej, czynnego udziału stron w postępowaniu, pisemności, dwuinstancyjności, szybkości i prostoty czy też przekonywania (wyjaśniania stronom swojej racji). Należy jednak zaznaczyć, że kontrola podatkowa zawiera prawa organu i obowiązki podatnika, przez co wyznacza ramy postępowania. W przypadku czynności sprawdzających są one nieco zatarte, dlatego też postępowanie jest mniej sformalizowane.

Kontrola podatkowa kończy się formalnym dokumentem, protokołem kontroli, co nie występuje w toku czynności sprawdzających. Oznacza to, że organy podatkowe zbierają dokumenty i dowody na potrzeby postępowania podatkowego, po czym mogą nawet nie poinformować o jego wyniku. W konsekwencji podatnik często nie wie, jak przekazane do urzędu dane wpłyną na jego sytuację, czy nie będą podstawą do wszczęcia kontroli.

Podsumowanie

Z uwagi na bardzo ogólną konstrukcję przepisów w zakresie czynności sprawdzających organy podatkowe mogą sięgać po nie dużo chętniej niż po sformalizowane przepisy o kontroli podatkowej. Pomimo iż czynności sprawdzające powinny mieć charakter techniczny zmierzający do prawidłowego od strony formalnej rozliczenia podatku, są one często wykorzystywane jako nieformalny początek kontroli podatkowej. W efekcie w przypadku rozpoczęcia czynności sprawdzających wykraczających poza weryfikację terminowości i prawidłowości składanych deklaracji i płatności podatnicy powinni skontaktować się z doradcą podatkowym.

Autor: radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec

Polecamy: Nowa matryca stawek VAT

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
KSeF 2026: koniec z papierowymi fakturami, zmiany w obiegu dokumentów i obsłudze procesu sprzedaży w firmie

W przyszłym roku w Polsce zostanie uruchomiony obowiązkowy system fakturowania za pomocą Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). Obowiązek ten wejdzie w życie na początku 2026 roku i wynika z procedowanego w Parlamencie projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług. Aktualny postęp prac legislacyjnych nad projektem, oznaczonym numerem druku 1407, można śledzić na stronach Sejmu.

Składki ZUS dla małych firm w 2025 roku - preferencje: ulga na start, mały ZUS plus i wakacje składkowe

Ulga na start, preferencyjne składki, czy „Mały ZUS plus”, a także wakacje składkowe – to propozycje wsparcia dla małych przedsiębiorców. Korzyści to możliwość opłacania niższych składek lub ich brak. Warto też zwrócić uwagę na konsekwencje z tym związane. ZUS tłumaczy kto i z jakich ulg może skorzystać oraz jakie są zagrożenia z tym związane.

Zwracasz pracownikom wydatki na taksówki – czy musisz pobrać zaliczkę na podatek PIT? Najnowsze wyjaśnienia fiskusa (taksówki w podróży służbowej i w czasie wyjścia służbowego)

Pracodawcy mają wątpliwości, czy w przypadku zwracania pracownikom wydatków na taksówki (kiedy to pracownicy wykonują obowiązki służbowe – zarówno w podróży służbowej jak i w czasie tzw. wyjścia służbowego), trzeba od tych kwot pobierać zaliczki na podatek dochodowy? Pod koniec czerwca 2025 r. wyjaśnił to dokładnie Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Kilka miesięcy wcześniej odpowiedzi na to pytanie udzielił Minister Finansów.

Minister Majewska chce uproszczenia ZUS dla firm – konkretne propozycje zmian już na stole

Minister Agnieszka Majewska zaproponowała szereg zmian w przepisach dotyczących ubezpieczeń społecznych, które mają ułatwić życie mikro, małym i średnim przedsiębiorcom. Wśród postulatów znalazły się m.in. podniesienie limitu Małego ZUS Plus, likwidacja składki rentowej dla emerytów-przedsiębiorców, uproszczenia przy wakacjach składkowych oraz ułatwienia dla łączących biznes z rodzicielstwem.

REKLAMA

Miliardy z KPO usprawniają kolejową infrastrukturę

Prawie 11,5 mld zł warte są inwestycje realizowane ze środków Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększenia Odporności (KPO) przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Zarządzająca infrastrukturą kolejową spółka, która jest największym beneficjentem KPO, zawarła już ponad 120 umów z wykonawcami na kwotę 8 mld zł. Przeszło 160 prowadzonych zadań ma przyczynić się do zwiększenia prędkości pociągów, a także zwiększenia przepustowości tras oraz usprawnienia zarządzania ruchem kolejowym. Inwestycje poprawiają bezpieczeństwo ruchu i komfort obsługi podróżnych. Na stacjach i przystankach budowany jest nowoczesny system informacji pasażerskiej, a ich infrastruktura - dopasowywana do potrzeb osób o ograniczonej mobilności.

Darowizna od brata ponad limit 36 120 zł. Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby nie stracić prawa do zwolnienia podatkowego?

Co robić gdy darowizna przekazana przez brata przekracza limit kwoty wolnej w wysokości 36 120 zł? Czy podlegała zwolnieniu od podatku od spadków i darowizn, pomimo że jest dokonywana z majątku wspólnego brata i jego małżonki? Jakie warunki muszą zostać spełnione, żeby nie stracić prawa do zwolnienia?

KSeF wymusi zmiany. Rejestry VAT i wydatki pracownicze po nowemu od 2026 roku

Wdrożenie Krajowego Systemu e-Faktur to jeden z najważniejszych projektów cyfryzacyjnych polskiej administracji podatkowej ostatnich lat. Od 1 lutego lub od 1 kwietnia 2026 roku – w zależności od poziomu sprzedaży w 2024 roku – podatnicy VAT będą zobowiązani do wystawiania faktur wyłącznie w formie elektronicznej za pośrednictwem KSeF. To nie tylko zmiana technologiczna, ale także rewolucja organizacyjna, która wymusi dostosowanie systemów księgowych, procesów wewnętrznych i codziennej pracy działów finansowych.

Kredyt EKOlogiczny 2025 – bezzwrotna dotacja dla firm na modernizację energetyczną. Jakie warunki trzeba spełnić?

Już od października 2025 r. przedsiębiorcy będą mogli ubiegać się o dofinansowanie z Kredytu EKOlogicznego – dotacji realizowanej w ramach programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG 3.01).

REKLAMA

Obowiązkowy KSeF: kogo obejmie, jak wystawiać faktury w czasie awarii? Co czeka podatników VAT w 2026 roku?

Ponad pół rok dzieli przedsiębiorców od dnia, w którym elektroniczne fakturowanie stanie się w Polsce obowiązkowe. W zależności od poziomu sprzedaży w 2024 roku, firmy będą musiały dołączyć do Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF) od 1 lutego lub od 1 kwietnia 2026 roku. Od tego momentu korzystanie z KSeF stanie się obowiązkowe dla wszystkich podatników VAT czynnych. Firmy mają już niewiele czasu, by dostosować swoje systemy, procedury i zespoły do nowych wymogów.

Ulga termomodernizacyjna i zwolnienie z podatku dochodowego (PIT) dla osób realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne. Najnowsze objaśnienia Ministra Finansów z 2025 r.

W dniu 30 czerwca 2025 r. Minister Finansów wydał objaśnienia podatkowe odnośnie form wsparcia przedsięwzięcia termomodernizacyjnego w podatku dochodowym od osób fizycznych. Objaśnienie te dotyczą rozwiązań podatkowych (ulga termomodernizacyjna i zwolnienie podatkowe), które wspierają przedsięwzięcie termomodernizacyjne na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej „ustawa PIT”), oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (dalej „ustawa o ryczałcie”). Objaśnienia zawierają ogólne wyjaśnienia przepisów prawa podatkowego oraz uwzględniają stan prawny obowiązujący na dzień 1 stycznia 2025 r. Objaśnienia podatkowe są wydawane przez ministra finansów na podstawie art. 14a § 1 pkt 2 ustawy – Ordynacja podatkowa z urzędu w celu zapewnienia jednolitego stosowania przepisów prawa podatkowego przez organy podatkowe. Warto w szczególności zwrócić uwagę na zmieniony wykaz wydatków uprawniających do odliczenia w ramach ulgi rehabilitacyjnej. Walorem tych objaśnień są także liczne przykłady wyjaśniające treść przepisów. Publikujemy poniżej pełną treść tych objaśnień.

REKLAMA