Nowy system kontroli podatników

30 marca 2015 r. Pani Poseł Małgorzata Niemczyk skierowała do Ministra Finansów zapytanie poselskie nr 8066 w sprawie możliwości wprowadzenia korzystniejszych dla przedsiębiorców warunków przeprowadzania kontroli podatkowych i skarbowych, które kreowałyby model współpracy organów skarbowych z właścicielami firm. Zdaniem Posłanki obecna regulacja jest uciążliwa i zniechęca potencjalnych przedsiębiorców do rozpoczęcia działalności.

50 Ściąg Księgowego z aktualizacją online

W odpowiedzi na to zapytanie Pan Janusz Cichoń – sekretarz stanu w Ministerstwie Finansów poinformował w dniu 29 kwietnia 2015 r., że Ministerstwo Finansów podjęło prace nad zbudowaniem nowego systemu weryfikacji, który będzie skonstruowany w taki sposób, aby przede wszystkim uwzględniał potrzeby rzetelnych przedsiębiorców, a przez to pozytywnie wpływał na pobór należności budżetu państwa.

Jako główne założenia kształtu nowego systemu przyjęto:

-  zapewnienie uczciwej konkurencji,

- ograniczenie szarej strefy,

- ograniczenie ingerencji kontrolnej w działalność gospodarczą rzetelnych przedsiębiorców,

- wsparcie podatników rzetelnie wywiązujących się z obowiązków podatkowych.

Realizacja tych założeń powinna pozytywnie wpłynąć na efektywność poboru należności budżetowych poprzez zmniejszenie kosztów tego poboru oraz na stworzenie lepszych warunków funkcjonowania rzetelnych przedsiębiorców.

Przedsiębiorcy, wobec których nie występują uzasadnione podejrzenia naruszania przepisów prawa, nie będą, co do zasady, absorbowani prowadzonymi kontrolami podatkowymi, co pozwoli im skupić się na prowadzonej działalności gospodarczej. Natomiast skoncentrowanie działań weryfikacyjnych w stosunku do podmiotów, co do których analiza wskazała na wysokie ryzyko wystąpienie nieprawidłowości, powinno w znaczący sposób wpłynąć na zapewnienie uczciwej konkurencji na rynku.

Samochód w firmie 2015 – multipakiet

Nowy system kontroli oparto na zalecanym przez OECD i Komisję Europejską modelu prawidłowości wypełniania obowiązków podatkowych (Compliance Model). System ten zakłada, że weryfikacji będą poddawane zarówno podatnicy, którzy umyślnie, jak i nieumyślnie nie wywiązują się z obowiązków podatkowych.

Czynności weryfikacyjne, w tym kontrole podatkowe wykonywane u podmiotach, które starają się ale nie zawsze prawidłowo płacą swoje zobowiązania, mają na m.in. celu wskazanie podatnikom popełnionych błędów i są formą ich edukowania.

Natomiast w stosunku do podatników umyślnie niewywiązujących się z obowiązków podatkowych rolą kontroli podatkowej będzie, obok działań zmierzających do wyegzekwowania należnych zobowiązań podatkowych, stosowanie dodatkowych dolegliwości jako środka nacisku poprzedzającego dalsze działania pokontrolne.

Model Compliance zakłada elastyczne podejście do zarządzania zasobami oraz działaniami, które wraz ze zwiększeniem poziomu dobrowolności wypełniania obowiązków podatkowych mogą być kierowane do innych działań np. z kontroli do wspierania podatników.

Istotnym zagadnieniem jest właściwe ukierunkowanie działań kontrolnych. Podstawą działań administracji podatkowej podejmowanych wobec podatników jest zarządzanie ryzykiem. Administracja dokonuje oceny ryzyka na podstawie dostępnych danych, w tym dotyczących dotychczasowej działalności podatnika i w zależności od jej wyników, podejmuje określone

działania. Ma to na celu skoncentrowanie działań kontrolnych na podmiotach uchylających się od opodatkowania, a tym samym ograniczenie stosowania działań restrykcyjnych wobec podatników prawidłowo wywiązujących się z obowiązków podatkowych.

W ramach tego modelu kontrole w siedzibie przedsiębiorcy są podejmowane jako działanie ostateczne, czyli wówczas, gdy z przeprowadzonych analiz wynika wysokie ryzyko oszustw podatkowych lub nie udało się wyjaśnić wątpliwości w inny sposób. Kontrole takie co do zasady nie dotyczą podmiotów o niskim poziomie ryzyka powstania uszczupleń podatkowych, np. u podatników korzystających z ryczałtowych form opodatkowania.

Nowa ustawa o administracji podatkowej

Minister Cichoń zwrócił też uwagę na projekt ustawy o administracji podatkowej (obecnie już uchwalona ustawa), w którym duży nacisk położono na wdrożenie rozwiązań dotyczących obsługi i wsparcia podatnika. Zgodnie z założeniami projektu, funkcjonować będzie asystent podatnika pomagający przedsiębiorcom rozpoczynającym działalność gospodarczą oraz centra obsługi.

Ustawa o administracji podatkowej uchwalona przez Sejm

Asystent podatnika będzie pomagać mikroprzedsiębiorcom rozpoczynającym prowadzenie działalności gospodarczej - m.in. nawiązywanie kontaktu z nowopowstałymi przedsiębiorcami, udzielanie im informacji na temat wypełniania zeznań i deklaracji podatkowych, udzielanie pomocy w indywidualnych sprawach podatnika, w tym dotyczących wyboru formy opodatkowania. Asystenci będą świadczyć pomoc do 18 miesięcy od dnia wydania im potwierdzenia nadania numeru identyfikacji podatkowej NIP.

Centra obsługi będą wspierać podatnika w zakresie samodzielnego, prawidłowego i dobrowolnego wypełniania obowiązków podatkowych. Pracownicy, niezależnie od właściwości miejscowej organu podatkowego, będą przyjmować podania i deklaracje, wydawać zaświadczenia, udzielać wyjaśnienia w zakresie przepisów prawa podatkowego, także podmiotom, którzy zamierzają dopiero podjąć działalność gospodarczą. Podatnik podatku akcyzowego będzie mógł złożyć deklaracje podatkowe w każdym urzędzie skarbowym, a ten przekaże je do właściwego naczelnika urzędu celnego. Podobne rozwiązania będą odnosiły się do zadań realizowanych przez ZUS. Płatnik składek na ubezpieczenie społeczne będzie mógł złożyć w dowolnym urzędzie skarbowym dokumenty zgłoszeniowe i rozliczeniowe związane z ubezpieczeniem społecznym.

Projekt ustawy o administracji podatkowej przewiduje prowadzenie na szeroką skalę działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie prawa podatkowego. Jego elementem będą np. nowe formy komunikacji z podatnikami w ramach Programu e-Podatki oraz przy wykorzystaniu prowadzonej w formie elektronicznej Bazy Wiedzy Administracji Podatkowej. Dzięki bazie każdy podatnik otrzyma jednolitą informację w zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego, niezależnie od jego miejsca zamieszkania.

Projekt ten przewiduje także wzmocnienie Krajowej Informacji Podatkowej: z izb skarbowych, w których funkcjonują obecnie biura Krajowej Informacji Podatkowej, zostanie wyodrębniony organ wyspecjalizowany w wydawaniu interpretacji - Biuro Krajowej Informacji Podatkowej, a jego dyrektor uzyska status organu podatkowego.

Należy podkreślić, że celem funkcjonowania Krajowej Informacji Podatkowej jest wspieranie podatników w dobrowolnym i prawidłowym wypełnianiu przez nich obowiązków podatkowych, a także podnoszenie ich świadomości podatkowo-prawnej.

Zgodnie z planami ustawa wejdzie w życie 1 stycznia 2016 r. z wyjątkiem przepisów dotyczących obsługi i wsparcia w centrach obsługi, które zaczną obowiązywać 1 września 2015 r.

Nowa Ordynacja podatkowa

Ponadto należy wskazać na Kierunkowe założenia nowej ordynacji podatkowej, przygotowane przez Komisję Kodyfikacyjną Ogólnego Prawa Podatkowego. Komisja została powołana przy Ministrze Finansów na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 października 2014 r. w sprawie utworzenia, organizacji i trybu działania Komisji Kodyfikacyjnej Ogólnego Prawa Podatkowego (Dz. U. poz. 1471).

Założenia nowej Ordynacji podatkowej - konsultacje społeczne

Jak wynika z kierunkowych założeń, cele podstawowe nowej ordynacji podatkowej to ochrona praw podatników oraz zwiększenie efektywności wykonywania obowiązków podatkowych.

Pierwszy z wymienionych celów będzie realizowany m. in. poprzez wprowadzenie mechanizmów prawnych chroniących pozycję podatnika w jego kontaktach z administracją podatkową. Komisja Kodyfikacyjna stara się zrównoważyć potrzebę ochrony praw podatników oraz słuszne interesy fiskalne, bazując na domniemaniu, że podatnik jest rzetelny i świadomie nie dąży do naruszenia prawa podatkowego.

W pracach Komisji szczególny nacisk położony został na:

- uporządkowanie i skodyfikowanie materii ogólnego prawa podatkowego – stworzenie spójnej, klarownej i nowoczesnej ordynacji podatkowej,

- wprowadzenie rozwiązań stanowiących dopełnienie i ukoronowanie procesu kształtowania się ogólnego prawa podatkowego w Polsce,

- stworzenie ram prawnych dla opartych na współpracy stosunków między organami podatkowymi a podatnikami, co pozwoli znacząco poprawić relacje między tymi podmiotami (Kierunkowe założenia nowej ordynacji podatkowej, str. 10 i 127).

---

Kierunkowe założenia, w wielu proponowanych rozwiązaniach, wychodzą naprzeciw postulatowi ułatwienia osobom fizycznych zakładania własnej działalności gospodarczej.

W szczególności należy tu wymienić propozycje:

- sformułowania zasad ogólnych prawa podatkowego, kształtujących sytuację prawną podatnika także wtedy, gdy nie toczy się żadna procedura podatkowa,

-  stworzenia normatywnego katalogu praw i obowiązków podatnika,

-  wprowadzenia niewładczych form działania organów podatkowych w celu wsparcia podatnika w realizowaniu jego obowiązków,

- przemodelowania instytucji przedawnienia w kierunku zwiększenia jej funkcji stabilizacyjnej,

- zmodyfikowania obecnych regulacji w zakresie czynności sprawdzających poprzez zwiększenie ich roli w systemie obsługi podatnika,

- stworzenia jednolitej, zintegrowanej procedury kontroli podatkowej dla podatników, co do zasady wywiązujących się z obowiązków oraz wprowadzenie odrębnej regulacji dla bardziej rygorystycznej procedury kontroli nakierowanej na zwalczanie szeroko rozumianej przestępczości skarbowej.

Z tekstem Kierunkowych założeń nowej ordynacji podatkowej z dnia 11 marca 2015 r. można zapoznać się na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Ministerstwa Finansów w zakładce:

Działalność/Ciała kolegialne/Komisja Kodyfikacyjna Ogólnego Prawa Podatkowego.

Kierunkowe założenia nowej ordynacji podatkowej z dnia 6 maja 2015 r. (plik pdf 1,18 MB)

Kierunkowe założenia nowej ordynacji podatkowej z dnia 6 maja 2015 r. (plik word 1,08 MB)

Minister Cichoń  poinformował także o przyjętych rozwiązaniach ułatwiających zakładanie działalności gospodarczej tj.:

- automatyczne nadawanie NIP w skutek zasilania ewidencji podatników (CRP KEP) danymi podmiotów z KRS;

- wprowadzenie ujednoliconego zgłoszenia w zakresie danych uzupełniających (nieobjętych wpisem w KRS) dla podmiotów objętych wpisem w KRS, w tym przedsiębiorców, tzw. „jedno okienko” dla danych uzupełniających do CRP KEP (MF), Centralnego Rejestru Płatników Składek (ZUS) i krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (GUS);

- umożliwienie składania wszystkich zgłoszeń aktualizacyjnych za pomocą środków komunikacji elektronicznej oraz komunikowanie się za pośrednictwem ePUAP lub innych środków komunikacji elektronicznej;

- standaryzację i optymalizację procesów ewidencjonowania podatników i płatników, prowadzące do ich usprawnienia, co realizowane jest w ramach projektu e-Rejestracja i programu e-Podatki (2009 – 2015);

- funkcjonowanie „jednego okienka” w zakresie CEIDG dla osób fizycznych będących przedsiębiorcami poprzez zasilanie CRP KEP danymi z wniosków CEIDG (nad czym trwają prace wdrożeniowe).

Minister zapewnił, że administracja podatkowa nie chce być widziana jako represyjna, ale jako przyjazna wobec uczciwych podatników i skuteczna w identyfikowaniu podmiotów, którzy nieprawidłowo wypełniają swoje obowiązki podatkowe. Opracowywane przez Ministerstwo Finansów rozwiązania mają na celu wsparcie podatników prawidłowo wypełniających obowiązki podatkowe oraz ochronę uczciwej konkurencji.