Z jakich narzędzi ochrony przed fiskusem może korzystać podatnik?

Narzędzie nr 1: interpretacja ogólna

Interpretacje ogólne wydawane są przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, a ich celem jest ujednolicenie sposobu stosowania prawa podatkowego przez organy podatkowe i organy kontroli skarbowej. Zgodnie z art. 14 § 1 ordynacji podatkowej wydana interpretacja ogólna uwzględnia również orzecznictwa sądowe, orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego czy Trybunału Sprawiedliwości UE. Podatnik powołujący się na konkretną interpretację ogólną zyskuje skuteczną ochronę przed ewentualnymi konsekwencjami jej zmiany bądź nieuwzględnienia jej postanowień w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej. W takiej sytuacji postępowanie karne skarbowe nie jest wszczynane, a jeśli już zostało wszczęte, to ulega umorzeniu, a odsetki za zwłokę zostają umorzone. Co ważne, jeśli skutki podatkowe sytuacji stanowiącej przedmiot wyjaśnień zaszły po opublikowaniu ogólnej interpretacji podatkowej, podatnik uzyskuje również zwolnienie z obowiązku opłacenia podatku. Jego zakres zależny jest oczywiście od okresu rozliczania podatku. Przykład: w przypadku podatku rozliczanego rocznie zakres zwolnienia będzie obejmował okres do końca roku podatkowego, w którym została opublikowana zmieniona interpretacja ogólna. Jeśli rozliczenie podatkowe ma wymiar miesięczny, zwolnienie analogicznie będzie dotyczyć okresu do końca danego miesiąca. Oczywiście ochrona wynikająca z zastosowania ogólnej interpretacji podatkowej nie obowiązuje w przypadkach czynności mających na celu uniknięcie opodatkowania lub malwersacji VAT.

Narzędzie nr 2: interpretacja indywidualna

Rok 2017 przyniósł wiele zmian dotyczących indywidualnych interpretacji podatkowych. Od marca organem uprawnionym do ich wydawania stał się dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS). Otrzymał on również szereg innych uprawnień dotyczących indywidualnych interpretacji (m.in. wydanie decyzji o jej zmianie, uchyleniu czy wygaśnięciu). Istotną kwestią jest również zmiana zakresu ochrony prawnej wynikającej ze stosowania indywidualnej interpretacji podatkowej przez podatnika. Dotychczas ochrona wynikająca z zastosowania indywidualnej interpretacji podatkowej nie dotyczyła przypadków, kiedy stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem wydanej interpretacji był jednocześnie elementem czynności mających na celu uniknięcie opodatkowania czy nadużycia prawa VAT. Jednak od początku 2017 r. wyłączenie ochrony prawnej dotyczy również interpretacji indywidualnych wydanych przed dniem wejścia w życie zmienionej ordynacji podatkowej, jeśli korzyść podatkowa ze zdarzenia przyszłego lub stanu faktycznego, którego dotyczy interpretacja, została uzyskana po 1 stycznia br. Powyższa zmiana budzi wiele obaw wśród podatników. Oznacza bowiem, że jeśli korzyść podatkowa będzie uzyskiwania od ww. wskazanego terminu, to bez względu na to, kiedy została wydana interpretacja indywidualna, nie chroni ona w żaden sposób podatnika przed wydaniem decyzji opartej o klauzulę zwalczania unikania opodatkowania. Pojawiają się zatem poważne wątpliwości dotyczące ochrony, jaką zapewnia indywidualna interpretacja podatkowa, zwłaszcza iż na przestrzeni ostatniego półtora roku wystąpiono o wydanie 598 interpretacji indywidulanych, z czego aż w 98 przypadkach odmówiono ich wydania, powołując się na ww. klauzulę.

Narzędzie nr 3: opinia zabezpieczająca

Fakt, że wprowadzone zmiany w zakresie ochrony prawnej wynikającej z indywidualnej interpretacji podatkowej nie wykluczają możliwości wydania decyzji podatkowej opartej o klauzule zwalczania unikania opodatkowania, nie oznacza, że podatnik nie może bronić się przed zastosowaniem klauzuli w inny sposób. Jednym z najskuteczniejszych jest wnioskowanie o wydanie opinii zabezpieczającej. Uzyskanie pozytywnej opinii w odniesieniu do konkretnej czynności (np. transakcji czy operacji gospodarczej) jest gwarancją, że organy podatkowe nie będą podważać jej podatkowych skutków. Co ważne, wniosek o wydanie opinii złożony do szefa KAS może dotyczyć czynności nie tylko planowanej, ale również rozpoczętej lub dokonanej. Opinie zabezpieczające są obecnie jedynym skutecznym sposobem na ochronę przed zastosowaniem klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Jednak koszt jej wydania – 20 000 zł – to stosunkowo duży wydatek, na który nie mogą pozwolić sobie wszyscy przedsiębiorcy. Niestety, statystyki nie kłamią – od czasu wprowadzenia możliwości pozyskiwania opinii zabezpieczających podatnicy wystąpili o jej wydanie jedynie cztery razy, z czego w dwóch przypadkach pozostawiono wnioski bez rozpatrzenia, zaś w dwóch kolejnych fiskus odmówił wydania opinii.

Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM

Narzędzie nr 4: porozumienia dotyczące cen transakcyjnych

Kolejnym z narzędzi ochrony podatnika dostępnych dotychczas przed zakwestionowaniem przez organ podatkowy dokonywanych przez niego rozliczeń jest APA, czyli porozumienia dotyczące cen transakcyjnych. Pozyskanie uprzedniego porozumienia cenowego z Ministerstwem Finansów stanowi solidne zabezpieczenie transakcji przeprowadzanych wewnątrz grupy przedsiębiorców przed podważeniem ich prawidłowości przez organy podatkowe. APA może być jeszcze bardziej przydatne od 1 stycznia 2017 r., kiedy zostały poszerzone obowiązki podatników dotyczące dokumentowania transakcji prowadzonych między podmiotami powiązanymi. Wydane APA będzie zapewniało skuteczną ochronę na okres 5 lat (z możliwością przedłużenia). Jedyne, co może skutecznie odstraszyć, to opłata wahająca się w przedziale od 5 000 do 200 000 zł (w zależności od rodzaju porozumienia i lokalizacji podmiotu).

Narzędzie nr 5: objaśnienia podatkowe

Zupełnie nowym narzędziem ochrony podatnika, wprowadzonym w styczniu 2017 r., są objaśnienia ogólne. Wydawane przez ministra finansów objaśnienia mają być praktycznymi, napisanymi prostym i zrozumiałym językiem wyjaśnieniami przepisów podatkowych. Zakres ochrony wydanych objaśnień jest taki sam, jak w przypadku indywidualnych interpretacji podatkowych. Zgodnie z art. 14n § 4 pkt 1 ordynacji podatkowej w przypadku zastosowania się przez podatnika w danym okresie rozliczeniowym do objaśnień podatkowych stosuje się odpowiednio przepisy art. 14k–14m. Dotychczas wydano dwa objaśnienia dotyczące odwróconego obciążenia w transakcjach związanych ze świadczeniem usług budowlanych.

Narzędzie nr 6: utrwalona praktyka interpretacyjna

Znowelizowana ordynacja podatkowa wprowadziła również instrument utrwalonej praktyki interpretacyjnej. Zgodnie z art. 14n § 5 przez utrwaloną praktykę interpretacyjną rozumie się wyjaśnienia zakresu i sposobu stosowania przepisów prawa podatkowego, dominujące w interpretacjach indywidualnych wydawanych w takich samych stanach faktycznych lub w odniesieniu do takich samych zdarzeń przyszłych oraz w takim samym stanie prawnym, w trakcie okresu rozliczeniowego, o którym mowa w § 4, oraz w okresie 12 miesięcy przed rozpoczęciem tego okresu rozliczeniowego. Mówiąc wprost, utrwalona praktyka interpretacyjna ma formę orzeczniczą, która wynika z analizy wydanych indywidualnych interpretacji podatkowych i wskazania dominującego rozwiązania. Oczywiście analizowane indywidualne interpretacje muszą dotyczyć identycznych stanów faktycznych lub odnosić się do takich samych zdarzeń przyszłych jak przypadek podatnika, w którym powołuje się na utrwaloną praktykę interpretacyjną. Analizie powinien być poddany okres, który zależy od okresu rozliczeniowego podatnika. W przypadku podatników PIT i CIT analizie powinny zostać poddane wszystkie indywidualne interpretacje wydane na przestrzeni maksymalnie dwóch lat. Natomiast jeśli podatnik rozlicza się co miesiąc (np. VAT), okres analiz interpretacji powinien wynieść trzynaście miesięcy.

Podatnik, który w momencie zakwestionowania przez organ sposobu rozliczenia powoła się na indywidualną praktykę interpretacyjną, nie uniknie obowiązku zapłaty podatku. Jednak w takim przypadku zostaną mu umorzone odsetki od zaległości podatkowej oraz nie zostanie zastosowana wobec niego odpowiedzialność karna skarbowa.

Które narzędzie wybrać?

Rozbudowany wachlarz narzędzi ochrony podatnika oraz zmiany wprowadzone w zakresie ochrony prawnej dają przedsiębiorcom możliwość wyboru rozwiązania najwłaściwszego dla prowadzonego przez nich biznesu. Nie należy jednak zapominać, że najistotniejszą kwestią w ubieganiu się o ochronę podatkową jest stan faktyczny. Solidnym wsparciem w wyborze najwłaściwszego narzędzia będzie doradztwo kancelarii prawnopodatkowej, która nie tylko podpowie najkorzystniejsze rozwiązania, ale również pomoże w przypadku ewentualnego sporu z organem podatkowym.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizująca się w przeciwdziałaniu bezprawiu urzędniczemu, w kontrolach podatkowych i celno-skarbowych oraz optymalizacji podatkowej