Wyższe kary za przestępstwa gospodarcze i skarbowe

Celem nowelizacji ustawy z dnia 25 maja 2018 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary i zmianie niektórych ustaw jest – zgodnie z jej uzasadnieniem – zwiększenie skuteczności karania podmiotów zbiorowych, zwłaszcza w zakresie walki z przestępczością gospodarczą i skarbową. Ustawa ma odnosić się przede wszystkim do przedsiębiorców i zastąpić aktualnie obowiązującą ustawę (źródło: Rządowe Centrum Legislacji).

Za mało karania

W uzasadnieniu zmian Ministerstwo Sprawiedliwości argumentuje, że prowadzi się zbyt mało spraw wobec podmiotów zbiorowych. W 2013 r. złożono ich w sądach 26, rok później 31, a w 2015 r. już tylko 14. Według analiz Ministerstwa, o nieefektywności obowiązującej ustawy decyduje również wysokość nakładanych kar.

Wina anonimowa

Na drodze do częstszego karania przedsiębiorstw stoi tzw. prejudykat. Do przypisania odpowiedzialności podmiotowi zbiorowemu za czyn zabroniony konieczne jest najpierw uzyskanie wyroku skazującego za przestępstwo osobę fizyczną, której działanie lub zaniechanie zrodziło odpowiedzialność podmiotu zbiorowego. Ministerstwo chce to zmienić, wprowadzając zasadę winy anonimowej. Zakłada ona, że do przypisania odpowiedzialności podmiotowi zbiorowemu wystarczy wykazanie w toku postępowania, że nastąpiło popełnienie czynu zabronionego, bez wskazywania konkretnego sprawcy, będącego osobą fizyczną.

Wyższe kary

Obowiązująca ustawa z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, wskutek ograniczenia zawartego w art. 7, dopuszcza wymierzenie podmiotowi zbiorowemu kary finansowej w granicach od 1 tys. do 5 mln zł, „nie wyższą jednak niż 3% przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony będący podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego” (Dz.U. z 2002, nr 197, poz. 1661). Właśnie to procentowe ograniczenie, zdaniem pomysłodawców projektu, należy znieść w pierwszej kolejności. Ministerstwo podnosi, że uzależnianie wymiaru kary od wysokości przychodów deprecjonuje jej walor represyjny w sytuacji niewykazania przez podmiot przychodów lub wykazania ich małej wielkości, podczas gdy w rzeczywistości poziom jego aktywów pozostaje wysoki.

Nowelizacja ustawy ma zabezpieczyć faktyczne nakładanie wysokich kar nie tylko poprzez zniesienie limitu procentowego przychodów. Projekt zakłada wprost, zmianę dolnej i górnej granicy orzekanych kar finansowych, i to zdecydowanie. Pierwszą podnosi aż 30-krotnie, z 1 tys. do 30 tys. zł, drugą, górną, do kwoty 30 mln zł.

Likwidacja przedsiębiorstwa i jego nacjonalizacja

Kara finansowa od 30 tys. zł do 30 mln zł to tylko jedna z sankcji, jaka ma być orzekana wobec podmiotu zbiorowego. W projektowanym art. 16 ww. ustawy obok kary finansowej znajdują się bowiem jeszcze kary rozwiązania lub likwidacji podmiotu. W art. 17 zawarto katalog środków karnych. Pośród takich represji jak: zakaz promocji lub reklamy prowadzonej działalności, zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne czy obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, znajdują się również: zakaz prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju, a przede wszystkim przepadek mienia lub korzyści majątkowych albo ich równowartości.

Polecamy: Przekształcenia spółek. Praktyczne aspekty prawne, podatkowe i rachunkowe

Ten ostatni środek karny przypomina w swej konstrukcji sankcje, jakie przewidywała ustawa nacjonalizacyjna, czyli ustawa z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz.U. 1946, nr 3, poz. 17). Zgodnie z art. 15 projektowanej ustawy sąd, decydując o odpowiedzialności podmiotu zbiorowego, będzie mógł orzec jeden lub więcej wymienionych w art. 17 środków nie łącznie, lecz zamiast kar wymienionych w art. 16.