Skarga pauliańska w postępowaniach podatkowych

Na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich Trybunał Konstytucyjny sprawdził czy możliwości dochodzenia należności podatkowych w ramach przewidzianej w prawie cywilnym tzw. skargi pauliańskiej są zgodne z konstytucją.

Autopromocja

Skarga pauliniańska jest znaną z kodeksu cywilnego konstrukcją, która służy ochronie praw wierzyciela w przypadku niewypłacalności dłużnika i wyzbywania się majątku przez niego. W takim przypadku możliwe jest dochodzenie roszczenia wobec aktualnego właściciela rzeczy należącej wcześniej do niewypłacalnego dłużnika.

Art. 527 Kodeksu cywilnego stanowi: „Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć”. Innymi słowy, jeśli zbywca był dłużnikiem podatkowym, to możliwe stanie się uznanie, że taka czynność była wyzbywaniem się majątku, a to z kolei uzasadni roszczenie wobec nowego właściciela w celu odzyskania zaległości podatkowej.

Fiskus może wystąpić z powództwem cywilnym przeciwko osobie, która np. otrzymała nieruchomość w drodze darowizny od podatnika, mającego zaległości podatkowe. Po tym, jak organ uzyska korzystny dla siebie wyrok stwierdzający bezskuteczność darowizny, może prowadzić postępowanie egzekucyjne z tej nieruchomości, z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami. Taką interpretację dopuszcza utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, mimo że regulacje podatkowe w tym zakresie milczą. Teraz potwierdza ją także orzeczenie TK. W ocenie Trybunału stosowanie w drodze analogii instytucji skargi pauliańskiej do ochrony należności publicznoprawnych nie narusza konstytucyjnej zasady określoności przepisów.

Autopromocja

Szkolenie:
Jak się przygotować do najnowszej wersji KSeF?

Sprawdź

NOWOŚĆ na Infor.pl: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!

Uznanie dopuszczalności tego schematu wobec zaległości podatkowych spotkało się z krytyką wielu ekspertów, którzy zwracają uwagę przede wszystkim na kwestię ryzyka wobec nabywców nieruchomości. Ci, którzy chcą kupić dom, powinni dla własnego bezpieczeństwa dowiedzieć się, czy sprzedawca nie ma żadnych długów wobec fiskusa. Uzyskanie takiej informacji może być jednak trudne w praktyce. Ponadto, zdaniem RPO, dopuszczenie przez orzecznictwo możliwości przeniesienia cywilistycznej instytucji skargi pauliańskiej na grunt zupełnie innej gałęzi prawa, jaką jest prawo podatkowe, stoi w sprzeczności z zasadą poprawnej legislacji (art. 2 Konstytucji). Ustawodawca pozostawił organom stosującym prawo nadmierną swobodę interpretacyjną, co doprowadziło do niedopuszczalnego odwołania się do konstrukcji wnioskowania z analogii na niekorzyść obywatela.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 kwietnia 2018 r. (sygn. K-52/2016)

Autor: Paweł Kula, doradca podatkowy, Russell Bedford Poland

Artykuł pochodzi z RB Magazine wydawanego przez Russell Bedford

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź