Trybunał Konstytucyjny

W dniu 12 grudnia 2023 r. Trybunał Konstytucyjny wydał ważny dla podatników wyrok (sygn. SK 110/20) w sprawie zgodności z Konstytucją RP przepisów Ordynacji podatkowej zakresie, w jakim „przewiduje zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego z dniem wniesienia skargi do sądu administracyjnego na decyzję dotyczącą tego zobowiązania, w sytuacji, gdy na skutek tej skargi sąd administracyjny prawomocnie stwierdził nieważność (z mocą ex tunc)”.

Trybunał Konstytucyjny (TK) uznał, że dotychczasowy sposób wyliczania podatku za miejsce postojowe w garażu jest niezgodny z Konstytucją. Jest to przełomowy wyrok, lecz na jego wyegzekwowanie przyjdzie nam jeszcze poczekać.

Zawarte w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych definicje działalności gospodarczej i pozarolniczej działalności gospodarczej są jasne i wszechstronnie zinterpretowane w orzeczeniach sądów - uznał Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z 19 lipca 2022 r. orzekł o ich konstytucyjności. "O prowadzeniu działalności gospodarczej przesądzają zatem obiektywne i zewnętrzne jej przejawy, a nie przekonanie podatnika. Nie ma i nie może mieć znaczenia, że określony podmiot prowadzący konkretną działalność gospodarczą nie ocenia jej subiektywnie jako działalności gospodarczej, nie nazywa jej tak, bądź oświadcza, że w ogóle jej nie prowadzi" - wskazał w uzasadnieniu wyroku sędzia TK Wojciech Sych.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie podatku od nieruchomości w świetle pierwszych orzeczeń sądów administracyjnych w tym zakresie. Kontrowersji ciąg dalszy…

Zawieszanie biegu przedawnienia zobowiązań podatkowych. Podatnicy skarżą się, że skarbówka wszczyna postępowania karne skarbowe tylko po to, aby zawieszać bieg przedawnienia zobowiązań podatkowych. Skutkiem jest niepewność podatników, czy ich zobowiązanie podatkowe wygasło. Konstytucyjności tych przepisów Ordynacji podatkowej wciąż nie rozstrzygnął Trybunał Konstytucyjny, choć RPO złożył wniosek w tej sprawie już w 2014 r. Rzecznik Praw Obywatelskich apeluje do ministra finansów o działania w celu ich usunięcia.

Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył 30 września 2020 r. do Trybunału Konstytucyjnego przepisy zawarte w czterech tzw. tarczach antykryzysowych i zmieniające regulacje z szeregu kodeksów - poinformowało 6 października 2020 r. Biuro RPO. Według Rzecznika, Sejm nie dochował wymogów prac nad zmianami w kodeksach.

22 lipca 2020 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok, w którym wskazał, że przepisy, które w 2018 roku z mocą wsteczną wprowadziły zmiany w opodatkowaniu elektrowni wiatrowych, są niezgodne z wywodzoną z art. 2 Konstytucji zasadą nieretroaktywności prawa (lex retro non agit).

W przepisach Ordynacji podatkowej określone zostały przesłanki wznowienia postępowania podatkowego. Wznowienie postępowania jest jednym z nadzwyczajnych trybów postępowania podatkowego, mogących skutkować wzruszaniem decyzji ostatecznych. Celem wznowienia postępowania jest ponowne rozpatrzenie sprawy, zmierzające do usunięcia ciężkich wad postępowania podatkowego, ujawnionych po wydaniu decyzji.

W opinii Rzecznika Praw Obywatelskich przepisy, które służą do wszczynania postępowań karnoskarbowych w celu zawieszenia biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego są niezgodne z Konstytucją. RPO przyłączył się do kolejnej skargi konstytucyjnej obywatela dotkniętego tymi przepisami Ordynacji podatkowej. Jeszcze w 2014 r. Rzecznik zaskarżył je do Trybunału Konstytucyjnego, wnosząc o stwierdzenie ich niekonstytucyjności, bp przepisy te powodują niepewność obywateli, którzy nie wiedzą, czy ich zobowiązania podatkowe wygasły.

28 listopada 2018 r. Trybunał Konstytucyjny ogłosił wyrok, zgodnie z którym stawka podatku od gier na automatach o niskich wygranych jest zgodna z konstytucją. Zdaniem TK "nałożenie wyższego podatku, co do zasady, nie może być traktowane, jako ograniczenie swobody działalności gospodarczej".

Skarga pauliańska jest dopuszczalna w postępowaniach podatkowych - tak orzekł Trybunał Konstytucyjny. Orzeczenie to może wywołać stan niepewności po stronie nabywców m.in. nieruchomości.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego organy podatkowe w swoich interpretacjach wadliwie uznawały za budowle część obiektów budowlanych stanowiących w rzeczywistości budynki. Podmioty, które z powodu błędnego kwalifikowania kategorii nieruchomości uiściły zawyżony podatek od nieruchomości, mogą wystąpić o zwrot tej nadpłaty.

Wyłączenie możliwości odwołania się do sądu administracyjnego od postanowień wydanych w ramach rozpatrzenia sprzeciwu przedsiębiorcy kontrolowanego w trybie przepisów rozdziału 5 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jest niezgodne z Konstytucją. Tak orzekł Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 20 grudnia 2017 r. (sygn. SK 37/15).

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego nie można zakładać z góry, że skoro jedno z małżonków jest przedsiębiorcą, to będące przedmiotem współposiadania grunty należy zakwalifikować jako grunty związane z działalnością gospodarczą opodatkowane najwyższą stawką. Niezbędne jest każdorazowo ustalenie faktycznego sposobu wykorzystania opodatkowanego gruntu, którego współposiadaczem pozostaje osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą. 12 grudnia 2017 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis art. 1a ust. 1 pkt 3 w związku z art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o podatkach i opłatach lokalnych rozumiany w ten sposób, że wystarczającą przesłanką zakwalifikowania gruntu podlegającego opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości do kategorii gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej jest prowadzenie działalności gospodarczej przez osobę fizyczną będącą jego współposiadaczem, jest niezgodny z Konstytucją RP.

Trybunał Konstytucyjny uznał za konstytucyjne przepisy w zakresie akcyzy, które uzależniają możliwość zastosowania przez dystrybutora niższej stawki akcyzy przy sprzedaży oleju opałowego na cele opałowe od odebrania od nabywcy specjalnego oświadczenia, że rzeczywiście przeznaczy paliwo na cele opałowe.

Osoba ze znacznym stopniem niepełnosprawności ma zyskiwać prawo do stałego zasiłku z pomocy społecznej w miesiącu, w którym wystąpi o ustalenie stopnia niepełnosprawności, a nie - jak jest obecnie - dopiero, gdy już to orzeczenie ma - przewiduje projekt przygotowany przez MRPiPS. Resort zakłada, że nowelizacja ustawy mogłaby wejść w życie od 1 stycznia 2017 r.

Zróżnicowanie podmiotów podlegających ubezpieczeniu społecznemu mieści się w granicach konstytucyjnie dopuszczalnego odstępstwa od zasady równości wobec prawa - orzekł Trybunał Konstytucyjny.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że zgodne z konstytucją jest niezaliczanie do niezbędnych kosztów procesu kwoty podatku VAT doliczonej do ustalonego według norm przepisanych wynagrodzenia adwokata. Trybunał nie podzielił również stanowiska, że brak zaliczenia podatku VAT do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata z wyboru, narusza prawo strony do sprawiedliwej procedury.

Rzecznik Praw Obywatelskich złożył w Trybunale Konstytucyjnym wniosek do o stwierdzenie niezgodności z konstytucją przepisu ordynacji podatkowej, zgodnie z którym nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym.

Na początku stycznia 2016 r. wchodzi w życie nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy - Ordynacja podatkowa, która określa, że ciężar udowodnienia pochodzenia pieniędzy spoczywa na podatniku. Jeżeli wskaże on wartość, źródło oraz okres, którego dotyczy dochód, nie zapłaci podatku w wysokości 75% od dochodu ze źródeł nieujawnionych.

Konieczność podwyższenia kwoty wolnej od podatku, która wynika z wyroku Trybunału Konstytucyjnego, będzie się odnosiła do podatków za 2017 r. rozliczanych w 2018 r., a zatem negatywne konsekwencje tego orzeczenia odczuje dopiero budżet na 2018 r. - mówi ekspert podatkowy Andrzej Marczak.

Przepis art. 27 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustalający kwotę wolną od podatku, jest niezgodny z konstytucją i traci moc 30 listopada 2016 r. - orzekł w środę 28 października 2015 r. Trybunał Konstytucyjny. Zdaniem Trybunału niekonstytucyjne jest to, że przepis ten nie przewiduje mechanizmu korygowania kwoty zmniejszającej podatek, gwarantującego co najmniej minimum egzystencji. Wyrok jest słuszny i potwierdza nasze racje - skomentował wyrok Henryk Kowalczyk, poseł PiS.

Trybunał Konstytucyjny, orzekając o zgodności ustawy o SKOK z konstytucją, odrzucił ze względów formalnych około 90 proc. wniesionych zarzutów, jednak wskazał, że artykuł 60 ustawy o SKOK z 2009 r. jest niezgodny z konstytucją, tj. ustawodawca nie wypełnił konstytucyjnego obowiązku zróżnicowania środków nadzorczych w odniesieniu do wielkości i zasięgu aktywności kas.

Ubiegłoroczna decyzja Trybunału Konstytucyjnego oraz zmiany interpretacji podatkowych, dokonywane w ostatnim czasie przez Ministerstwo Finansów, powodują, że pracodawcy mogą śmielej inwestować zarówno w zdrowie zatrudnionych, jak i w ich integrację. Do niedawna wiele firm rezygnowało z takich działań, obawiając się z konieczności mozolnego szacowania uzyskanego przez pracowników przychodu z tego tytułu.

Trybunał Konstytucyjny orzekła za niezgodne z konstytucyjną zasadą równego traktowania przepisy Prawa bankowego umożliwiające bankom wystawianie bankowych tytułów egzekucyjnych. Uznane za niekonstytucyjne przepisy tracą moc obowiązującą z dniem 1 sierpnia 2016 r. Część posłów dąży jednak do przyspieszenia uchylenia mocy obowiązującej tych przepisów.