Skuteczność działań organów kontroli skarbowej

Autopromocja

NIK podkreśliła, że w latach 2012–2015 pogorszyła się skuteczność poboru podatków. Kluczowym problemem pozostawała niewystarczająca skuteczność organów kontroli skarbowej oraz organów Służby Celnej w ograniczaniu niekorzystnych zjawisk w gromadzeniu dochodów podatkowych.

Dlatego też celem ostatniej kontroli NIK była ocena rzetelności i skuteczności tych działań organów kontroli skarbowej oraz Służby Celnej, które mają ograniczyć szarą strefę w gospodarce. Przeprowadzona została w Ministerstwie Finansów, czterech urzędach kontroli skarbowej, czterech izbach celnych oraz czterech urzędach celnych. Kontrola obejmowała okres od 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2016 r.

Ustalenia kontroli

W ocenie NIK minister finansów rzetelnie monitorował skuteczność obowiązujących rozwiązań prawnych i organizacyjnych, zlecał wykonywanie kontroli w priorytetowych obszarach ryzyka oraz analizował wyniki działań organów kontroli skarbowej i organów Służby Celnej.

Autopromocja

Szkolenie:
Jak się przygotować do najnowszej wersji KSeF?

Sprawdź

Jak stwierdziła NIK, najwięcej zjawisk szarej strefy występuje obecnie w obszarach wyrobów energetycznych (w tym paliw), wyrobów tytoniowych i alkoholu etylowego (w tym alkoholu całkowicie skażonego), gier hazardowych (także urządzanych za pośrednictwem Internetu), obrotu elektroniką i metalami szlachetnymi, a także robót budowlanych. NIK pozytywnie oceniła działania Służby Celnej polegające na ograniczaniu szarej strefy w obszarze wyrobów tytoniowych oraz nielegalnego urządzania gier na automatach.

Ustaliła też, że przy mniejszej liczbie przeprowadzonych kontroli organy kontroli skarbowej ujawniły nieprawidłowości na wyższe kwoty. Urzędy kontroli skarbowej przeprowadziły w 2014 r. 6426 kontroli rozliczeń podatkowych (prawie 80 proc. zakończonych zostało decyzją lub korektą deklaracji przez podatnika), w 2015 r. prawie 6000 kontroli (82 proc. zakończonych wydaniem decyzji lub złożeniem korekty deklaracji), a w I półroczu 2016 r. wykonano 2651 kontroli (83 proc. zakończonych zostało decyzją lub korektą deklaracji).

Znacznemu obniżeniu uległy natomiast kwoty nieprawidłowości ustalone w kontrolach podatkowych prowadzonych przez celników.

Autopromocja

Sprawozdanie finansowe 2024
Przykłady, schematy, tabele, wzory

Sprawdź

Ponadto rosną z roku na rok kwoty ustaleń w podatkach wymierzone w decyzjach pokontrolnych i wynikające z korekt deklaracji złożonych przez podatników. W 2015 r. wyniosły 18,5 mld zł, co daje wzrost o 75 proc. w stosunku do 2014 r. Z kolei w 2016 r. kwoty te wyniosły 22,2 mld zł i były wyższe o 20 proc. niż w 2015 r.

Nastąpił wzrost wpływów z tytułu nienależnych zwrotów VAT. Kwoty te wyniosły 974 mln zł w 2014 r., 1,31 mld zł w 2015 r. oraz 2,35 mld zł w całym 2016 r. Z roku na rok rosły też wpływy z tych kwot do budżetu: w 2014 r. – 747 mln zł, w 2015 – 1,14 mld zł, a w 2016 r. – 1,32 mld zł.

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź

Nadal nie udało się jednak uzyskać wyraźnej poprawy relacji wpływów budżetowych i zatrzymanych nienależnych zwrotów VAT w wyniku przeprowadzonych postępowań kontrolnych do kwoty ustaleń ogółem.

NIK stwierdziła też, że niezbyt skuteczne były zabezpieczenia zobowiązań podatkowych dokonane na majątku podatników. Inną bolączką jest długotrwałość, a w niektórych przypadkach przewlekłość postępowań organów kontroli skarbowej. Badanie 62 postępowań kontrolnych wykazało, że trwały one od 98 dni do prawie 4 lat, a średni czas postępowania wyniósł aż 464 dni.

Polecamy: Instrukcje księgowego. 53 praktyczne procedury (książka)

Niezadowalający jest też czas reakcji na ryzyko wystąpienia nieprawidłowości. W analizowanych sprawach organy kontroli skarbowej wszczynały kontrole planowe średnio po 8 miesiącach, a kontrole doraźne po 3 miesiącach.

Wnioski pokontrolne

NIK skierowała do Ministra Finansów wnioski o:

• przygotowanie pracowników do korzystania z nowych rozwiązań prawnych oraz z danych, do których raportowania w ostatnim czasie zobowiązani zostali przedsiębiorcy (przede wszystkim w zakresie VAT oraz CIT),
• wyspecjalizowanie grup zajmujących się wyłącznie zwalczaniem najgroźniejszych dla gromadzenia dochodów państwa nadużyć,
• efektywniejsze typowanie podmiotów do kontroli oraz prowadzenie kontroli z większym wykorzystaniem technik informatycznych,
• monitorowanie skuteczności nowych rozwiązań prawnych mających uszczelnić system podatkowy,
• istotne skrócenie czasu reakcji na zidentyfikowane duże ryzyka wystąpienia nieprawidłowości,
• zapewnienie niezwłocznego podejmowania postępowań karnych skarbowych.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizująca się w przeciwdziałaniu bezprawiu urzędniczemu, w kontrolach podatkowych i celno-skarbowych oraz optymalizacji podatkowej