Przeciwdziałanie wyłudzeniom. Czy podatnicy VAT powinni zacząć się bać?

Autopromocja

Zgodnie z wprowadzonym przez ustawę z 24 listopada 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych (dalej: Ustawa nowelizująca) art. 119zg pkt 6 Ordynacji podatkowej (dalej: OP), wszystkie transakcje bankowe określonych podatników (w ustawie nazwano ich zbiorczo podmiotami kwalifikowanymi) będą monitorowane za pomocą systemu teleinformatycznego izby rozliczeniowej (STIR). Do tej podmiotów kwalifikowanych zaliczają się:

• osoby fizyczne będące przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej,
• osoby fizyczne prowadzące działalność zarobkową na własny rachunek, które nie są przedsiębiorcami,
• osoby prawne,
• jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną.

Autopromocja

Praktyczny leksykon VAT 2024. Wszystko o zmianach w rozliczeniach VAT

Sprawdź

Izbą rozliczeniową odpowiedzialną za zbieranie informacji o transakcjach bankowych będzie Krajowa Izba Rozliczeniowa (art. 119zg pkt 3 OP). Informacje przez nią zebrane będą codziennie przekazywane organom podatkowym do Centralnego Rejestru Danych Podatkowych. Ustawa wprowadza także pojęcie wskaźnika ryzyka, przez który należy rozumieć wskaźnik wykorzystywania działalności banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi. Wskaźnik ryzyka będzie automatycznie ustalany w STIR przez izbę rozliczeniową, nie rzadziej niż raz dziennie. Ponadto wskaźnik ryzyka ustalany będzie w odniesieniu do każdego z podmiotów kwalifikowanych na podstawie opracowanego przez izbę rozliczeniową algorytmu, który ma uwzględniać najlepsze praktyki sektora bankowego i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakresie przeciwdziałania wykorzystywaniu ich działalności do przestępstw oraz przestępstw skarbowych, a także kryteria ekonomiczne, geograficzne, przedmiotowe, behawioralne, czy kryterium powiązań.

Informacje o wskaźniku ryzyka, izba będzie przekazywać do szefa KAS oraz do banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Algorytmy, które będą wykorzystywane przez izbę, zostaną udostępnione jedynie szefowi KAS. Zatem podatnicy nie dowiedzą się na jakiej podstawie są oceniani.

Autopromocja

Komplet 3 publikacji

Instrukcje księgowego. 100 praktycznych procedur z bazą narzędzi online

Sprawdź

Na podstawie wprowadzonego art. 119zv OP, szef KAS zyska nowe uprawnienie. Będzie ono polegać na możliwości wydania postanowienia o blokadzie rachunku bankowego należącego do określonego podmiotu kwalifikowanego, na czas nie dłuższy niż 72 godziny. Blokada zostanie nałożona w szczególności na podstawie analizy ryzyka. Przepisy o nowym uprawnieniu szefa KAS wejdą w życie 29 kwietnia 2018 r. (art. 27 pkt 2 ustawy nowelizującej). Jakby tego było mało, w określonych okolicznościach szef KAS w drodze postanowienia może wydłużyć okres blokady na czas oznaczony (nie dłuższy niż 3 miesiące). Podatnicy mają się czego obawiać. Ustawodawca co prawda przyznał im uprawnienie do złożenia wniosku o możliwość wypłaty z zablokowanego rachunku środków pieniężnych m. in. na bieżące wynagrodzenia dla zatrudnianych pracowników łącznie z zaliczkami na podatek oraz składkami do ZUS, jednak nie pomyślał o zabezpieczeniu normalnej działalności operacyjnej. Czy ustawodawca wziął pod uwagę przyszłe wynagrodzenia tych samych pracowników, już po uchyleniu blokady, kiedy biznes podatnika poniesie nieodwracalne szkody?

Autopromocja

Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian

Sprawdź

Na postanowienia szefa KAS w tym zakresie przysługuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Jednak nie wstrzymuje to wykonania postanowienia. Jeśli wniosek nie zostanie pozytywnie rozpatrzony, podatnikowi pozostaje skarga do WSA (rozpatrywana w ciągu 30 dni od dnia otrzymania akt wraz z odpowiedzią na skargę).

Sytuacja nie wygląda lepiej jeżeli chodzi o znowelizowane przepisy ustawy o VAT. Zgodnie z art. 96 ust. 9 ustawy o VAT, naczelnik urzędu skarbowego z urzędu wykreśla podatnika z rejestru bez konieczności zawiadamiania go o tym. Do sytuacji kiedy organ podejmuje takie działania, Ustawa nowelizująca dodała okoliczności, w których posiadane informacje wskazują na prowadzenie przez podatnika działań z zamiarem wykorzystania działalności banków lub spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi w rozumieniu art. 119zg pkt 9 OP. Na szczęście ustawodawca pomyślał o pewności obrotu gospodarczego i zobowiązał naczelników do prowadzenia wykazów z listą podmiotów, które zostały wykreślone z rejestru podatników VAT. Wykaz będzie udostępniany w Biuletynie Informacji Publicznej. Wobec tego należy pamiętać, aby sprawdzić czy podmiot, z którym rozpoczyna się współpracę nie figuruje w tym wykazie.

Polecamy: VAT 2018. Komentarz

Ustawa nowelizująca przekazuje w ręce organów podatkowych potężne narzędzia do walki z nadużyciami podatkowymi. W jaki sposób zostaną one wykorzystane? Ciężko o jednoznaczną ocenę. Brzmienie przepisów nie napawa optymizmem. Są jednak rzeczy, których podatnicy mogą być pewni:

• nie można „przygotować się” na zmiany dotyczące blokady rachunku bankowego, gdyż informacje wykorzystywane przez organ do oceny podatników będą niejawne,
• podobna sytuacja wystąpi w przypadku możliwości wykreślenia podatnika z rejestru VAT (należy pamiętać, że podatnik nie będzie o tym informowany),
• podatnikom pozostaje regularne sprawdzanie wykazu udostępnianego w BIP w poszukiwaniu nazwy firmy kontrahenta, ewentualnie własnej.

Autor: Szymon Chyra – konsultant podatkowy w Kancelarii KSP Legal & Tac Advice w Katowicach

KSP Legal & Tax Advice – Blog o Podatkach