Odliczenie VAT przysługuje nawet gdy nie udało się wynająć nieruchomości

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał 28 lutego 2018 r. w sprawie C 672/16 Imofloresmira (Spółka) – Investimentos Imobiliários SA przeciwko Autoridade Tributária e Aduaneira (Portugalia) istotnej dla sektora finansów publicznych, zwłaszcza samorządów, które obecnie spierają się z organami podatkowymi o odliczenie VAT od inwestycji oddanych do uzyskania przed uzyskaniem z nich pierwszych przychodów. Trybunał orzekł, że państwa członkowskie nie mogą wymagać korekty wstępnego odliczenia podatku od wartości dodanej na tej podstawie, że nieruchomość, w stosunku do której skorzystano z prawa wyboru opodatkowania, jest uważana za niewykorzystywaną już przez podatnika na potrzeby jego opodatkowanych transakcji, jeżeli ta nieruchomość pozostawała niezajęta przez ponad dwa lata, jeśli wykazano, że podatnik starał się ją wynająć w tym okresie.

Przedmiotem działalności Spółki, której dotyczył spór, jest kupno, sprzedaż i najem nieruchomości na cele mieszkaniowe, usługowe i mieszane oraz zarządzanie tymi nieruchomościami. Ich właścicielem jest ona lub osoby trzecie.

W wyniku kontroli przeprowadzonych w latach 2015 i 2016 organ podatkowy i celny stwierdził, że niektóre części dwóch nieruchomości, których właścicielem jest Spółka i w odniesieniu do których dokonała ona wyboru opodatkowania, pozostawały niewynajęte od ponad dwóch lat, oraz że mimo to Spółka nie dokonała korekty odliczonego podatku.

Na tej podstawie organ podatkowy i celny stwierdził, że spółka powinna była dokonać korekty odliczonego podatku, odpowiednio w wymiarze rocznym bądź ostatecznie, w odniesieniu do niezasiedlonych części nieruchomości, których jest właścicielem i powiadomił Imofloresmirę, że skoro nie została dokonana korekta, należy skorygować nieodprowadzony podatek.

Imofloresmira w sposób ciągły zapewniła promocję handlową dostępnych powierzchni w celu oddania ich w najem. W szczególności, w latach 2011–2013 zawarła ona w tym celu umowy zlecenia z agencjami nieruchomości i za ich poradą podjęła różne czynności marketingowe i wspomagające sprzedaż, w tym w szczególności sporządzenie broszury, listy adresowej i strony internetowej, utworzenie i rozpowszechnianie komunikatów prasowych dla szerokiego grona odbiorców oraz rozwieszanie tablic reklamowych na danych nieruchomościach. Informuje on ponadto, że Imofloresmira dostosowała też swoją ofertę, poprzez, po pierwsze, udostępnienie powierzchni najmu po bardziej konkurencyjnych cenach, a po drugie, możliwość negocjowania okresów zwolnienia z czynszu na etapie instalowania się przez najemców.

Trybunał przypomniał, iż zgodnie z konstrukcją systemu ustanowionego dyrektywą VAT podatek naliczony obciążający towary i usługi wykorzystywane przez podatnika w związku z czynnościami opodatkowanymi podlega odliczeniu. Odliczenie podatku naliczonego związane jest z poborem podatku należnego. Gdy towary lub usługi nabyte przez podatnika są wykorzystywane do wykonywania czynności zwolnionych od podatku lub niepodlegających opodatkowaniu VAT, nie następuje ani pobór podatku należnego, ani odliczenie podatku naliczonego.

Ponadto z brzmienia art. 168 dyrektywy VAT wynika, że aby osoba zainteresowana miała uprawnienie do odliczenia, musi ona po pierwsze być „podatnikiem” w rozumieniu tej dyrektywy, a po drugie dane towary i usługi musiały być wykorzystywane na potrzeby jej opodatkowanych transakcji.

Polecamy: VAT 2018. Komentarz

W niniejszym wypadku status Imofloresmiry jako podatnika nie został zakwestionowany. Natomiast organ podatkowy i celny zobowiązał ją do korekty odliczenia VAT na tej podstawie, że sporne nieruchomości nie pozostawały niezajęte od ponad dwóch lat i z tego względu były uważane za już niewykorzystywane na potrzeby jej opodatkowanych transakcji, podczas gdy jest bezsporne, iż w okresie tym rzeczona spółka cały czas miała zamiar oddania tych nieruchomości w najem i opodatkowania VAT i podjęła w tym celu niezbędne kroki.

Zgodnie z art. 167 dyrektywy VAT prawo do odliczenia powstaje w momencie, w którym podlegający odliczeniu podatek staje się wymagalny. W konsekwencji o istnieniu prawa do odliczenia decyduje jedynie to, czy dana osoba posiada przymiot podatnika oraz czy działa w takim charakterze.

Od chwili, w której organ podatkowy zaakceptował na podstawie danych przedstawionych przez dane przedsiębiorstwo, że zostanie mu przyznany status podatnika, co do zasady status ten nie może mu zostać później odebrany z mocą wsteczną w wyniku zaistnienia lub braku zaistnienia określonych zdarzeń, oprócz wypadku oszustwa lub nadużycia.

Zdaniem Trybunału, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem prawo do odliczenia przewidziane w art. 167–172 dyrektywy VAT stanowi integralną część mechanizmu VAT i co do zasady nie może być ograniczane. System odliczeń ma na celu całkowite uwolnienie przedsiębiorcy od ciężaru VAT podlegającego zapłacie lub zapłaconego w ramach całej działalności gospodarczej tego przedsiębiorcy. Wspólny system VAT gwarantuje w ten sposób w zakresie ciężaru podatkowego pełną neutralność jakiejkolwiek działalności gospodarczej, niezależnie od jej celów bądź rezultatów, pod warunkiem że co do zasady podlega ona opodatkowaniu VAT.

Nabycie towaru lub usługi przez podatnika działającego w takim charakterze determinuje stosowanie systemu VAT i w konsekwencji mechanizmu odliczenia. Faktyczne lub zamierzone wykorzystanie towarów i usług wyznacza jedynie zakres wstępnego odliczenia, do którego podatnik jest uprawniony na mocy art. 168 dyrektywy VAT oraz zakres ewentualnych korekt w późniejszych okresach, nie ma on jednakże wpływu na powstanie prawa do odliczenia.

Wynika z tego, że prawo do odliczenia pozostaje co do zasady zachowane, nawet jeśli później, ze względu na okoliczności niezależne od woli podatnika, nie korzysta on z tych towarów i usług, które doprowadziły do odliczenia w ramach opodatkowanych transakcji.

W niniejszym wypadku, zgodnie z interpretacją przyjętą przez organ podatkowy i celny fakt, że nieruchomość pozostaje niewykorzystana przez pewien okres, przerywa przeznaczenie nieruchomości do celów przedsiębiorstwa, zobowiązując podatnika do dokonania korekty odliczonego podatku, nawet jeśli wykazano, że ten ostatni nadal miał zamiar wykonywać działalność opodatkowaną.

Tymczasem, zdaniem Trybunału, podatnik zachowuje prawo do odliczenia, gdy prawo to powstało, nawet jeśli ów podatnik z przyczyn niezależnych od jego woli nie mógł wykorzystać towarów lub usług stanowiących podstawę odliczenia w ramach opodatkowanych transakcji.

Inna wykładnia dyrektywy VAT byłaby sprzeczna z zasadą neutralności VAT w odniesieniu do obciążenia podatkowego przedsiębiorstwa. Przy traktowaniu pod względem podatkowym tej samej działalności inwestycyjnej mogłaby ona stworzyć nieuzasadnione różnice między przedsiębiorstwami już dokonującymi transakcji podlegających opodatkowaniu i innymi, które poprzez inwestycje zamierzają rozpocząć działalność będącą źródłem transakcji podlegających opodatkowaniu.

W opinii Trybunału, do odmowy odliczenia nie wystarczy, aby nieruchomość pozostała niezajęta po rozwiązaniu umowy najmu, której była przedmiotem, z powodu okoliczności niezależnych od woli jej właściciela. W postępowaniu zostało wykazane, że ten ostatni nadal zamierza wykorzystywać ją do celów działalności opodatkowanej i podejmuje niezbędne w tym celu kroki. Inne traktowanie prowadziłoby do ograniczenia prawa do odliczenia w drodze przepisów mających zastosowanie w dziedzinie odliczeń.

Trybunał jednak zaznaczył, że status podatnika zostaje ostatecznie nabyty tylko wtedy, gdy oświadczenie o zamiarze rozpoczęcia planowanej działalności gospodarczej zostało złożone w dobrej wierze przez zainteresowanego. W sytuacjach stanowiących oszustwo lub nadużycie, w których podatnik, pod pretekstem zamiaru prowadzenia konkretnej działalności gospodarczej, faktycznie zamierza nabyć jako swój prywatny majątek towary, w odniesieniu do których można dokonać odliczenia, organ podatkowy może ze skutkiem wstecznym żądać zwrotu kwot na tej podstawie, iż odliczenia te zostały dokonane na podstawie fałszywych oświadczeń.

Trybunał orzekł zatem, że artykuły 167, 168, 184, 185 i 187 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one przepisom krajowym, które przewidują korektę wstępnego odliczenia podatku od wartości dodanej na tej podstawie, że nieruchomość, w stosunku do której skorzystano z prawa wyboru opodatkowania, jest uważana za niewykorzystywaną już przez podatnika na potrzeby jego opodatkowanych transakcji, jeżeli ta nieruchomość pozostawała niezajęta przez ponad dwa lata, nawet jeśli wykazano, że podatnik starał się ją wynająć w tym okresie.

Autor: Joanna Rudzka, Doradca Podatkowy