Stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej podatnika VAT - kontrolowana spółka zagraniczna

Usługi rumuńskiej spółki na rzecz spółki z siedzibą w Niemczech działającej także w Rumunii - gdzie trzeba zapłacić VAT

Sprawa dotyczyła postępowania przed rumuńskimi organami podatkowymi w przedmiocie FE i obejmowała 3 podmioty gospodarcze:

Autopromocja

• Berlin Chemie AG (interwenient, dalej: spółka niemiecka) - spółka z siedzibą w Niemczech, która sprzedaje w Rumunii produkty farmaceutycznie, zarejestrowana do VAT w tym kraju.
• Berlin Chemie A. Menarini SRL (spółka skarżąca, dalej: spółka rumuńska) z siedzibą w Rumunii, której jedynym udziałowcem jest spółka z siedzibą w Niemczech Berlin Chemie/Menarini Pharma GmbH, w której z kolei 95% udziałów posiada spółka niemiecka. Główną działalnością spółki skarżącej jest doradztwo w zakresie public relations i komunikacji.
• Fildas Trading SRL (kontrahent), rumuńska spółka świadcząca usługi magazynowania na rzecz spółki niemieckiej na podstawie umowy zawartej w 2007 r. 

Spółka niemiecka oraz rumuńska zawarły “umowę dotyczącą marketingu, reklamy i usług w zakresie regulacji”, na której podstawie spółka rumuńska zobowiązała się do: 

• prowadzenia wszelkich działań marketingowych niezbędnych do aktywnego promowania towarów spółki niemieckiej; 
• utworzenia i utrzymania działu doradztwa prawnego w celu rozwiązywania kwestii związanych z reklamą, informowaniem i promowaniem na rachunek i w interesie spółki niemieckiej;
• podjęcia wszelkich działań regulacyjnych koniecznych do uzyskania przez spółkę niemiecką pozwoleń niezbędnych do dystrybucji towarów w Rumunii; 
• dostawy odpowiedniej literatury medycznej oraz materiałów promocyjnych zatwierdzonych przez spółkę niemiecką.

Zdaniem skarżącej usługi świadczone przez nią na rzecz spółki niemieckiej powinny być opodatkowane w Niemczech w związku z czym faktury dokumentujące wykonanie usługi były wystawiane bez rumuńskiego VAT.

Z kolei rumuński urząd skarbowy uznał, że  spółka niemiecka dysponuje w Rumunii wystarczającym zapleczem technicznym oraz personalnym - w postaci zasobów spółki rumuńskiej - aby można było stwierdzić, że posiada on stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Rumunii, a tym samym, że usługi świadczone przez spółkę rumuńską na rzecz spółki niemieckiej podlegały opodatkowaniu VAT w Rumunii.

Autopromocja

Praktyczny leksykon VAT 2024. Wszystko o zmianach w rozliczeniach VAT

Sprawdź

Spółka rumuńska wniosła skargę administracyjną do sądu apelacyjnego w Bukareszcie, który zdecydował się na wystąpienie do TSUE z wnioskiem o wydanie orzeczenie w trybie prejudycjalnym, w którym zadano 3 pytania. TSUE zgodnie ze zwyczajem przeformułował je w jedno obejmujące istotę kwestii: czy art. 44 dyrektywy VAT i art. 11 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego nr 282/2011 należy interpretować w ten sposób, że spółka mająca siedzibę w jednym państwie członkowskim ma stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej w innym państwie członkowskim ze względu na to, iż posiada tam spółkę zależną, która na podstawie umów udostępnia jej zaplecze techniczne i personalne, za pomocą których świadczy ona, na zasadach wyłączności, usługi marketingowe, regulacyjne, reklamowe i reprezentacji, mogące mieć bezpośredni wpływ na wielkość sprzedaży.

Stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej a VAT - kryteria

TSUE pochylając się nad wnioskiem rumuńskiego sądu apelacyjnego rozpoczął od przypomnienia, że dla zidentyfikowania stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, konieczne jest spełnienie kryterium stałości oraz odpowiedniej struktury w zakresie zaplecza personalnego i technicznego. 

Przywołując ugruntowane orzecznictwo Trybunał powtórzył, że zaplecze takie nie musi stanowić własności podatnika, aby tworzyło stałe miejsce prowadzenia działalności; wystarczające jest, aby podatnik dysponował tymi zasobami w taki sam sposób, jak gdyby były one jego własne.

Autopromocja

Komplet 3 publikacji

Instrukcje księgowego. 100 praktycznych procedur z bazą narzędzi online

Sprawdź

Spółka zależna nie musi być uznana za stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej dla celów VAT

Jednocześnie jednak TSUE podkreślił, że uznanie danego miejsca za stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej nie może zależeć wyłącznie od statusu prawnego zainteresowanego podmiotu. Konieczne jest zbadanie materialnych przesłanek definicji stałego miejsca prowadzenia działalności, tj. stałości zasobów, odpowiedniej kontroli nad nimi oraz tego, czy umożliwiają one odbiór usług przez podatnika. W konsekwencji, zdaniem TSUE, aby mówić o FE podmiotu zagranicznego w danym państwie nie wystarczy, że podmiot ten posiada w tym państwie członkowskim spółkę zależną. 

W dalszej części wyroku TSUE przeszedł do wskazania kryteriów, które w przedstawionym stanie faktycznym mogą być pomocne w ustaleniu, czy powyższa definicja FE jest spełniona. 

Autopromocja

Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian

Sprawdź

Uprawnione do podejmowania decyzji zaplecze personalne nie jest charakterystyczną cechą stałego miejsca prowadzenia działalności

Po pierwsze, fakt, że zaplecze personalne znajdujące się w kraju potencjalnego położenia FE jest uprawnione do podejmowania decyzji nie jest charakterystyczną cechą stałego miejsca prowadzenia działalności. Jest to o tyle istotne, że polskie organy podatkowe stosowały już ten test w celu ustalenia istnienia FE.

To samo zaplecze nie może być wykorzystywane jednocześnie do świadczenia i odbioru tych samych usług

Po drugie, co jest być może najistotniejszą częścią wyroku, TSUE stwierdził, że to samo zaplecze nie może być wykorzystywane jednocześnie do świadczenia i odbioru tych samych usług. Innymi słowy, co do zasady jeden podmiot nie powinien być uznawany za stałe miejsce prowadzenia działalności innego podmiotu, przynajmniej w zakresie usług, które dla tego innego podmiotu świadczy. Oznaczałoby to bowiem, że ten sam podmiot jest jednocześnie usługodawcą i usługobiorcą, co stałoby w sprzeczności ze sformułowanym przez Trybunał postulatem uwzględniania rzeczywistości gospodarczej i handlowej. Jest to zdanie, które było wcześniej wyrażone w opinii Rzecznik Generalnej do wyroku w sprawie Dong Yang, lecz której TSUE nie zdecydował się wyrazić w wyroku. Ma to doniosłe znaczenie w wielu przypadkach, bowiem często organy podatkowe dostrzegają stałe miejsce prowadzenia działalności właśnie w zasobach, które świadczą usługę (tj. uznają, że usługodawca z uwagi na świadczenie usługi jednocześnie tworzy FE usługobiorcy, tj. usługę tę odbiera).

Usługi powinny być opodatkowane VAT w miejscu konsumpcji

Po trzecie, TSUE podkreślił, że usługi powinny być opodatkowane w miejscu konsumpcji. W przedmiotowym stanie faktycznym na ustalenie, że usługi konsumowane są w Niemczech wpływ miało przede wszystkim to, że to w tym kraju znajduje się zaplecze personalne i techniczne mające na celu zawieranie i wykonywanie umów sprzedaży z dystrybutorami leków w Rumunii. Konkluzja ta istotna jest z perspektywy polskiej praktyki stosowania zasad opodatkowania. Wskazuje ona, że ważne pozostaje to gdzie następuje korzystanie z usług, w którym kraju znajduje się ich beneficjent. Kwestia ta wielokrotnie nie była w ogóle rozważana przy podejmowaniu rozstrzygnięć, w których poprzestano na ustaleniu istnienia zasobów technicznych i ludzkich. 

Sentencja wyroku TSUE

Biorąc powyższe argumenty pod uwagę Trybunał skonstatował, że art. 44 dyrektywy VAT i art. 11 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego nr 282/2011 należy interpretować w ten sposób, że spółka mająca siedzibę w jednym państwie członkowskim nie ma stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w innym państwie członkowskim ze względu na to, iż posiada tam spółkę zależną, która na podstawie umów udostępnia jej zaplecze techniczne i personalne, za pomocą których świadczy ona, na zasadach wyłączności, usługi marketingowe, regulacyjne, reklamowe i reprezentacji, mogące mieć bezpośredni wpływ na wielkość sprzedaży.

Wyrok TSUE z 7 kwietnia 2022 r. w sprawie C‑333/20

Artur Błędowski, Director
Iwona Jaskułowska, Manager
Tomasz Hejmej, Senior Associate
Jakub Stachura, Associate
PwC Polska