Jak reagować, gdy urząd wykreśla przedsiębiorcę z rejestru podatników VAT?

Wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru VAT może słono kosztować. Wykreślona firma traci prawo do odliczenia VAT oraz - w przypadku dostaw unijnych - do zerowej stawki podatku. Konsekwencje poniosą też jej kontrahenci. Jeśli odliczą VAT z faktury wystawionej przez podmiot wykreślony, czyli nieistniejący, sami narażają się na zarzut udziału w wyłudzeniu podatku.

Autopromocja

Przyczyną takiego zamieszania są nowe uprawnienia, w które organy podatkowe zostały wyposażone od 1 stycznia 2017 r. Pozwalają one, we wskazanych przez ustawę o VAT przypadkach, na wykreślenie podatnika z rejestru VAT bez zawiadamiania go o tym.

Polecamy: Biuletyn VAT

Przesłanki do wykreślenia

W stanie prawym obwiązującym do końca 2016 roku uprawnienia organów do wykreślania podatników z rejestru VAT były ograniczone.

Autopromocja

Praktyczny leksykon VAT 2024. Wszystko o zmianach w rozliczeniach VAT

Sprawdź

Zgodnie z nadal obowiązującym art. 96 ust. 6 ustawy o VAT podatnik, który zaprzestał wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu ma obowiązek zgłosić zaprzestanie działalności naczelnikowi urzędu skarbowego. Na podstawie takiego zgłoszenia organ podatkowy wykreśla przedsiębiorcę z rejestru VAT.

Jeżeli pomimo zaprzestania wykonywania czynności opodatkowanych podatnik nie zawiadomi naczelnika urzędu skarbowego, ten z urzędu wykreśli przedsiębiorcę z rejestru podatników VAT.

W przypadku wykreślenia na skutek stwierdzenia zaprzestania wykonywania czynności opodatkowanych naczelnik urzędu skarbowego jest zobowiązany zawiadomić o tym fakcie podatnika.

Autopromocja

Komplet 3 publikacji

Instrukcje księgowego. 100 praktycznych procedur z bazą narzędzi online

Sprawdź

Nowe uprawnienia

Autopromocja

Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian

Sprawdź

Na skutek nowelizacji ustawy o VAT, która weszła w życie 1 stycznia 2017 r., ustawodawca rozszerzył katalog przypadków, w których podatnik podlega wykreśleniu z rejestru VAT.

Obecnie wykreślenie podatnika z rejestru VAT dopuszczalne jest dodatkowo, gdy:

1. podatnik nie istnieje,
2. mimo podjętych udokumentowanych prób nie ma możliwości skontaktowania się z podatnikiem ani jego pełnomocnikiem,
3. dane w zgłoszeniu okażą się niezgodne z prawdą,
4. podatnik nie stawia się na wezwania organów administracji skarbowej,

We wskazanych powyżej wypadach naczelnik urzędu skarbowego nie ma obowiązku zawiadomienia podatnika o fakcie wykreślenia go z rejestru.

Wykreśleniu z rejestru jako podatnik VAT podlega również przedsiębiorca, który:

1. zawiesił wykonywanie działalności na ponad pół roku,
2. nie złożył deklaracji za sześć kolejnych miesięcy,
3. składał zerowe deklaracje VAT przez sześć kolejnych miesięcy,
4. gdy podatnik wystawiał faktury lub faktury korygujące, dokumentujące czynności, które nie zostały dokonane,
5. gdy podatnik wiedział lub miał uzasadnione podstawy, aby przypuszczać, że uczestniczy w tzw. karuzeli podatkowej.

W tych wypadkach organ powinien zawiadomić podatnika o fakcie wykreślenia.

Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz

Jak nie dopuścić do wykreślenia?

Nowe przepisy przewidują, że w niektórych wypadkach podatnik będzie miał możliwość „przekonania” naczelnika urzędu skarbowego, że nie ma on podstaw do wykreślenia podatnika z rejestru.

W przypadku nieskładania deklaracji przez sześć kolejnych miesięcy podatnik musi udowodnić, że w prowadzi opodatkowaną działalność gospodarczą oraz złożyć niezwłocznie brakujące deklaracje.

Jeżeli podatnik składał zerowe deklaracje VAT przez sześć kolejnych miesięcy organ może odstąpić od wykreślenia, jeżeli podatnik wyjaśni, że specyfika prowadzonej działalności gospodarczej powoduje, że przez pół roku lub dłuższy okres nie wykazuje on sprzedaży lub nabycia towarów lub usług z kwotami podatku do odliczenia.

Wykreśleniu z rejestru VAT w przypadku wystawienia faktury dokumentującej czynności, które nie zostały dokonane, można zapobiec, jeżeli podatnik wykaże, że powyższe nieprawidłowości były wynikiem pomyłki lub nastąpiły bez wiedzy podatnika.  

Co zrobić, jeżeli podatnik został wykreślony z rejestru VAT?

Ustawodawca przewidział możliwość przywrócenia zarejestrowania wykreślonego przedsiębiorcy jako podatnika VAT czynnego, bez konieczności ponownego składania zgłoszenia rejestracyjnego. Jest to możliwe, o ile podatnik udowodni, że prowadzi opodatkowaną działalność gospodarczą oraz, w przypadku niezłożenia deklaracji pomimo takiego obowiązku, niezwłocznie złoży brakujące deklaracje.

Jeżeli wykreślenie wiązało się ze stwierdzeniem wystawienia faktur dokumentujących czynności, które nie zostały dokonane, przywrócenie rejestracji będzie możliwe, gdy podatnik poza udowodnieniem faktu prowadzenia działalności gospodarczej wykaże, że nieprawidłowości w wystawianiu faktur były wynikiem pomyłki lub nastąpiły bez wiedzy podatnika.  

Co jeśli organ odmówi przywrócenia?

Jeżeli naczelnik urzędu skarbowego odmówi przywrócenia zarejestrowania podatnika, ma on możliwość zaskarżenia wyrejestrowania do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. 

Jeżeli do wykreślenia doszło przed 1 czerwca 2017 r. podatnik powinien w pierwszej kolejności wezwać naczelnika urzędu skarbowego do usunięcia naruszenia prawa. Wezwanie takie, aby było skuteczne, powinno być wysłane w terminie 14 dni od dnia dowiedzenia się o fakcie wykreślenia. Jeżeli organ podatkowy w odpowiedzi podtrzyma swoje stanowisko lub pozostanie bierny, podatnik będzie mógł złożyć skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który skontroluje, czy wykreślenie zostało dokonane zgodnie z prawem.

W przypadku, gdy wykreślenie nastąpiło po 31 maja 2017 r. podatnik będzie mógł bezpośrednio złożyć skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjne bez wcześniejszego wzywania naczelnika do usunięcia naruszenia prawa. Skarga powinna być wniesiona do sądu najpóźniej w terminie 30 dni od dnia dowiedzenia się o wykreśleniu go z rejestru.

Wykreślenie powinno przybrać formę decyzji

Obecnie przedmiotem sporu pozostaje forma w jakiej organ dokonuje wykreślenia podatnika z rejestru VAT. Zdaniem organów podatkowych wykreślenie jest czynnością materialno-techniczną, która dla swojej skuteczności nie wymaga wydania decyzji.

Przeciwnego zdania są przedsiębiorcy i ich pełnomocnicy, którzy podnoszą, że wykreślenie ma wpływ na prawa i obowiązki podatnika. W takim wypadku o wykreśleniu organ powinien rozstrzygnąć w decyzji, od której można złożyć odwołanie od organu wyższej instancji.

Po stronie podatników stają sądy administracyjne. Przykładem są nieprawomocne jeszcze wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 22 marca 2017 r. (sygn. akt VIII SA/Wa 640/16 i VIII SA/Wa 566/16). Sąd orzekł w nich o bezskuteczności wykreślenia firmy deweloperskiej z dwóch rejestrów: podatników VAT i podatników VAT-UE.

Orzeczenie warszawskiego WSA nie jest wyjątkiem. Ten sam sąd identycznie orzekł 1 lutego br. (sygn. akt VIII SA/Wa 587/16). Podobne stanowisko zajął WSA w Krakowie w wyroku z 24 lipca 2016 r. ( sygn. akt I SA/Kr 516/16).

O tym, że wykreślenie jest bezprawne, jeżeli nie towarzyszy mu decyzja administracyjna, przesądził też wcześniej Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z 16 maja 2014 r. (sygn. akt I FSK 877/13) i z 11 stycznia 2011 r. (sygn. akt I FSK 371/10).

Powołane orzeczenia dotyczą stanu prawnego obowiązującego przed 2017 r. Wydaje się jednak, że powołana przez sądy argumentacja powinna odnosić się również do podatników wykreślanych na gruncie obecnie obowiązujących przepisów. Na weryfikację stanowiska organów przyjdzie nam prawdopodobnie jeszcze poczekać. Do tego czasu, jeżeli organy nadal będą wykreślać podatników nie wydając w tym zakresie decyzji, podatnicy powinni pamiętać o możliwości zaskarżenia wykreślenia bezpośrednio do sądu.

Kacper Sołoniewicz, doradca podatkowy