Opakowania zwrotne bez kaucji - jak rozliczyć podatek VAT

Co istotne, opakowania zwrotne – mimo że z założenia nie są sprzedawane (mają być bowiem zwrócone sprzedawcy) - nie są obojętne fiskusowi w zakresie rozliczeń podatku VAT. Dlaczego?

Otóż dlatego, że nie zawsze powracają do właściciela. Dodatkowo, sprzedawcy i nabywcy towarów głównych wprowadzili różne modele ich rozliczeń.

Opakowania zwrotne

Na wstępie należy wskazać, że przepisy ustawy o podatku od towarów i usług (zwanej dalej ustawą o VAT) nie zawierają definicji opakowań zwrotnych. Aby zatem ustalić zakres tego pojęcia, należy odnieść się do jego słownikowego oraz potocznego znaczenia.

I tak, według definicji słownikowej, opakowanie to: „to, czym dana rzecz jest opakowana”, natomiast zwrotny to: „taki, który można zwrócić”.

Z kolei, w potocznym rozumieniu opakowania zwrotne to takie, które nadają się do powtórnego wykorzystania w procesie produkcji i dystrybucji, a ich wydaniu towarzyszy najczęściej pobranie kaucji, która jest zwracana po zwrocie opakowania.

Kaucja to suma pieniężna złożona jako gwarancja dotrzymania zobowiązania i stanowiąca odszkodowanie w razie niedotrzymania tegoż zobowiązania.

Sposób rozliczenia opakowań zwrotnych na gruncie ustawy o VAT - kaucja

W sytuacji, gdy równolegle do sprzedaży towarów znajdujących się w opakowaniach zwrotnych (np. cementu na paletach) sprzedawca pobiera od nabywcy kaucję za opakowania (która to kaucja jest zwracana nabywcy przy zwrocie opakowań), opakowania takie uznaje się za kaucjonowane.

W przypadku, gdy sprzedawca pobiera za opakowania zwrotne kaucję (albo nie pobiera kaucji fizycznie, ale określa jej wartość w umowie) należy uznać, że nie mamy do czynienia z czynnością opodatkowaną VAT.

Towary (opakowania) przez cały czas są własnością sprzedawcy, który oczekuje na ich zwrot. Jednocześnie otrzymane (zabezpieczone) tytułem kaucji pieniądze nie należą do sprzedawcy. Stanowią jedynie zabezpieczenie zobowiązania.

Koszt takich opakowań zwrotnych nie podlega włączeniu do podstawy opodatkowania towaru głównego. Nie stanowi również odrębnego przedmiotu sprzedaży. Zgodnie z § 16 ust. 1 rozporządzenia w sprawie m.in. wystawiania faktur VAT, jeżeli podatnik sprzedał towar w opakowaniu zwrotnym, pobierając lub określając w umowie za to opakowanie kaucję, wartości opakowania nie uwzględnia się w treści faktury dokumentującej sprzedaż.

Opakowania zwrotne stają się przedmiotem opodatkowania dopiero wówczas, gdy nabywca nie zwróci ich w wyznaczonym terminie. W takiej sytuacji sprzedawca powinien wystawić fakturę dokumentującą kwotę należności z tego tytułu.

Jak wskazuje bowiem § 16 ust. 2 rozporządzenia w sprawie m.in. wystawiania faktur VAT, fakturę dokumentującą kwotę należności z tytułu niezwrócenia przez odbiorcę opakowań, wystawia się nie później niż 7. dnia po dniu, w którym umowa przewidywała zwrot opakowań. Jeżeli w umowie nie określono daty zwrotu opakowań, fakturę wystawia się nie później niż 60. dnia od dnia wydania opakowań.

W umowie zawartej z kontrahentem sprzedawca powinien więc określić termin zwrotu opakowań zwrotnych i jeżeli opakowania nie zostaną zwrócone, podatnik powinien w ciągu 7 dni od upływu tego terminu wystawić fakturę. Gdyby natomiast nie określono w terminu zwrotu opakowań, fakturę należy wystawić nie później niż 60. dnia od dnia wydania opakowania.

Opakowanie to winno się potraktować jako odrębny/niezależny towar i opodatkować podstawową 23 % stawką podatku VAT.

Spółka dostarcza swoje produkty do kontrahentów w specjalnych opakowaniach. Sprzedaje szyby, które umieszczane są w specjalnych sztalugach do przewozu. Po otrzymaniu towaru (szyb) kontrahent dokonuje ich przepakowania i odsyła opakowania Spółce. Wartość ww. opakowań (sztalug) nie jest wskazywana jako pozycja sprzedaży na fakturze. Nie jest też wkalkulowana w cenę sprzedawanych towarów. Spółka nie pobiera kaucji za sztalugi; nie przenosi także na nabywcę towarów prawa do rozporządzania opakowaniem jak właściciel (obowiązkiem nabywcy jest jego niezwłoczny zwrot).

Sposób rozliczenia opakowań zwrotnych na gruncie ustawy o VAT – brak kaucji

Zgodnie z  art. 78 lit. b Dyrektywy 2006/112/WE, do podstawy opodatkowania wliczane są m.in. koszty dodatkowe, takie jak: koszty prowizji, opakowania, transportu i ubezpieczenia, pobierane przez dostawcę lub usługodawcę od nabywcy lub usługobiorcy.

Jednakże jak wskazuje art. 92  Dyrektywy, w przypadku kosztów opakowań zwrotnych, państwa członkowskie mogą przyjąć jeden z następujących środków:

1. wyłączyć je z podstawy opodatkowania, podejmując niezbędne środki w celu skorygowania tej podstawy, jeśli opakowania nie zostaną zwrócone,
2. włączyć je do podstawy opodatkowania, podejmując niezbędne środki w celu skorygowania tej podstawy, jeśli opakowania zostaną zwrócone.

Ustawodawca polski nie wypowiedział się w zakresie szczególnego sposobu opodatkowania opakowań zwrotnych, gdy sprzedawca nie pobiera za nie kaucji. Na tej podstawie część organów podatkowych przyjęła zasadę, że ustawa regulująca materię VAT nakazuje zastosować drugi z przewidzianych w Dyrektywie wariantów.

Część organów podatkowych uznaje, że w przypadku gdy dostawca sprzedaje towary w opakowaniach zwrotnych, nie pobierając  za nie zwrotnej kaucji, wówczas wartość wydanych opakowań należy wliczyć do  podstawy opodatkowania samego towaru (a kwota za towar stanowi w całości obrót, o którym mowa w  art. 29 ust. 1 ustawy o VAT). Zdaniem organów, koszt opakowania winno się w takim przypadku uwzględnić w cenie towaru - wykazać łącznie na fakturze pod jedną pozycją  - i opodatkować według jednolitej stawki VAT właściwej dla danego towaru.

Wówczas też obowiązek podatkowy z tytułu przedmiotowej transakcji powinien powstawać na zasadach ogólnych określonych w art. 19 ust. 1 i 4 ustawy o VAT, z chwilą wydania towaru (tutaj towaru wraz opakowaniem), a jeżeli dostawa winna być udokumentowana fakturą - z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7. dniu od dnia wydania towarów.

Jednocześnie, w sytuacji gdy nabywca dokona zwrotu opakowań, sprzedawca zobowiązany będzie wystawić fakturę korygującą i na jej podstawie zmniejszyć wykazany uprzednio obrót i podatek należny o wartość zwróconych towarów (art. 29 ust. 4 ustawy o VAT).

Aby uprościć rozliczenia w tym zakresie, organy podatkowe dopuszczają możliwość wykazania  wartości opakowań zwrotnych w odrębnej pozycji faktury albo też udokumentowanie ich odrębną fakturą, niż sprzedawany w nich towar. Taki sposób dokumentowania  ułatwia także ewentualne późniejsze korygowanie wartości zwróconych opakowań.

Korygowana jest wówczas wyłącznie:

1. bądź jedna pozycja na fakturze,
2. bądź też odrębna faktura, na której wykazano wartość i ilość opakowań zwrotnych.

W takiej sytuacji, nabywca otrzymując od sprzedawcy fakturę VAT zawierającą osobną pozycję dotyczącą opakowań zwrotnych oraz z wyszczególnionym w tej pozycji podatkiem, nabywa prawo do odliczenia tego podatku.

Powyższy sposób rozliczeń jest jednakże niezmiernie trudny i nastręcza w dużej mierze dodatkowej pracy (dodatkowe faktury korygujące; konieczność posiadania potwierdzenia odbioru tej faktury przez jej wystawcę).

Potwierdzenie odbioru faktury korygującej – czy jest niezbędne do odliczenia VAT?

Czy jedna faktura korygująca może korygować kilka faktur

Jednocześnie wydaje się, iż dopuszczalny jest także jeszcze inny tok rozumowania w analizowanym  przypadku (który nie jest sprzeczny z przepisami prawa).

Mianowicie wskazać należy, że z podanego wyżej przykładu jednoznacznie wynika, iż sprzedawca towaru nie przenosi na rzecz jego nabywcy własności (prawa do rozporządzania) opakowań, w których towar był przewożony.

Opakowaniem rozporządza cały czas sprzedawca towaru.

Jednocześnie, ze stanu faktycznego przykładu wynika, że opakowanie „nie dzieli losu” samego towaru (nie jest elementem cenotwórczym towaru).

Ustawodawca polski wprost nie uregulował kwestii opakowań zwrotnych bez pobrania kaucji, mimo upoważnienia otrzymanego na podstawie Dyrektywy 2006/112/WE. W konsekwencji można uznać, że czynności tej nie należy uważać za odpłatną dostawę towarów. Dostawa to przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel (art. 7 ust. 1 ustawy o VAT). Zatem można bronić stanowiska, że nie mamy do czynienia ze świadczeniem kompleksowym (sprzedażą towarów, w cenę których wliczone jest opakowanie). Nie mamy również samodzielnej sprzedaży opakowania.

Analizowana czynność nie stanowi także zrównanego z odpłatną dostawą nieodpłatnego wydania (o którym mowa w art. 7 ust. 2 ustawy o VAT).

Jak już wskazano, kontrahenci mają obowiązek zwrócić opakowanie. A więc nie otrzymują również nieodpłatnego prawa rozporządzania towarem jak właściciel. Nabywca towarów nie może dysponować opakowaniem, ma towar jedynie rozpakować i zwrócić opodatkowanie. Zatem istnieją znaczne podstawy do uznania, że w analizowanym przykładzie mamy do czynienia ze zdarzeniem neutralnym na gruncie ustawy o VAT.

Oczywiście obowiązki sprzedawcy w omawianym zakresie ulegną jednak zmianie, gdy klienci nie zwrócą otrzymanych opakowań i to zarówno, gdy sprzedawca zażąda od nich ekwiwalentu pieniężnego za dostarczone palety, jak również zapłaty żądać nie będzie.

Przesłanie kontrahentom wezwania do zapłaty stosownych kwot będzie równoznaczne z dokonaniem odpłatnej dostawy towarów. Dostawa ta, rozumiana jako przeniesienie prawa do rozporządzania towarem, zostanie zrealizowana z tą właśnie chwilą, bez względu na fakt, że fizyczne przekazanie rzeczy już nastąpiło.

Czy pobranie kaucji za opakowanie zwrotne podleganiu opodatkowaniu VAT

Od daty otrzymania zawiadomienia kontrahenci Spółki będą mieli bowiem prawo rozporządzania paletami w zakresie równym atrybutom właściciela. Od tego też dnia należy liczyć termin na wystawienie faktury i rozpoznanie obowiązku podatkowego VAT.

Również w przypadku, gdy sprzedawca nie zażąda ekwiwalentu należy uznać, że będziemy mieli do czynienia z czynnością zrównaną z odpłatną dostawą towarów (w konsekwencji czynnością opodatkowaną).

Brak zwrotu opakowań przez nabywcę towarów oraz decyzja ich sprzedawcy o niedomaganiu się ich zwrotu ani ekwiwalentu pieniężnego za nie będzie zgodą na nieodpłatne przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel. W konsekwencji należy uznać, że mamy do czynienia z czynnością opodatkowaną VAT. Sprzedawca winien wówczas wystawić fakturę wewnętrzną, a za podstawę opodatkowania przyjąć cenę nabycia opakowań zwrotnych (bez podatku)/ koszt ich wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów (art. 29 ust. 10, art. 106 ust. 7 ustawy o VAT).

Za moment wydania towaru (przeniesienia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel) winno się uznać upływ terminu na oddanie opakowań zwrotnych (należy domniemywać, że jest to dzień, w którym sprzedawca zadecydował o niedochodzeniu zwrotu opakowań oraz ewentualnej zapłaty za nie).

Karolina Gierszewska, doradca podatkowy, zastępca dyrektora Departamentu Podatków Pośrednich, ECDDP Sp. z o.o.

Dowiedz się więcej z naszej publikacji

Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Obowiązki biur rachunkowych

Tylko teraz

89,00 zł

99,00 zł

Przejdź do sklepu