Podatnicy przekazujący pomoc humanitarną a preferencje w VAT - stawka 0% VAT i zwolnienie z VAT z zachowaniem prawa do odliczenia

Stawka 0% VAT i zwolnienie z VAT z zachowaniem prawa do odliczenia a pomoc humanitarna dla Ukraińców

W związku z przekazywaniem towarów (np. produktów spożywczych czy odzieży) w ramach pomocy humanitarnej dla Ukrainy podatnicy mogą korzystać z dwóch preferencji w VAT, tj. stosowania stawki 0% oraz zwolnienia z VAT z zachowaniem prawa do odliczenia. Obie preferencje mają jednak zastosowanie tylko po spełnieniu określonych przepisami warunków. Szczegóły w dalszej części artykułu.

Podatnicy przekazujący pomoc humanitarną mogą korzystać z dwóch preferencji w VAT, gdy darowizna podlega opodatkowaniu, tj.:

1. stosowania stawki 0% do nieodpłatnego świadczenia usług i dostaw towarów związanych z pomocą dla obywateli Ukrainy,
2. zwolnienia z VAT obejmującego nieodpłatne dostawy produktów spożywczych.

Stawka VAT 0% dla nieodpłatnego świadczenia usług i dostaw towarów związanych z pomocą obywatelom Ukrainy

Firmy, które angażują się w pomoc humanitarną dla obywateli Ukrainy, mogą korzystać z możliwości stosowania stawki VAT 0% w zakresie nieodpłatnych czynności dokonywanych na rzecz ofiar wojny. Prawo do stosowania stawki 0% wynika z § 10bd rozporządzenia Ministra Finansów z 25 marca 2020 r. w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych.

Firmy dokonujące nieodpłatnych czynności mogą korzystać z omawianej preferencji do 30 czerwca 2022 r., aczkolwiek trzeba mieć na uwadze, że termin ten może zostać wydłużony w drodze kolejnej nowelizacji rozporządzenia.

Ponadto możliwość stosowania stawki 0% istnieje od momentu rozpoczęcia działań wojennych na Ukrainie. Wprawdzie przepis § 10bd rozporządzenia wszedł w życie 5 marca 2022 r., jednak obniżoną na jego podstawie stawkę VAT 0% można stosować również do czynności dokonanych w okresie od 24 lutego do 4 marca 2022 r.

Ważne!
Obniżoną do wysokości 0% stawkę VAT można stosować do nieodpłatnych czynności związanych z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy, dokonanych w okresie od 24 lutego do 30 czerwca 2022 r.

Warunki stosowania stawki 0% do nieodpłatnych czynności związanych z pomocą ofiarom wojny

Zwolnienie obejmujące nieodpłatne dostawy towarów spożywczych

Podatnicy VAT zaangażowani w pomoc dla ofiar wojny toczącej się na Ukrainie mogą korzystać również ze zwolnienia z VAT, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT. Zwolnienie to obejmuje nieodpłatne dostawy produktów spożywczych, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%, jeżeli są one przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację (odnośnie do warunków tego zwolnienia - zob. tabelę poniżej).

Zwolnienie to nie skutkuje utratą prawa do odliczenia podatku naliczonego wcześniej odliczonego przy wytworzeniu tych produktów. Wynika to wprost z art. 86 ust. 8 pkt 3 ustawy o VAT, który pozwala podatnikom na odliczanie podatku naliczonego przy zakupach towarów i usług, które dotyczą dostaw towarów zwolnionych od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT.

Warunki korzystania ze zwolnienia przy darowiznach artykułów spożywczych

Zauważyć jednak należy, że przynajmniej do 31 lipca 2022 r. korzystanie z tego zwolnienia ma sens tylko w przypadku dostaw towarów spożywczych innych niż towary spożywcze wymienione w poz. 1-18 załącznika nr 10 do ustawy o VAT. Jest tak ze względu na tymczasowe obniżenie do 0% stawki VAT dla towarów spożywczych wymienionych w poz. 1-18 załącznika nr 10 do ustawy o VAT, innych niż klasyfikowane według Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług w grupowaniu "usługi związane z wyżywieniem" (PKWiU 56) (art. 146da ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT). Stawka 0% na tej podstawie ma zastosowanie do wszystkich dostaw towarów spożywczych wymienionych w poz. 1-18 załącznika nr 10 do ustawy o VAT, w tym do ich nieodpłatnych dostaw. Nie trzeba spełnić tylu warunków.

Brak obowiązku naliczenia VAT od darowizn towarów nabytych w celu przekazania potrzebującym

Przedstawione preferencje mają zastosowanie, gdy nieodpłatna dostawa towarów podlega VAT. Jest tak, gdy od nabycia tych towarów przysługiwało prawo do odliczenia VAT. W przeciwnym razie podatnicy nie rozliczają VAT.

Organy podatkowe uważają, iż podatnikom nabywającym towary w celu ich przekazania w formie darowizny nie przysługuje prawo do odliczenia. Skutkiem tego jest brak opodatkowania przekazania takich towarów. Tytułem przykładu wskazać można interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 29 sierpnia 2011 r. (sygn. IBPP1/443-1329/11/AW) czy interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 3 lutego 2014 r. (sygn. IPPP2/443-1279/13-4/KG).

W drugiej ze wskazanych interpretacji czytamy, że:

(…) jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego, Wnioskodawca przekazuje w formie darowizny towary nabywane z zamiarem przekazania ich w formie darowizny. Zatem już w momencie zakupu, Wnioskodawca wie, że towar ten zostanie od razu przeznaczony w celu darowania go instytucji, na podstawie umowy darowizny. Oznacza to, że towary te nie zostają zakupione na cele związane z prowadzoną przez Wnioskodawcę działalnością gospodarczą. Zatem, na podstawie art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, przy zakupie towarów mających być przedmiotem darowizny, Wnioskodawcy nie przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, gdyż towary te były zakupywane w innym celu niż wykonywanie opodatkowanej działalności produkcyjnej, będącej przedmiotem działalności Wnioskodawcy. Tym samym, na podstawie art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT, darowizna tych towarów na rzecz Stowarzyszeń, Szpitali i innych organizacji nie stanowi podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT dostawy towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.

Powoduje to, że podatnicy, którzy nabywają lub wytwarzają towary na potrzeby "zwykłej" działalności opodatkowanej, a dopiero później przeznaczają te towary na pomoc humanitarną, mogą odliczyć VAT, ale muszą go naliczyć chyba że spełniają warunki do opisanych w pkt 1 i 2 preferencji.. Podatnicy nabywający lub wytwarzający towary z przeznaczeniem na pomoc humanitarną muszą być świadomi zwiększonego ryzyka podatkowego towarzyszącemu odliczaniu VAT z tego tytułu. Dlatego w ich przypadku najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest rezygnacja z odliczenie i nie rozliczanie w VAT przekazania.

Podstawa prawna:

• art. 7 ust. 2, art. 43, art. 86 oraz art. 146da pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 685; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 196

• § 10bd rozporządzenia Ministra Finansów z 25 marca 2020 r. w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1696; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 531

POWOŁANE PISMA ORGANÓW PODATKOWYCH:

• interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 29 sierpnia 2011 r. (sygn. IBPP1/443-1329/11/AW)
• interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 3 lutego 2014 r. (sygn. IPPP2/443-1279/13-4/KG)

Tomasz Krywan, doradca podatkowy