Stawki VAT i klasyfikacja CN - zmiany w 2023 roku

Pozostawienie stawek VAT w 2023 roku na dotychczasowym poziomie

Ustawodawca zrezygnował z dotychczasowych warunków ustalania zasad obniżania stawek VAT określonych w art. 146aa ustawy o VAT, tj. z 23% do 22% i z 8% do 7%.
Po zmianie z art. 146ea ustawy o VAT wprost wynika, że w 2023 r. stawki VAT nie będą obniżone i nadal będą wynosiły 23% i 8%. Stawka zryczałtowanego zwrotu dla nabywcy produktów rolnych nadal będzie wynosić 7%, a stawka ryczałtu - 4%. Nie jest to uzależnione od żadnych warunków. Dlatego konieczne było wydanie nowego rozporządzenia.

W 2023 r. obniżenie stawek VAT zostanie uregulowane w nowym rozporządzeniu Ministra Finansów z 2 grudnia 2022 r. w sprawie obniżonych stawek podatku od towarów i usług w roku 2023. Nowe rozporządzenie powiela w większości postanowienia poprzedniego.

Utrzymanie stawki 0% tylko na żywność i darowizny

Z dniem 31 grudnia 2022 r. kończy się okres, na jaki w ramach tzw. tarczy antyinflacyjnej był obniżony VAT:

• do 0% na żywność objętą wcześniej 5% podatkiem,
• do 0% na nawozy, środki ochrony roślin i inne środki wspomagające produkcję rolniczą zamiast 8%,
• do 0% na gaz ziemny zamiast 23%,
• do 5% na energię elektryczną i cieplną zamiast 23%,
• do 8% na paliwa silnikowe zamiast 23%.

W 2023 r. zostanie utrzymana tylko obniżka VAT na żywność. To oznacza, że nadal będzie stosowana stawka 0%.

Na pozostałe produkty VAT zostanie podwyższony, gdyż obniżkę zakwestionowała KE. Będą to stawki, które były stosowane przed wprowadzeniem tarczy antyinflacyjnej, czyli:

• na nawozy, środki ochrony roślin i inne środki wspomagające produkcję rolniczą - 8%,
• na gaz ziemny - 23%,
• na energię elektryczną i cieplną - 23%,
• na paliwa silnikowe - 23%.

Do 30 czerwca 2023 r. zostało przedłużone prawo do stosowania stawki 0% do:

1) nieodpłatnej dostawy towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy,

2) nieodpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 2 ustawy

- na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy.

Warunki stosowania stawki 0% do tych darowizn pozostaną bez zmian.

Produkty poprawiające właściwości gleby ze stawką VAT 8%

W okresie od 1 stycznia 2023 r. do 31 grudnia 2024 r. stawkę 8% będzie można nadal stosować do dostawy, wewnątrzwspólnotowego nabycia i importu:

1. środków poprawiających właściwości gleby, stymulatorów wzrostu oraz podłoży do upraw, o których mowa w ustawie o nawozach i nawożeniu, z wyłączeniem podłoży mineralnych i towarów wymienionych w poz. 12 załącznika nr 3 do ustawy o VAT;
2. polepszaczy gleby, środków wapnujących, biostymulatorów, podłoży do upraw, produktów nawozowych mieszanych składających się wyłącznie z nawozu i środka wapnującego, o których mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1009 z dnia 5 czerwca 2019 r. ustanawiającym przepisy dotyczące udostępniania na rynku produktów nawozowych UE, zmieniającym rozporządzenia (WE) nr 1069/2009 i (WE) nr 1107/2009 oraz uchylającym rozporządzenie (WE) nr 2003/2003, z wyłączeniem podłoży mineralnych i podłoży do upraw grzybów;
3. nawozowych produktów mikrobiologicznych, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 10a ustawy o nawozach i nawożeniu, wpisanych do wykazu nawozowych produktów mikrobiologicznych, o którym mowa w rozdziale 4a tej ustawy; od 3 do 31 grudnia 2022 r. stawka VAT na te produkty wynosi 0%, pod warunkiem że zostały wpisane do wykazu nawozowych produktów mikrobiologicznych, o którym mowa w rozdziale 4a ustawy o nawozach i nawożeniu.

Obowiązki podatników w związku z przygotowaniem się do zmian

W związku ze zmianą stawek podatnicy muszą przygotować się do zmian.

Przeprogramowanie kas fiskalnych w związku ze zmianą stawek VAT

Podatnicy sprzedający detalicznie towary, dla których obniżona stawka VAT nie zostanie utrzymana (nawozy i paliwa), oraz prowadzący ewidencję sprzedaży tych towarów przy zastosowaniu kas rejestrujących będą zobowiązani do zmiany przyporządkowania zmienianych stawek na te towary w kasach. Konieczne będzie przeprogramowanie kas.

Ustalenie stawek VAT w okresie przejściowym

W przypadku zmiany stawki obowiązuje zasada, że dla ustalenia stawki VAT znaczenie ma data sprzedaży. Oznacza to, że paliwo, nawozy sprzedawane od 1 stycznia 2023 r. muszą być już opodatkowane nową stawką (art. 41 ust. 14a ustawy o VAT). Trochę inaczej wygląda sytuacja, gdy przed zmianą stawki wpłacana jest zaliczka. Zmiana stawki podatku w odniesieniu do czynności, która zostanie wykonana w dniu zmiany stawki podatku lub po tym dniu, w związku z którą otrzymano całość lub część zapłaty, nie powoduje zmiany wysokości opodatkowania zapłaty otrzymanej przed dniem zmiany stawki podatku.

Przykład
Rolnik wpłacił 28 grudnia 2022 r. 30% zaliczki na zakup nawozów. Zamówiony towar został sprzedany 10 stycznia 2023 r. W tym przypadku:
30% ceny będzie opodatkowane stawką 0%,
70% ceny będzie opodatkowane stawką 8%.

Odrębne reguły ustalania stawek VAT przewidziano m.in. dla dostaw energii elektrycznej, cieplnej oraz gazu przewodowego. W przypadku czynności, dla której w związku z jej wykonywaniem ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, a okres, do którego odnoszą się te płatności lub rozliczenia, obejmuje dzień zmiany stawki podatku, czynność uznaje się za wykonaną:

1) w dniu poprzedzającym dzień zmiany stawki podatku - w zakresie jej części wykonywanej do dnia poprzedzającego dzień zmiany stawki podatku;

2) z upływem tego okresu - w zakresie jej części wykonywanej od dnia zmiany stawki podatku.

W przypadku gdy nie jest możliwe określenie faktycznego wykonania części czynności w okresie, dla określenia tej części uznaje się, że czynność wykonywana jest w tym okresie proporcjonalnie.

Gdy dla tych dostaw wystawiono fakturę, a po jej wystawieniu uległa zmianie stawka podatku w odniesieniu do okresów, do których odnoszą się płatności lub rozliczenia objęte tą fakturą, w takim przypadku może być stosowana stawka podatku obowiązująca przed dniem zmiany stawki podatku. Warunkiem jest, aby w pierwszej fakturze wystawianej po dniu zmiany stawki podatku, nie później jednak niż w ciągu 12 miesięcy od dnia zmiany stawki podatku, została uwzględniona korekta rozliczenia objętego fakturą wystawioną przed dniem zmiany stawki podatku.

Przykład
W styczniu 2023 r. wynajmujący wystawia refakturę za prąd obejmującą okres od 17 grudnia 2022 r. do 16 stycznia 2023 r. Załóżmy, że kwota netto wynosi 200 zł. Wynajmujący nie jest w stanie określić, jakie było faktyczne zużycie w dniach 17-31 grudnia, a jakie w dniach 1-16 stycznia 2023 r. Dlatego powinien dokonać rozliczenia proporcjonalnego.
Stawką 5% powinna być opodatkowana kwota 96,77 zł (200 x15/31), a stawką 23% kwota 103,23 zł.

Nowy CN na 2023 r.

O tym, czy można stosować obniżoną stawkę VAT na towary, decyduje zasadniczo CN. Z art. 41 ust. 13 ustawy o VAT wynika, że do towarów i usług będących przedmiotem czynności niewymienionych w Nomenklaturze scalonej (CN) lub w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej stosuje się stawkę 23%, z wyjątkiem tych, dla których w przepisach ustawy lub przepisach wykonawczych wydanych na jej podstawie określono inną stawkę.

Wykaz towarów objętych klasyfikacją CN określa załącznik do rozporządzenia Rady (EWG) nr 2658/87 z 23 lipca 1987 r. w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wspólnej Taryfy Celnej. Co roku jest publikowany nowy załącznik, ze zmianami w klasyfikacji. Tak jest też w tym roku. 31 października 2022 r. opublikowano nowy załącznik na 2023 r., który trzeba będzie stosować również w celu ustalania stawek VAT. Zostało wprowadzonych około 40 nowych pozycji poprzez rozbudowanie dotychczasowej struktury klasyfikacji CN. Nie powinno to spowodować zmiany stawek VAT na produkty, które zostały sklasyfikowane bardziej szczegółowo.

Jak zostało uzasadnione w rozporządzeniu wykonawczym komisji UE 2022/1998 z 20 września 2022 r. zmieniającym załącznik I do rozporządzenia Rady (EWG) nr 2658/87 w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wspólnej Taryfy Celnej, aktualizacja CN ma na celu m.in.:

• wdrożenie stopniowego obniżania stawek celnych na produkty objęte umową w formie deklaracji w sprawie rozwoju handlu produktami technologii informacyjnej, zgodnie z decyzją Rady (UE) 2016/971;
• ułatwić monitorowanie określonych towarów tj. "brzoskwiń i nektaryn płaskoowocowych" w dziale 8; niektórych rodzajów "ryżu" w dziale 10; niektórych "surowców krytycznych" w działach 25, 26, 28 i 85; niektórych produktów chemicznych ("DOTP") w dziale 29; oraz "kęsisk płaskich i kęsów, z aluminium" w dziale 76 CN.

Podstawa prawna:

• rozporządzenie Ministra Finansów z 25 marca 2020 r. w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych - j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1696; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2488; obowiązujące do końca 2022 r.,
• załącznik do rozporządzenia Rady (EWG) nr 2658/87 z 23 lipca 1987 r. w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wspólnej Taryfy Celnej - DUUEL z 1987 r. Nr 256, poz. 1; ost.zm. Dziennik Urzędowy UE L (DUUEL) z 2022 r. Nr 282, poz. 1,
• rozporządzenie Ministra Finansów z 2 grudnia 2022 r. z 2 grudnia 2022 r. w sprawie obniżonych stawek podatku od towarów i usług w roku 2023 - Dz.U. z 2022 r. poz. 2495.

Joanna Dmowska, ekspert w zakresie VAT