Rozliczenie roczne PIT za 2010 r.

Przychody ze stosunku pracy

Za przychody ze stosunku pracy, stosunku służbowego, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych świadczeń, a w szczególności:

Zwolnienia z podatku

Podatkowi nie będą podlegać również świadczenia zwolnione od podatku. Ze zwolnienia korzystają różnego rodzaju świadczenia wynikające z przepisów bhp oraz ekwiwalenty pieniężne za te świadczenia czy należności związane z odbywaniem podróży służbowych, które mieszczą się w granicach określonych przez rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej:

• z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (Dz.U. nr 236, poz. 1990 z późn. zm.),

• z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz.U. nr 236, poz. 1991 z późn. zm.).

Na mocy art. 21 ust. 1 pkt 13 u.p.d.o.f. zwolniony od podatku jest ekwiwalent pieniężny za używanie przez pracowników przy wykonywaniu pracy narzędzi, materiałów lub sprzętów stanowiących ich własność. Ponieważ przepis ten nie precyzuje wykazu narzędzi, zwolnienie obejmuje teoretycznie wszystkie narzędzia, materiały lub sprzęt używane przy wykonywaniu pracy. Pracodawca może pracownikowi wypłacić ekwiwalent pieniężny np. za używany przez niego dla celów służbowych telefon, kamerę. Natomiast z tego zwolnienia nie skorzysta ekwiwalent przyznany w zamian za używany dla celów pracodawcy samochód, co wyraźnie podkreślają organy podatkowe. Przyznanie ekwiwalentu powinno być udokumentowane zaświadczeniem wystawionym przez pracodawcę. Przepisy u.p.d.o.f. nie ograniczają wprost wysokości takiego ekwiwalentu, nie powinien on jednak być zbyt wysoki w stosunku do wartości używanych przez pracownika rzeczy. W takim bowiem przypadku organy podatkowe mogą opodatkować część tego ekwiwalentu jako ukrytą formę wynagrodzenia. Wypłacany pracownikowi ekwiwalent stanowi dla pracodawcy koszt uzyskania przychodów. Ekwiwalent za używanie narzędzi wyłączony jest również z podstawy wymiaru składek ZUS, co czyni go szczególnie atrakcyjnym z punktu widzenia pracodawcy i pracownika. Przyznanie ekwiwalentu oznacza również uniknięcie przez przedsiębiorcę wydatku na zakup narzędzi, które zgodził się udostępnić pracownik.

Wolne od podatku są otrzymane przez pracowników kwoty z tytułu zwrotu kosztów przeniesienia służbowego oraz zasiłków na zagospodarowanie i zasiedlenie. Zwolniona od podatku jest kwota nie większa niż 200% wynagrodzenia należnego za miesiąc przeniesienia. Stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 90 u.p.d.o.f. wolna od podatku dochodowego jest wartość świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracownika. Zwolnienie to nie obejmuje wynagrodzeń otrzymywanych za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnień z części dnia pracy, przysługujących pracownikom podejmującym naukę w szkołach lub podnoszącym kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych. Warto również pamiętać o zwolnieniu dla odsetek z tytułu nieterminowej wypłaty wynagrodzeń ze stosunku pracy. Oczywiście nie są to wszystkie zwolnienia, jakie ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje dla pracowników.

Przychód pracownika powstaje z chwilą otrzymania świadczenia lub postawienia go do jego dyspozycji. Nie jest to więc przychód należny, który powstaje niezależnie od faktu otrzymania świadczenia.

PRZYKŁAD

Wynagrodzenie pracowników płacone było do 10. dnia następnego miesiąca. Wynagrodzenie za grudzień 2010 r. pracownik otrzymał 10 stycznia 2011 r. Oznacza to, że jako przychód pracownika wynagrodzenie to zostanie wykazane w rozliczeniu zaliczki za styczeń 2011 r., a następnie w rozliczeniu rocznym za 2011 r.

Przy umowie o pracę podatek płaci się od przychodów wypłaconych lub postawionych do dyspozycji pracownika w danym miesiącu. Oznacza to, że zaległe wynagrodzenie podlega opodatkowaniu z chwilą jego wypłaty lub postawienia do dyspozycji pracownika.

PRZYKŁAD

Zakład pracy wypłacił pracownikowi wynagrodzenie za 2009 r. dopiero po zakończeniu procesu sądowego w lutym 2010 r. Dokonał tego wraz z odsetkami za zwłokę. Odsetki za zwłokę korzystają ze zwolnienia od podatku. Zaległe wynagrodzenie podlega opodatkowaniu w momencie wypłaty. Oznacza to, że pracownik wykaże je w zeznaniu składanym za 2010 r.

Koszty uzyskania przychodu

W przypadku wynagrodzeń pracowniczych opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlega dochód, tj. przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodu. Koszty mają charakter zryczałtowany i za 2010 r. wynosiły:

O wysokości kosztów rocznych decyduje liczba przepracowanych miesięcy. Na wysokość kosztów nie ma natomiast wpływu wymiar czasu, w jakim został zatrudniony pracownik.

PRZYKŁAD

Podatnik zatrudniony na 1/2 etatu w miejscowości swojego zamieszkania przepracował w 2010 r. 7 miesięcy. Miesięczne koszty uzyskania, które potrącał mu płatnik (pracodawca), wynosiły 111,25 zł. W zeznaniu rocznym koszty te będą wynosić 778,75 zł (7 x 111,25 zł).

Dla osób pracujących na kilku etatach roczne kwoty kosztów to kwoty limitów, których nie można przekroczyć w zeznaniu rocznym. Także osoba, która przez cały rok przepracowała na dwóch etatach w miejscowości zamieszkania, mimo że płatnicy potrącą jej w sumie wyższe koszty (2 670,00 zł = 111,25 zł x 12 x 2), w zeznaniu rocznym odliczy jedynie limit, tj. kwotę 2002,05 zł.

PRZYKŁAD

Podatnik zamieszkały w Warszawie pracował w 2010 r. na dwóch etatach. W jednym zakładzie pracował 12 miesięcy, a w drugim 8 miesięcy. Zakład, w którym pracował 12 miesięcy, potrącił mu w sumie 1668,72 zł kosztów dla dojeżdżającego (12 x 139,06 zł). Zakład, w którym przepracował 8 miesięcy – 890,00 zł (111,25 x 8). Razem koszty potrącone przez płatników wynoszą 2558,72 zł. Jednak w zeznaniu rocznym za 2010 r. pracownik odliczy jedynie kwotę limitu, tj. 2502,56 zł.

Zastosowanie kosztów dla dojeżdżającego nie jest uzależnione ani od faktycznej odległości, ani od kosztów dojazdu. Wystarczy, iż pracownik mieszka poza miejscowością, w której położony jest zakład pracy, i nie otrzymuje z tego tytułu dodatku za rozłąkę. Zwiększonych kosztów dla dojeżdżającego nie stosuje się, jeżeli pracownik otrzymuje zwrot kosztów dojazdu, chyba że zwrot ten zalicza się do przychodów. Jeżeli roczne zryczałtowane koszty uzyskania są niższe od wydatków na dojazd środkami transportu autobusowego, kolejowego, promowego lub komunikacji miejskiej, pracownik może w rozliczeniu rocznym zastosować koszty w wysokości faktycznych wydatków, jeśli są one udokumentowane imiennymi biletami okresowymi. Tego rozwiązania nie stosuje się, jeżeli pracownik otrzymuje zwrot kosztów dojazdu, chyba że zwrot ten zalicza się do przychodów.

Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przewidują również zastosowanie zwiększonych kosztów uzyskania z tytułu korzystania z praw autorskich i praw pokrewnych przy stosunku pracy. Przedmiotem prawa autorskiego jest przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Przejawem działalności twórczej jest między innymi wykład. Zastosowanie zwiększonych kosztów autorskich przy umowie o pracę potwierdziło Ministerstwo Finansów w piśmie z 18 marca 1995 r. (nr PR – I/ /30/534/95). Należy pamiętać, że koszty te zastosujemy tylko do tej części wynagrodzenia, które pracownik otrzymuje z tytułu korzystania z praw autorskich. Dlatego pracodawca ma obowiązek udokumentować i jasno rozdzielić wynagrodzenie objęte zwiększonymi kosztami z tytułu praw autorskich. Koszty z tytułu praw autorskich wynoszą 50% przychodu pomniejszonego o składki ZUS finansowane z wynagrodzenia.

ZAPAMIĘTAJ

Dochody ze stosunku pracy podlegają opodatkowaniu według skali i łączy się je z innymi dochodami opodatkowanymi według tych zasad.

Skala podatkowa za 2010 r.

Dochody ze stosunku pracy czy stosunków pokrewnych należy rozliczyć w zeznaniu PIT-37, chyba że:

• podatnik osiąga inne dochody, które należy rozliczyć w zeznaniu PIT-36;

• podatnika rozliczy płatnik w zeznaniu PIT-40.

PRZYKŁAD

Podatnik w 2010 r. osiągał dochody z dwóch źródeł przychodów: stosunku pracy i działalności gospodarczej opodatkowanej według skali podatkowej. W takim przypadku podatnik za 2010 r. rozliczy dochody w zeznaniu PIT-36.

PIT-37

Jest to formularz przeznaczony dla podatników:

• których przychody były w ciągu roku rozliczane przez płatników, tj. w szczególności:

– wynagrodzenia i inne przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy (w tym spółdzielczego stosunku pracy) oraz pracy nakładczej,

– emerytury lub renty krajowe (w tym renty strukturalne, socjalne),

– świadczenia przedemerytalne, zasiłki przedemerytalne,

– należności z tytułu członkostwa w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych lub innych spółdzielniach zajmujących się produkcją rolną,

– zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego,

– stypendia,

– przychody z działalności wykonywanej osobiście (m.in. z umów zlecenia, kontraktów menedżerskich, zasiadania w radach nadzorczych, pełnienia obowiązków społecznych, działalności sportowej),

– przychody z praw autorskich i innych praw majątkowych,

– świadczenia wypłacone z Funduszu Pracy lub z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

– należności za pracę przysługujące tymczasowo aresztowanym oraz skazanym,

– którzy nie prowadzili działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej opodatkowanych według skali podatkowej;

• którzy nie obniżają dochodów o straty z lat ubiegłych;

• którzy nie są zobowiązani do doliczania w zeznaniu dochodów swoich małoletnich dzieci.

PIT -37 przeznaczony jest do rozliczenia indywidualnego, wspólnie z małżonkiem oraz dla osób samotnie wychowujących dzieci. Na tym formularzu rozliczy się np. podatnik osiągający przychody wyłącznie ze stosunku pracy, który chce się rozliczyć sam.

PRZYKŁAD

Podatnik osiąga przychody z umowy o pracę. Za 2010 r. ma obowiązek doliczyć do swoich przychodów przychody swojego małoletniego dziecka. W takim przypadku podatnik do rozliczenia rocznego wykorzysta formularz PIT-36.

PRZYKŁAD

Podatnik osiąga przychody z umowy o dzieło rozliczanej przez płatnika oraz z emerytury. Chce rozliczyć się indywidualnie. W takim przypadku podatnik zeznanie roczne złoży na formularzu PIT-37.

Załącznikami do zeznania PIT-37 są: PIT/D, PIT/O, PIT/2K, NIP-3. Podatnik objęty ograniczonym obowiązkiem podatkowym podaje również liczbę załączonych certyfikatów rezydencji.

Wspólne rozliczenie przez małżonków

Prawo do wspólnego rozliczenia mają małżonkowie:

• którzy podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu;

• których łączy wspólność majątkowa (wspólność majątkowa pomiędzy małżonkami musi trwać cały rok podatkowy; nie dotyczy to, rzecz jasna, tych wyjątków, gdy małżonek ma prawo wspólnego rozliczenia mimo śmierci drugiego małżonka);

• którzy pozostają w związku małżeńskim co do zasady przez cały rok podatkowy;

• którzy złożą stosowny wniosek w zeznaniu podatkowym.

ZAPAMIĘTAJ

Na mocy nowelizacji u.p.d.o.f. z 25 listopada 2010 r. już w rozliczeniu za 2010 r. wniosek o wspólne opodatkowanie może być składany tylko przez jednego z małżonków (zmiana dotyczy małżonków żyjących).

Prawo do wspólnego rozliczenia małżonków mają te małżeństwa, w których jeden z małżonków albo oboje mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) albo w Szwajcarii. Warunkiem wspólnego rozliczenia tych małżeństw jest osiągnięcie podlegającego opodatkowaniu w Polsce przychodu w wysokości stanowiącej łącznie co najmniej 75% całkowitego przychodu osiągniętego przez oboje małżonków w danym roku podatkowym oraz udokumentowanie certyfikatem rezydencji miejsca zamieszkania dla celów podatkowych. Certyfikat ten należy złożyć wraz z zeznaniem podatkowym. Za całkowite przychody uważa się przychody osiągnięte ze źródeł określonych w art. 10 ust. 1 u.p.d.o.f., bez względu na miejsce położenia tych źródeł. Na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej podatnicy są obowiązani udokumentować wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku, przedstawiając zaświadczenie wydane przez właściwy organ podatkowy innego niż Polska kraju Unii lub innego państwa należącego do EOG albo Szwajcarii, w którym osoby te mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. Ten sposób rozliczenia podatku rocznego ma zastosowanie tylko do dochodów rozliczanych według skali podatkowej.

ZAPAMIĘTAJ

Osiąganie przez jednego z małżonków przychodów z działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej opodatkowanych w formie karty podatkowej, ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, podatku tonażowego czy podatku liniowego wyłącza prawo do rozliczenia dochodów wspólnie z małżonkiem. Wyjątkiem jest przypadek, gdy jedno z małżonków osiąga przychody z najmu, dzierżawy opodatkowane według ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.

Opisane warunki oznaczają, że ze wspólnego opodatkowania nie mogą skorzystać podatnicy, pomiędzy którymi nie istnieje wspólność majątkowa. Przykładowo, z rozwiązania tego nie skorzystają małżonkowie, wobec których orzeczono separację, ponieważ pozostają oni w rozdzielności majątkowej. Ze wspólnego opodatkowania mogą natomiast skorzystać małżonkowie, jeśli jedno z nich nie osiągnęło żadnych dochodów lub ich wysokość nie powoduje powstania obowiązku podatkowego, zgodnie z zasadami opodatkowania według skali podatkowej. Właśnie w takich przypadkach wspólne opodatkowanie przynosi najbardziej wymierne korzyści. Efekt ten podatnicy osiągną również w przypadkach, gdy wspólne opodatkowanie pozwoli na wyłączenie części dochodu z wyższej stawki podatkowej, np. zamiast 32% dochód zostanie opodatkowany stawką 18%. Przy wspólnym opodatkowaniu podatek ustala się w podwójnej wysokości od połowy sumy dochodów obojga małżonków. Przed zsumowaniem dochodów małżonkowie dokonują odliczeń od dochodu określonych w art. 26 u.p.d.o.f.

Ze wspólnego opodatkowania może skorzystać również jeden małżonek, który:

• zawarł związek małżeński przed rozpoczęciem roku podatkowego, a jego małżonek zmarł w trakcie roku podatkowego,

• pozostawał w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, a jego małżonek zmarł po upływie roku podatkowego przed złożeniem zeznania podatkowego.

Rozliczenie osoby samotnie wychowującej dzieci

Z wnioskiem o opodatkowanie jako osoba samotnie wychowująca dzieci mogą wystąpić osoby samotnie wychowujące:

• dzieci małoletnie,

• dzieci bez względu na wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny, rentę socjalną,

• dzieci do ukończenia 25 lat, uczące się w szkołach, i uczelniach w Polsce oraz za granicą, jeżeli w roku podatkowym dzieci te nie uzyskały dochodów opodatkowanych według skali lub o których mowa w art. 30b u.p.d.o.f., w łącznej wysokości przekraczającej kwotę 3089 zł, z wyjątkiem renty rodzinnej.

Sposób rozliczenia podatku dla osób samotnie wychowujących dzieci ma zastosowanie również do tych samotnych rodziców, których dotyczy ograniczony obowiązek podatkowy w Polsce i łącznie spełniają następujące warunki:

• mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do EOG albo w Szwajcarii,

• osiągnęły podlegające opodatkowaniu w Polsce przychody w wysokości stanowiącej co najmniej 75% całkowitego przychodu osiągniętego w danym roku podatkowym,

• udokumentowały certyfikatem rezydencji miejsce zamieszkania dla celów podatkowych (certyfikat należy złożyć wraz z zeznaniem podatkowym).

Za całkowite przychody, uważa się przychody osiągnięte ze źródeł określonych w art. 10 ust. 1 u.p.d.o.f., bez względu na miejsce położenia tych źródeł. Na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej podatnicy są obowiązani udokumentować wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku, przedstawiając zaświadczenie wydane przez właściwy organ podatkowy innego niż Polska kraju Unii lub innego państwa należącego do EOG albo Szwajcarii, w którym osoby te mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

ZAPAMIĘTAJ

Ten sposób rozliczenia podatku rocznego ma zastosowanie tylko do dochodów rozliczanych według skali podatkowej. Osiąganie przez osobę samotnie wychowującą dziecko lub samo dziecko przychodów opodatkowanych w formie karty podatkowej, ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, podatku tonażowego czy podatku liniowego wyłącza prawo do rozliczenia dochodów jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Wyjątkiem jest przypadek osiągania przez te osoby przychodów z najmu, dzierżawy opodatkowanych według ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.

Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się jednego z rodziców albo opiekuna prawnego, jeżeli osoba ta jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację. Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się również osobę pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności. Podatek w przypadku osób samotnie wychowujących dzieci może być określony w podwójnej wysokości od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci. Do dochodów tych nie dolicza się dochodów dzieci pełnoletnich. Efektem tego opodatkowania będzie zmniejszenie obciążenia podatkowego osoby samotnie wychowującej dzieci, w sposób podobny do wspólnego rozliczenia małżonków.

Nie będą mogły skorzystać z opodatkowania przewidzianego dla małżonków czy osoby samotnie wychowującej dzieci osoby, które wniosek złożą po terminie np. w wyniku złożenia zeznania po 2 maja 2011 r. (30 kwietnia 2011 r. przypada w sobotę) Natomiast złożenie korekty do 2 maja 2011 r. (30 kwietnia 2011 r. przypada w sobotę) uprawnia do skorzystania z tych form opodatkowania.

Rozliczenie pracownika przez płatnika

Pracodawca dokonuje rocznego rozliczenia podatku pracownika za 2010 r., jeżeli ten przed 10 stycznia 2011 r. złożył mu oświadczenie PIT-12, że:

• poza dochodami uzyskanymi od płatnika nie uzyskał innych dochodów niż:

– dochody opodatkowane ryczałtowo, o których mowa w art. 30 u.p.d.o.f., np. z tytułu wygranych w konkursach, grach i zakładach wzajemnych lub nagród związanych ze sprzedażą premiową,

– dochody wymienione w art. 30a u.p.d.o.f., m.in. z odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku podatnika,

– dochody, o których mowa w art. 30b u.p.d.o.f., tj. dochody ze zbycia papierów wartościowych,

– dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem liniowym,

– dochody z sprzedaży nieruchomości i innych praw z nimi związanych;

• nie korzysta z odliczeń, z wyjątkiem:

– składek na ubezpieczenia społeczne potrąconych przez płatnika ze środków pracownika, które odlicza od dochodu,

– zwróconych płatnikowi świadczeń, od których wcześniej pobrano podatek,

– składki na ubezpieczenie zdrowotne, którą odlicza od podatku;

• nie korzysta ze wspólnego rozliczenia z małżonkiem czy jako osoba samotnie wychowująca dziecko;

• nie ma obowiązku doliczenia kwot uprzednio odliczonych, z wyjątkiem odliczonej składki na ubezpieczenie zdrowotne, która została mu zwrócona.

Jeżeli pracownik spełnia te warunki, płatnik może dokonać za niego rozliczenia rocznego podatku na formularzu PIT-40. Płatnik przy dokonywaniu rozliczenia rocznego może:

• uwzględnić koszty uzyskania przychodu udokumentowane imiennymi, okresowymi biletami komunikacji autobusowej, kolejowej, promowej, miejskiej, jeżeli koszty te są wyższe niż koszty zryczałtowane,

• odliczyć od dochodu składki ZUS potrącone przez płatnika, a sfinansowane z wynagrodzenia pracownika, a od podatku odliczyć składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

Na wniosek pracownika (zawarty w PIT-12) płatnik w rozliczeniu podatku rocznego może odliczyć od dochodu zwrócone płatnikowi świadczenia z tytułu nienależnie pobranych świadczeń, które uprzednio zwiększyły dochód podlegający opodatkowaniu, w kwotach uwzględniających podatek.

Powyższe warunki powodują, że duża część pracowników jest wyłączona z rozliczenia rocznego podatku przez płatnika. Wyłączeni są m.in. pracownicy, którzy:

• chcą dokonać odliczeń takich jak np. ulga prorodzinna, z tytułu darowizn,

• uzyskują przychody u kilku pracodawców lub z innych źródeł przychodu np. obok etatu prowadzą działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych.

Podatek wynikający z obliczenia podatku przez płatnika jest podatkiem należnym za dany rok, chyba że naczelnik właściwego urzędu skarbowego w decyzji określi ten podatek inaczej. Rocznego rozliczenia podatku za 2010 r. płatnik dokonuje na formularzu PIT-40 w terminie do 28 lutego 2011 r. W tym samym terminie płatnik przekazuje egzemplarz rozliczenia pracownikowi oraz urzędowi skarbowemu właściwemu według miejsca zamieszkania pracownika. W przypadku osób objętych ograniczonym obowiązkiem podatkowym egzemplarz rozliczenia rocznego składa się do urzędu skarbowego właściwego w sprawach opodatkowania osób zagranicznych. Różnicę między podatkiem z rozliczenia rocznego podatku a sumą wpłaconych zaliczek w trakcie roku pobiera się z dochodu za marzec roku następnego.

PRZYKŁAD

Zaliczki wpłacone w 2010 r. wynosiły 981,00 zł. Podatek należny w rozliczeniu rocznym wyniósł 982,00 zł. Różnicę w kwocie 1,00 płatnik pobierze z dochodu za marzec 2011 r.

Na wniosek pracownika powstała różnica może być pobrana z dochodu za kwiecień. Jeżeli stosunek pracy z danym pracownikiem ustanie w styczniu lub lutym 2011 r., różnicę należy pobrać w ostatnim miesiącu, za który pobrano zaliczkę. Pobraną różnicę należy wpłacić na rachunek urzędu właściwego dla płatnika wraz z zaliczkami za dany miesiąc. W przypadku gdy z rozliczenia rocznego wynika nadpłata, należy ją zaliczyć na poczet zaliczki za marzec. Jeżeli dalej pozostaje nadpłata, należy ją zwrócić pracownikowi w gotówce. Zwrot nadpłaty w gotówce następuje przez jej potrącenie z zaliczek.

PRZYKŁAD

Z rozliczenia rocznego podatku przez płatnika wynikła nadpłata w kwocie 300 zł. Zaliczka za marzec wynosiła 220 zł. Płatnik zwróci więc pracownikowi w gotówce 80 zł.

W zeznaniu PIT-40 mogą być również rozliczone inne dochody uzyskiwane za pośrednictwem płatników, tj.:

• dniówki obrachunkowe oraz udziały w dochodzie podzielnym rolniczej spółdzielni produkcyjnej oraz zasiłki z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez spółdzielnie,

• emerytury – renty zagraniczne,

• należności za pracę przypadające tymczasowo aresztowanym oraz skazanym,

• przychody z działalności wykonywanej osobiście,

• prawa majątkowe, w tym prawa autorskie,

• inne źródła np. świadczenie integracyjne.

Należy mieć na uwadze, że podatnik musi również w przypadku tych innych przychodów spełniać wszelkie warunki do rozliczenia przez płatnika. Rozliczenia płatnik dokonuje do końca lutego następnego roku podatkowego, tj. rozliczenia za 2010 r. należy dokonać do 28 lutego 2011 r. Rozliczenie otrzymuje podatnik oraz urząd skarbowy właściwy dla miejsca zamieszkania podatnika, w przypadku osób zagranicznych właściwy urząd dla tych osób. Załącznikami do tego formularza są NIP-3, PIT/R.

Samodzielne rozliczenie się pracownika

Sporządzenie rocznego rozliczenia podatku przez płatnika nie pozbawia pracownika prawa do złożenia następnie zeznania rocznego we własnym zakresie. Samodzielnego rozliczenia pracownik dokona na formularzu PIT-37, chyba że dochody ze stosunku pracy łączy z innymi źródłami przychodu, od których płatnik nie pobierał zaliczek albo chce doliczyć do swoich przychodów dochody małoletniego dziecka – wtedy zeznanie złoży na formularzu PIT-36.

PRZYKŁAD

Pracownik w 2010 r. osiągał dochody wyłącznie ze stosunku pracy. Chce rozliczyć się wspólnie z małżonką. Jego żona prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną według skali podatkowej. W takim przypadku małżonkowie złożą za 2010 r. wspólne zeznanie roczne PIT-36.

Jeżeli pracownik wcześniej został rozliczony przez płatnika w deklaracji PIT-40, do zeznania składanego samodzielnie przenosi kwotę zaliczki:

• pomniejszoną o kwotę z poz. 84 PIT-40, jeżeli z obliczenia płatnika wynikała nadpłata, lub

• powiększoną o kwotę z poz. 83 PIT-40, jeżeli z obliczenia płatnika wynikała kwota do zapłaty.

Podstawą do rozliczenia samodzielnego przychodów z umowy o pracę jest informacja PIT-11, którą podatnik otrzymuje od płatnika.

PIT-11

W informacji PIT-11 oprócz przychodów ze stosunku pracy płatnik powinien rozliczyć:

• dniówki obrachunkowe i udziały w dochodzie podzielnym rolniczej spółdzielni produkcyjnej (w tym zasiłki z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez spółdzielnię),

• emerytury i renty zagraniczne,

• należności za pracę przypadające skazanym oraz tymczasowo aresztowanym,

• świadczenia wypłacane z Funduszów: Pracy i Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

• przychody z działalności wykonywanej osobiście (w tym odrębnie przychody z kontraktów menedżerskich, z udziału w organach stanowiących osób prawnych, z czynności związanych z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich),

• prawa autorskie i inne, o których mowa w art. 18 u.p.d.o.f.,

• należności wynikające z umowy aktywizacyjnej,

• z innych źródeł.

Do tej informacji załącznik stanowi informacja PIT/R o dochodach z tytułu czynności związanych z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich. W kwocie kosztów wykazywanej w tej informacji wykazuje się koszty faktycznie uwzględnione przez płatnika.

ZAPAMIĘTAJ

Brak informacji od płatnika nie zwalnia podatnika od złożenia rozliczenia rocznego. Przy braku informacji od płatnika w celu złożenia zeznania rocznego podatnik powinien wykorzystać wszelkie dostępne źródła informacji, np. zawarte umowy, wyciągi bankowe.

W przypadku stosunku pracy informację PIT-11 za 2010 r. należy sporządzić do 28 lutego 2011 r. W tym samym terminie informację należy przekazać podatnikowi i urzędowi skarbowemu właściwemu według miejsca zamieszkania podatnika. Dla podatników objętych ograniczonym obowiązkiem podatkowym będzie to urząd właściwy do opodatkowania osób zagranicznych. Jeżeli stosunek pracy ustał w ciągu roku, informację sporządza się i przekazuje podatnikom na ich wniosek, w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku przez byłego pracownika. Przy braku wniosku ze strony pracownika obowiązuje termin do końca lutego następnego roku.

Korekta informacji PIT-11

PIT-11, jak każda deklaracja podatkowa, podlega korekcie w razie konieczności poprawienia zawartych w niej błędów. Informację o korekcie należy wówczas zaznaczyć w poz. 7 PIT-11, a do korekty dołączyć pisemne uzasadnienie jej przyczyn. Obowiązek korekty informacji PIT-11 ciąży na płatniku, ale w jej efekcie podatnik może być zmuszony do korekty swojego zeznania rocznego. Płatnik nie koryguje natomiast informacji PIT-11, gdy podatnik ma prawo do wyższej normy kosztów niż faktycznie zastosowane przez płatnika. W PIT-11 płatnik wykazuje bowiem koszty faktycznie zastosowane przy obliczaniu zaliczek. Przysługujące koszty (wyższe niż zastosowane przez płatnika) podatnik rozliczy w zeznaniu rocznym. Potwierdzają to organy podatkowe, m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 31 października 2008 r. (nr IPPB2/415-1147/08-2/MK): W przedstawionym zdarzeniu przyszłym, w ciągu roku podatkowego, pracodawca przy wypłatach honorariów autorskich sukcesywnie nie będzie uwzględniał kosztów uzyskania przychodów w wysokości 50% przychodów, co znajdzie odzwierciedlenie w sporządzanej po zakończeniu roku informacji podatkowej PIT-11. Niemniej nie ma przeszkód prawnych, aby wnioskodawca uwzględnił w zeznaniu rocznym przysługujące mu koszty uzyskania przychodu, w sytuacji gdy płatnik dokonał poboru zaliczki na podatek dochodowy z pominięciem uwzględnienia normy 50% kosztów uzyskania przychodów i koszty te nie zostały wykazane w informacji podatkowej PIT-11 o wysokości dochodu. Informacja o wysokości dochodu służy określeniu wysokości pobranych zaliczek na podatek i nie może przesądzać o przysługujących podatnikowi, bądź nie, kosztach uzyskania przychodu. Podatek pobrany przez płatnika ma charakter zaliczek na podatek, zaś właściwe rozliczenie z dochodu uzyskanego w danym roku podatkowym polega na złożeniu zeznania rocznego.

Emerytury i renty

Formalnie do tego samego źródła przychodu, co umowa o pracę, należą również emerytury i renty, ale ich sposób rozliczenia różni się w istotny sposób od umowy o pracę. Dla tego typu przychodów nie ma już kosztów ich uzyskania. Często emeryci i renciści korzystają z rozliczenia podatku dokonanego przez płatnika na formularzu PIT-40A/11A. Ten formularz służy do rozliczenia przez organ rentowy dochodów podatników uzyskiwanych w szczególności z emerytur i rent krajowych, świadczeń i zasiłków przedemerytalnych, zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz rent krajowych małoletnich dzieci. Formularz przesyłany jest do końca lutego następnego roku podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu właściwemu według miejsca zamieszkania podatnika (w przypadku osób zagranicznych będzie to urząd właściwy dla tych osób). Formularz spełnia również rolę informacji, jeżeli podatnik planuje rozliczyć się sam. Będzie to konieczne, jeśli podatnik osiąga dochody z innych źródeł przychodów czy chce skorzystać z ulg, których organ rentowy nie może rozliczać w zeznaniu PIT-40A.

PRZYKŁAD

Podatnik otrzymał rozliczenie roczne PIT-40A od organu rentowego. Obok dochodów z emerytury podatnik osiągał również dochody z najmu opodatkowane według skali podatkowej. W tym stanie rzeczy złoży on samodzielnie zeznanie roczne na formularzu PIT-36. W zeznaniu tym wykaże dwa źródła przychodu – emeryturę i najem.

Organ rentowy nie sporządza rocznego obliczenia podatku PIT-40A podatnikom:

• w stosunku do których ustał obowiązek poboru zaliczek,

• którzy złożyli oświadczenie o zamiarze opodatkowania wspólnie z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dzieci.

W takich przypadkach organ rentowy przesyła informację PIT-11A, która jest jednym formularzem z PIT-40A, a wyboru dokonuje płatnik poprzez odpowiednie skreślenie.

Działalność wykonywana osobiście

Przychodem z tej działalności są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych przez podatnika świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Koszty uzyskania przychodu przy tym źródle przychodu są ustalane na dwa, różne sposoby. Za przychody z działalności wykonywanej osobiście wykazywane w zeznaniu rocznym uważa się:

• przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych – koszty ustala się w wysokości 20% przychodu pomniejszonego o składki ZUS w części potrącanej bezpośrednio z wynagrodzenia;

• przychody z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi – koszty ustala się w wysokości 20% przychodu pomniejszonego o składki ZUS w części potrącanej bezpośrednio z wynagrodzenia;

• przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek – przysługują zryczałtowane koszty uzyskania przychodów, które w 2010 r. wynosiły 111,25 zł miesięcznie; 1335 zł rocznie, nie więcej niż 2002 zł, jeżeli podatnik tego samego rodzaju przychody uzyskiwał więcej niż u jednego podmiotu lub z kilku stosunków prawnych;

• przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10 u.p.d.o.f., i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej – koszty ustala się w wysokości 20% przychodu pomniejszonego o składki ZUS w części potrącanej bezpośrednio z wynagrodzenia;

• przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych – przysługują zryczałtowane koszty uzyskania przychodów, które w 2010 r. wynosiły 111,25 zł miesięcznie; 1335 zł rocznie, nie więcej niż 2002,05 zł, jeżeli podatnik tego samego rodzaju przychody uzyskiwał więcej niż u jednego podmiotu lub z kilku stosunków prawnych;

• przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od:

– osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,

– właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora – jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie na potrzeby związane z tą nieruchomością

– z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów z kontraktów menedżerskich – koszty ustala się w wysokości 20% przychodu pomniejszonego o składki ZUS w części potrącanej bezpośrednio z wynagrodzenia;

• przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej – przysługują zryczałtowane koszty uzyskania przychodów, które w 2010 r. wynosiły 111,25 zł miesięcznie; 1335 zł rocznie, nie więcej niż 2002,05 zł, jeżeli podatnik tego samego rodzaju przychody uzyskiwał więcej niż u jednego podmiotu lub z kilku stosunków prawnych.

W zeznaniu rocznym podatnik rozlicza przychody z działalności wykonywanej osobiście opodatkowane według skali podatkowej. Nie rozlicza w zeznaniu przychodów z tytułu tzw. małych zleceń, od których płatnik odprowadził do urzędu podatek zryczałtowany. Zaliczka od dochodów z działalności wykonywanej osobiście obliczana jest według najniższej stawki w skali (w 2010 r. była to stawka 18%), ale w zeznaniu dochód z tego tytułu łączy się z innymi dochodami opodatkowanymi według skali. W praktyce najczęściej zaliczki będzie pobierał i odprowadzał do urzędu skarbowego płatnik. Inaczej to podatnik jest zobowiązany odprowadzać zaliczki. Do końca lutego następnego roku (chyba że wcześniej płatnik zaprzestanie działalności – wtedy do dnia jej zaprzestania) płatnik do urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania podatnika oraz samemu podatnikowi przesyła informację PIT-11, która będzie stanowić podstawę wykazania dochodów w zeznaniu rocznym. Przy braku tej informacji podatnik musi się oprzeć na innych dokumentach. Informację o wypłaconych kwotach z tytułu pełnienia obowiązków społecznych i obywatelskich znajdziemy w formularzu PIT/R, który jest załącznikiem m.in. do informacji PIT-11.

PRZYKŁAD

Spółka w 2010 r. zatrudniała dwóch członków zarządu na podstawie samego powołania. Po zakończeniu 2010 r. spółka ta prześle obu członkom zarządu i urzędom skarbowym właściwym według ich miejsca zamieszkania – informację PIT-11 w terminie do 28 lutego 2011 r.

Dochody z działalności wykonywanej osobiście, jeżeli są rozliczane przez płatnika, mogą być rozliczone w zeznaniu PIT-37. Warunek jest taki, że podatnik lub jego małżonek (przy wspólnym rozliczeniu) nie osiągają innych dochodów, które należy rozliczyć w PIT-36.

Prawa majątkowe, prawa autorskie

Jednym ze źródeł przychodów są prawa majątkowe i prawa autorskie (art. 18 u.p.d.o.f.). Jak prawidłowo podkreślił NSA w Katowicach w wyroku z 28 maja 1997 r. (sygn. akt. I SA/Ka 102/96): art. 18 u.p.d.o.f. wymienia jedynie przykładowo, bo używa zwrotu: „w szczególności”, kilka rodzajów praw majątkowych. Jest to jednak katalog otwarty, a zatem jest możliwe zaliczenie do niego także innych praw, nigdzie w ustawie nie wymienionych. Potwierdza to również interpretacja indywidualna z 9 lipca 2008 r. Dyrektora Izba Skarbowej w Poznaniu (nr ILPB2/415-287/08-2/TW), która dotyczy sprzedaży prawa do nabycia odrębnej własności mieszkania: Z przedstawionego przez zainteresowaną stanu faktycznego wynika, że 25 marca 2008 r. sprzedała ona prawo do nabycia odrębnej własności mieszkania, czyli tzw. ekspektatywę. (...) Natomiast art. 18 u.p.d.o.f., stanowi, iż za przychód z praw majątkowych uważa się w szczególności przychody z praw autorskich i praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów, praw do projektów wynalazczych, praw do topografii układów scalonych, znaków towarów i wzorów zdobniczych, w tym również z odpłatnego zbycia tych praw. Zawarte powyżej wyliczenie praw majątkowych ma charakter otwarty, o czym świadczy użyte przez ustawodawcę sformułowanie „w szczególności”. Jednocześnie treść tego przepisu wskazuje, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają zarówno przychody z wykonywania (wykorzystania) tych praw jak również z ich sprzedaży lub zamiany. Tak więc kwota uzyskana przez zainteresowaną ze sprzedaży prawa do nabycia odrębnej własności mieszkania stanowi przychód z tytułu sprzedaży praw majątkowych.

Dla przychodów z tytułu zapłaty twórcy za przeniesienie prawa własności wynalazku, topografii układu scalonego, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego należy ustalić koszty w wysokości 50% uzyskanego przychodu. W tej samej wysokości koszty należy ustalić z tytułu opłaty licencyjnej za przeniesienie prawa stosowania wynalazku, topografii układu scalonego, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego, otrzymanej w pierwszym roku trwania licencji od pierwszej jednostki, z którą zawarto umowę licencyjną. Koszty z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych lub rozporządzania przez nich tymi prawami należy ustalić w wysokości 50% uzyskanego przychodu, z tym że koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia społeczne finansowane bezpośrednio z tego wynagrodzenia. Koszty z tytułu praw autorskich stosujemy bez względu na formę samej umowy, która dotyczy korzystania lub rozporządzenia prawami autorskimi. Stąd mogą być one stosowane zarówno przy umowie o pracę, jak i przy umowie cywilnoprawnej dotyczącej praw autorskich. Natomiast rodzaj umowy decyduje o sposobie rozliczenia zaliczek, ponieważ przy umowie o pracę – mimo stosowania kosztów według stawki 50% – zaliczki odprowadzane są na zasadach stosowanych przy stosunku pracy. Przy umowach cywilnoprawnych dotyczących praw autorskich zaliczki odprowadzane być powinny na zasadach identycznych do tych dla przychodów z działalności wykonywanej osobiście. W zeznaniu rocznym dochód z obu tytułów (stosunek pracy, prawa autorskie) łączy się z innymi dochodami opodatkowanymi według skali.

Dla przychodów z innych praw majątkowych niż omówione powyżej prawa autorskie i pokrewne, stosujemy koszty wynikające z klauzuli art. 22 ust. 1 u.p.d.o.f. Za koszt uznajemy wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania, albo zabezpieczenia źródła przychodu, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 u.p.d.o.f. Takie stanowisko potwierdził w interpretacji indywidualnej z 12 grudnia 2008 r. (nr IPPB1/415-1239/08-2/EC) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie: Zgodnie z art. 9 ust. 2 u.p.d.o.f., dochodem ze źródła przychodów jest, co do zasady, nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania. Z uwagi na fakt, iż u.p.d.o.f. nie określa szczegółowo sposobu ustalania dochodu z praw majątkowych należy oprzeć się na przepisach ogólnych, tzn. ww. art. 9 ust. 2 oraz art. 22 ust. 1 u.p.d.o.f. Zgodnie z art. 22 ust. 1 u.p.d.o.f., kosztami uzyskania przychodów z poszczególnego źródła są, co do zasady, wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów. Brak wyłączenia w art. 23 u.p.d.o.f. uzasadnia stwierdzenie, że kosztem uzyskania przychodów będą w niniejszej sytuacji udokumentowane wydatki poniesione przez podatnika na wniesienie własnego udziału do spółki komandytowej. W konsekwencji należy stwierdzić, że kosztem uzyskania przychodu przy zbyciu ogółu praw i obowiązków w spółce komandytowej jest wartość udziału wspólnika do spółki komandytowej z dnia jego wniesienia do spółki (wartość nieruchomości widniejąca w bilansie spółki).

Kosztów ustalonych na podstawie art. 22 ust. 1 u.p.d.o.f. przy dochodzie z praw majątkowych nie stosuje płatnik przy poborze zaliczki. Stosuje je podatnik w zeznaniu rocznym. Decyduje o tym treść art. 41 ust. 1 u.p.d.o.f.

Zaliczkę od dochodów z praw majątkowych pobrać powinien płatnik, którym są osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, wypłacające dochody z praw majątkowych. Do końca lutego następnego roku płatnik do urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania podatnika oraz samemu podatnikowi ma obowiązek przesłać informację PIT-11, która będzie stanowić podstawę wykazania dochodów w zeznaniu rocznym. Jeżeli dochody z praw majątkowych zostały rozliczone przez płatnika, to podatnik może je rozliczyć w zeznaniu PIT- 37 (na podstawie otrzymanej informacji PIT-11), jeżeli w roku podatkowym nie uzyskuje dochodów obligujących go do złożenia PIT-36.

ZGODNIE Z PRAWEM

Art. 12 ust. 1 u.p.d.o.f.

1. Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Rozliczenie za pomocą formularzy PIT-36, PIT-36L oraz PIT-38

Przedsiębiorca, który dochody z działalności gospodarczej opodatkował na zasadach ogólnych (według skali) rozliczy się na formularzu PIT-36. Jeśli prowadzi działalność opodatkowaną liniowo, rozliczy się na formularzu PIT-36L. Zeznanie PIT-36L składane jest tylko indywidualnie. Formularz PIT-38 przeznaczony jest m.in. do rozliczenia podatku z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, np. akcji, udziałów.

Przedsiębiorcy

Osoby fizyczne przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej mogą opodatkować według następujących form opodatkowania: karty podatkowej, ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, zasad ogólnych, tj. według skali podatkowej, podatkiem liniowym. Karta podatkowa i ryczałt od przychodów ewidencjonowanych zostały pominięte w niniejszym „Poradniku” jako zryczałtowane formy opodatkowania.

Zasady ogólne

Przy opodatkowaniu dochodów z działalności gospodarczej według skali podatnik składa zeznanie roczne na formularzu PIT-36. Formularz ten jest przeznaczony dla tych podatników, którzy choćby z jednego źródła osiągną przychód, którego nie rozlicza płatnik. Takim źródłem jest pozarolnicza działalność gospodarcza opodatkowana według skali podatkowej, ale również przykładowo umowa najmu, dzierżawy. Oprócz dochodów opodatkowanych według skali podatkowej w deklaracji PIT-36 rozliczany może być podatek zryczałtowany od niektórych dochodów.

PRZYKŁAD

Podatnik w 2010 r. osiągał przychody z umowy o pracę oraz z umowy najmu mieszkania opodatkowane według skali podatkowej. W takim przypadku osiągnięte przychody z obu źródeł przychodu rozliczy w zeznaniu PIT-36.

PRZYKŁAD

Podatnik w 2010 r. osiągał przychody z umowy o pracę oraz z umowy najmu mieszkania opodatkowanej ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. W takim przypadku osiągnięte przychody ze stosunku pracy podatnik rozliczy w zeznaniu PIT-37. Przychody z najmu mieszkania podatnik powinien rozliczyć w zeznaniu PIT-28.

Formularz PIT-36 przeznaczony jest zarówno dla podatników opodatkowanych indywidualnie, jak i łącznie z małżonkiem albo w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci. Przy wspólnym rozliczeniu małżonków wystarczy, że tylko jedno z małżonków osiąga przychody zobowiązujące do wypełnienia formularza PIT-36, aby zeznanie składać na tym formularzu.

PRZYKŁAD

Anna K. prowadzi działalność gospodarczą, a jej mąż uzyskuje przychody z umowy o pracę oraz z umowy o dzieło rozliczanej przez płatnika. Dokonując wspólnego rozliczenia za 2010 r., małżonkowie złożą formularz PIT-36.

Na tym formularzu rozliczą się rodzice, którzy mają obowiązek doliczyć do swoich przychodów dochody swoich małoletnich dzieci.

PRZYKŁAD

Podatnik osiąga przychody z umowy o pracę. Jego małoletnie dziecko osiągnęło przychody, które należy doliczyć do dochodów rodzica. W takim przypadku rodzic nie złoży zeznania PIT-37, lecz zeznanie PIT-36.

Załącznikami do tego formularza mogą być: PIT/B, PIT/D, PIT/O, PIT/2K, PIT/M, PIT/Z, SSE-R, PIT/ZG, NIP-1 lub NIP-3, sprawozdanie finansowe, sprawozdanie o realizacji uznanej metody ustalania ceny transakcyjnej, certyfikat rezydencji.

Dane niezbędne do wypełnienia zeznania w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej pochodzą z ewidencji podatkowej prowadzonej przez podatnika. Przedsiębiorca opodatkowany według skali podatkowej (ale też podatkiem liniowym) może prowadzić dwie formy ewidencji podatkowej:

• podatkową księgę przychodów i rozchodów albo

• księgi rachunkowe.

Przedmiotem opodatkowania przy zasadach ogólnych (również w podatku linowym) jest dochód, czyli przychód minus poniesione koszty uzyskania tego przychodu. U wspólników spółek przychody, koszty i odliczenia ustala się proporcjonalnie do udziałów w spółce. Ważne jest, że przy prowadzeniu księgi przychodów i rozchodów dochód do zeznania rocznego ustala się tzw. różnicą remanentów. W praktyce oznacza to, że wartość remanentu początkowego powiększa wartość kosztów uzyskania przychodów, a wartość remanentu końcowego pomniejsza wartość tych kosztów. Ten sposób ustalenia dochodu obowiązuje podatników, prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów, opodatkowanych według skali podatkowej oraz podatkiem liniowym. Dochód na podstawie podatkowej księgi przychodów i rozchodów ustalany jest w sposób następujący:

1) Bierzemy pod uwagę przychód z kolumny 9 księgi przychodów i rozchodów.

2) Obliczamy koszty:

– do wartości remanentu początkowego dodajemy wydatki na zakup towarów handlowych i materiałów (kolumna 10),

– dodajemy koszty uboczne (kolumna 11),

– odejmujemy wartość remanentu końcowego,

– dodajemy wartość sumy pozostałych wydatków (kolumna 14).

3) Korygujemy koszty o te wydatki, które w kolumnach księgi zostały ujęte podwójnie. Przykładem są towary handlowe ujęte w kolumnie 10 podatkowej księgi przychodów i rozchodów, które zostały przekazane pracownikom i ujęte po raz drugi w kolumnie 12 podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Korekty na koniec roku dokonujemy, jeżeli stosownego storna w podatkowej księdze przychodów i rozchodów nie dokonaliśmy w dacie przekazania towarów pracownikom. Po dokonaniu tych operacji otrzymamy koszt uzyskania przychodów.

4) Aby ustalić dochód (stratę), od przychodu odejmiemy ustalone z uwzględnieniem różnicy remanentów koszty uzyskania przychodu.

Tak ustalone przychody, koszty i dochód przenosimy do zeznania rocznego PIT 36 albo PIT-36L (jeżeli podatnik jest opodatkowany podatkiem liniowym), poprzez załącznik PIT/B.

PIT/B

PIT/B to załącznik służący rozliczeniu przychodów z działalności gospodarczej, składany z zeznaniem PIT-36 albo PIT-36L. Małżonkowie ten załącznik zawsze składają odrębnie, nawet jeżeli działalność prowadzą razem w formie spółki osobowej. W tym załączniku podatnik podaje dane związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, np. REGON, oraz prezentuje przychody i koszty z podziałem na formy prowadzonej działalności gospodarczej, tj. odrębnie z działalności prowadzonej indywidualnie, odrębnie z działalności prowadzonej w formie spółek osobowych. Suma przychodów i kosztów jest przenoszona do zeznania.

PRZYKŁAD

Jerzy M. prowadzi indywidualną działalność gospodarczą. W 2010 r. dochód z działalności gospodarczej jest jednym źródłem przychodu Jerzego M. Dochód z jego działalności opodatkowany jest według skali podatkowej. Za 2010 r. Jerzy M. rozlicza się indywidualnie. Podsumowanie kolumn podatkowej księgi przychodów i rozchodów za 2010 r. w działalności gospodarczej Jerzego M. dało następujące kwoty:

• przychód – 240 000,00 zł,

• koszty zakupu towarów handlowych i materiałów – 120 000,00 zł,

• koszty uboczne zakupu – 5000,00 zł,

• suma pozostałych wydatków – 38 000,00 zł,

• wartość remanentu początkowego – 6000,00 zł,

• wartość remanentu końcowego – 9000,00 zł,

Koszty uzyskania przychodu ustalone na podstawie księgi wyniosły 160 000,00 zł (120 000 zł + 6000 zł – 9000 zł) + 5000 zł + 38 000 zł,

Dochód podatnika wynosi 80 000 zł (240 000 zł – 160 000 zł).

Kwoty przychodu, kosztów i dochodu Jerzy M. przenosi do załącznika PIT-B i rozlicza w zeznaniu PIT-36.

Przy prowadzeniu działalności w formie spółki osobowej podatnik musi ustalić swoje przychody, koszty i dochód według proporcji udziału w dochodach spółki.

PRZYKŁAD

Załóżmy, że dane przedstawione w przykładzie poprzednim zostały osiągnięte przez dwóch wspólników spółki cywilnej, których udziały wynoszą po 50%. Oznacza to, że każdy ze wspólników osiągnął przychody wynoszące 120 000 zł (240 000 zł x 50%), koszty uzyskania przychodu 80 000 zł (160 000 zł x 50%) i dochód wynoszący 40 000 zł (80 000 zł x 50%).

Jeżeli podatnik prowadzi działalność w kilku formach, to przy każdej księdze musi ustalić przychody, koszty i dochód (stratę). Osiągnięte kwoty przychodów, kosztów i dochodów z każdej działalności przenosi do formularza PIT/B. Następnie w PIT/B dokonuje zsumowania tych wartości i tak ustalone przychody, koszty i dochód (stratę) z działalności gospodarczej wykaże w zeznaniu rocznym PIT-36 lub PIT-36L.

SSE-R

Załącznik SSE-R służy do rozliczenia podatku dochodowego od dochodów uzyskanych w specjalnej strefie ekonomicznej z działalności gospodarczej prowadzonej na podstawie zezwolenia. Jest to załącznik do zeznania PIT-36.

Podatek liniowy

Istotą podatku liniowego jest to, że bez względu na wysokość dochodu osiąganego z działalności gospodarczej podatnik opłaca podatek stale według stawki 19%. Wybierając podatek liniowy, podatnik prowadzi ewidencję podatkową w postaci księgi przychodów i rozchodów albo ksiąg rachunkowych. Rozliczenia rocznego dokonuje się na podstawie prowadzonej dokumentacji podatkowej. Niezaprzeczalnym atutem opodatkowania w formie podatku liniowego jest to, że podatnik może wpływać na wysokość podatku poprzez koszty uzyskania przychodu, a i tak niezależnie od wysokości tego dochodu opłaca podatek według stawki 19%. Do minusów tej formy opodatkowania należy to, że podatnik, obliczając podatek, nie skorzysta z kwoty wolnej od podatku (przy skali podatkowej daje to pomniejszenie podatku o kwotę 556,02 zł). Przy dochodzie opodatkowanym podatkiem liniowym nie skorzystamy również z dużej części odliczeń. Podatnik od dochodu opodatkowanego podatkiem liniowym odliczy jedynie straty z lat ubiegłych i składki na ubezpieczenia społeczne, a od podatku liniowego składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Podatnik może również wnioskować o przekazanie 1% podatku liniowego na rzecz organizacji pożytku publicznego.

ZAPAMIĘTAJ

Opodatkowanie przedsiębiorcy podatkiem liniowym pozbawia go prawa do rozliczenia wspólnego z małżonkiem czy jako osoba samotnie wychowująca dziecko.

Formularz PIT-36L przeznaczony jest do rozliczenia przychodów z działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej opodatkowanych podatkiem liniowym. Rozliczeniu w tym zeznaniu podlega jeszcze:

• podatek zryczałtowany, który nie został pobrany przez płatnika od przychodów wymienionych w art. 29, 30 i 30a u.p.d.o.f., przykładowo od odsetek od pożyczek czy od przychodów z udziału w zyskach osób prawnych;

• podatek od sprzedaży nieruchomości nabytych lub wybudowanych w latach 2007–2008;

• zryczałtowany podatek od przychodów wymienionych w art. 30a ust. 1 pkt 1–5 u.p.d.o.f. osiągniętych zagranicą;

• podatek zapłacony zagranicą, o którym mowa w art. 30a ust. 9 i 10 u.p.d.o.f. Osiąganie przychodów opodatkowanych według skali zmusza podatnika podatku liniowego do złożenia drugiego zeznania. Przykład Podatnik uzyskuje przychody z działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem liniowym. Oprócz tego uzyskuje przychody z umowy o pracę. Jego małżonka uzyskuje wyłącznie przychody z umowy o pracę. Podatnik, rozliczając się za 2010 r., złoży zeznanie PIT-36L (rozliczenie działalności gospodarczej) oraz PIT-37 (rozliczenie umowy o pracę). Jego małżonka odrębnie złoży zeznanie PIT-37 (rozliczenie umowy o pracę).

Zeznanie PIT-36L składane jest tylko indywidualnie. Do zeznania PIT-36L załącznikami są PIT/B, PIT/Z, PIT/ZG, NIP-1 lub NIP-3, sprawozdanie finansowe, sprawozdanie o realizacji uznanej metody ustalania ceny transakcyjnej.

PIT/Z

Załącznik PIT/Z to informacja o dochodzie z działalności gospodarczej podatników, którzy korzystają z tzw. kredytu podatkowego, czyli zwolnienia w zakresie płacenia zaliczek. Małżonkowie zawsze składają ten załącznik odrębnie. Jest to załącznik do zeznania PIT-36 i PIT-36L.

Podatek z remanentu likwidacyjnego

W zeznaniu PIT-36 albo PIT-36L za 2010 r. przedsiębiorcy mają obowiązek wykazania 10% zryczałtowanego podatku od remanentu likwidacyjnego, jeżeli likwidacja jest przeprowadzana w grudniu danego roku. O likwidacji działalności gospodarczej należy pisemnie zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego (art. 24 ust. 3 u.p.d.o.f.). W praktyce następuje to poprzez złożenie aktualizacji danych na formularzu NIP-3 (informację o likwidacji zamieszczamy w części C – informacje dodatkowe). Remanent likwidacyjny, oprócz składników objętych normalnym remanentem takich jak towary handlowe, materiały, surowce, półprodukty, musi również obejmować wyposażenie. Wyposażeniem są rzeczowe składniki majątku, związane z wykonywaną działalnością, niezaliczone do środków trwałych.

Remanent likwidacyjny dla celów u.p.d.o.f. nie obejmuje natomiast środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Wyceniony według cen zakupu remanent likwidacyjny jest podstawą wyliczenia dochodu, który stanowi podstawę opodatkowania 10% zryczałtowanym podatkiem. Podatek ten płatny jest w terminie odprowadzenia zaliczki za ostatni miesiąc (kwartał) prowadzenia działalności W terminie wpłaty tego podatku do urzędu skarbowego należy również złożyć spis z natury sporządzony na dzień likwidacji (art. 44 ust. 4 u.p.d.o.f.). Jeżeli likwidacja ma miejsce w grudniu, to podatek płatny jest w terminie przewidzianym dla podatku rocznego (do 30 kwietnia następnego roku). Podatnik do zeznania rocznego nie załącza remanentu likwidacyjnego, natomiast sam zryczałtowany podatek rozlicza w zeznaniu rocznym. Sposób wyliczenia dochodu z remanentu likwidacyjnego najlepiej przedstawić na przykładzie.

PRZYKŁAD

Jan N. dokonał likwidacji działalności gospodarczej na dzień 31 grudnia 2010 r. W 2010 r. opodatkowany był podatkiem liniowym. Wartość remanentu na dzień likwidacji działalności wynosi 24 000 zł. Do obliczenia dochodu należy zastosować wskaźnik rentowności działalności gospodarczej. Wynika on z udziału dochodu w przychodach w okresie trzech ostatnich miesięcy, poprzedzających miesiąc likwidacji działalności. Jeżeli w tym okresie podatnik nie uzyskał dochodu, pod uwagę bierze taką proporcję z roku poprzedzającego rok likwidacji. Załóżmy, że dochód Jana N. w miesiącach wrzesień – listopad 2010 r. wynosił 30 000 zł, a przychód 300 000 zł. Wtedy wskaźnik rentowności wynosi 10% (30 000 zł : 300 000 zł) x 100. Podstawa opodatkowania z remanentu likwidacyjnego wyniesie w takim przypadku 2400 zł (24 000 zł x 10%). Podatek od remanentu likwidacyjnego wynosi 10%. Oznacza to, że Jan N. jest obowiązany zapłacić podatek w kwocie 240 zł (2400 zł x 10%). Podatek zapłaci w terminie do 2 maja 2011 r. (30 kwietnia 2011 r. przypada w sobotę). Wykaże go również w poz. 54 zeznania PIT-36L za 2010 r.

Wspólnicy spółek osobowych dochód z remanentu likwidacyjnego wyliczają z uwzględnieniem proporcji udziałów w zyskach spółki.

PRZYKŁAD

Czterech braci K. prowadzi działalność gospodarczą w formie spółki jawnej. Ich udziały w zyskach wynoszą po 25%. Spółka opodatkowana jest według skali podatkowej. Jeden z braci – Jan K. występuje ze spółki z dniem 31 grudnia 2010 r. Wystąpienie ze spółki oznacza dla niego zakończenie działalności gospodarczej. Wartość remanentu na dzień likwidacji działalności wynosi 24 000 zł. Dochód spółki w miesiącach wrzesień – listopad 2010 r. wynosił 30 000 zł, a przychód 300 000 zł. Wskaźnik rentowności wynosi 10% (30 000 zł/300 000 zł) x 100. Dochód z remanentu likwidacyjnego wyniesie w takim przypadku 2400 zł (24 000 zł x 10%). Podstawa opodatkowania dla Jana K. wynosi 600 zł (2400 zł x 25%) Podatek Jana K. od remanentu likwidacyjnego wynosi 60 zł (600 zł x 10%). Pozostali wspólnicy spółki nie płacą tego podatku, ponieważ nadal w 2011 r. będą prowadzić działalność gospodarczą. Jan K. zryczałtowany podatek zapłaci w terminie do 2 maja 2011 r. (30 kwietnia 2011 r. przypada w sobotę). Wykaże go w poz. 186 zeznania PIT-36 za 2010 r.

Najem, dzierżawa

Umowa najmu to popularna umowa cywilnoprawna, która pozwala na użytkowanie składników majątku innych osób przez czas oznaczony lub nieoznaczony za odpłatnością, którą jest czynsz oznaczony w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju. Stronami tej umowy jest wynajmujący, czyli najczęściej właściciel danego składnika, oraz najemca, czyli osoba użytkująca składnik na podstawie umowy najmu w zamian za czynsz. Dzierżawa jest umową podobną, choć trzeba podkreślić jej wyraźną cywilnoprawną odrębność, która przejawia się choćby tym, że dzierżawca ma prawo pobierać pożytki z rzeczy dzierżawionej, np. zbierać płody rolne z dzierżawionej ziemi. W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych należy pamiętać, że przychody z umowy najmu, dzierżawy mogą być opodatkowane na dwa sposoby:

• pierwszy to zryczałtowany podatek od przychodów ewidencjonowanych płacony według ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 144, poz. 930 z późn. zm.),

• drugi to podatek dochodowy płacony według ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zryczałtowany podatek należy rozliczyć w PIT-28. Tutaj natomiast omówimy najem, dzierżawę opodatkowaną według ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ustawa o p.d.o.f. przewiduje dla przychodów z najmu, dzierżawy dwa źródła przychodów, tj.:

• pozarolniczą działalność gospodarczą (art. 10 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f.) dla przychodów z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy oraz innych umów o podobnym charakterze, składników majątku związanych z działalnością gospodarczą, oraz

• odrębne źródło przychodu (najem, dzierżawa – art. 10 ust. 1 pkt. 6 u.p.d.o.f.) dla najmu i dzierżawy składników majątku niezwiązanych z działalnością gospodarczą.

W przypadku najmu prowadzonego w ramach działalności gospodarczej albo najmu składników związanych z innego rodzaju działalnością gospodarczą źródłem przychodu będzie pozarolnicza działalność gospodarcza.

PRZYKŁAD

Podatnik prowadzi działalność gospodarczą w zakresie wynajmu samochodów. Dla opodatkowania dochodów z tej działalności właściwa będzie pozarolnicza działalność gospodarcza.

PRZYKŁAD

Podatnik prowadzi działalność gospodarczą w zakresie produkcji mebli, która opodatkowana jest na zasadach ogólnych. Podatnik wynajmuje osobie trzeciej część wolnej powierzchni magazynowej jednego ze swoich magazynów. Przychód z tego tytułu należy opodatkować również jako przychód z działalności gospodarczej.

PRZYKŁAD

Podatnik prowadzi działalność gospodarczą w zakresie handlu hurtowego, którą opodatkował na zasadach ogólnych. Niezależnie od tego wynajmuje swoje dwa prywatne mieszkania. Przychód z najmu mieszkań może opodatkować ryczałtem (konieczne jest oświadczenie do urzędu skarbowego) albo według u.p.d.o.f. Jeżeli podatnik nie zarejestruje działalności gospodarczej w zakresie najmu lokali mieszkalnych, źródłem przychodu będzie najem, dzierżawa, a nie pozarolnicza działalność gospodarcza.

Przychody z umowy najmu, dzierżawy, które są zaliczane do samodzielnego źródła przychodu, jakim jest najem, dzierżawa, wykazujemy w momencie ich otrzymania. Za koszty uzyskania przychodu możemy zasadniczo uznać wszelkie wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu, z wyłączeniami przewidzianymi w art. 23 u.p.d.o.f. Dochód podlega opodatkowaniu według skali podatkowej i to wynajmujący osiągający ten dochód jest w trakcie roku obowiązany do odprowadzania zaliczek. W celu prawidłowego rozliczenia przychodów, kosztów oraz zaliczek na podatek warto zaprowadzić, choćby uproszczoną ewidencję podatkową, mimo że przy tym źródle przychodu przepisy nie przewidują takiej ewidencji wprost. Prowadzona ewidencja pozwoli bowiem na prawidłowe rozliczenie podatku. Dochód z najmu, dzierżawy opodatkowany według u.p.d.o.f. jako odrębne źródło przychodu powinien być rozliczony w zeznaniu PIT-36.

Przychody z innych źródeł

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych w art. 10 określa katalog źródeł przychodów. Źródła określone w pkt 1–8 tego artykułu należą do źródeł nazwanych, np. pozarolnicza działalność gospodarcza czy działalność wykonywana osobiście. Wszystkie przychody, których nie można zaliczyć do źródeł nazwanych, należy zaliczyć do przychodów z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f. Artykuł 20 ust. 1 u.p.d.o.f. wyłącznie przykładowo wymienia przychody zaliczane do tego źródła. Są to:

• kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,

• zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego,

• alimenty,

• stypendia,

• dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14 u.p.d.o.f.,

• dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12–14 i 17 u.p.d.o.f.,

• przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Katalog powyższy ma charakter otwarty i nie można określić jego wyczerpującego zakresu. W praktyce zawsze może pojawić się nowa sytuacja, która skutkuje powstaniem przychodu z innych źródeł.

Informacja PIT-8C

Podmiot, za pośrednictwem którego podatnik uzyskuje przychody z innych źródeł przychodów, nie pobiera od nich zaliczki na podatek. Ma natomiast obowiązek sporządzić informację PIT-8C. Informacja powinna zostać przekazana po zakończeniu roku podatkowego w terminie do końca lutego (za 2010 r. informację należy przekazać do 28 lutego 2011 r.):

• podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania podatnika – w przypadku podatników mających miejsce zamieszkania w Polsce,

• podatnikowi i urzędowi skarbowemu, właściwemu w sprawach opodatkowania osób zagranicznych – w przypadku podatników nieposiadających miejsca zamieszkania w Polsce (art. 42a u.p.d.o.f.).

Kara za nieprzekazanie informacji PIT-8C

Artykuł 80 k.k.s. sankcjonuje niezłożenie wbrew obowiązkowi wymaganej informacji podatkowej. Jednak zgodnie z art. 53 § 30 k.k.s. użyte w tej ustawie pojęcie informacji podatkowej należy interpretować zgodnie z przepisami ustawy – Ordynacja podatkowa. Ta jednak nie definiuje tego terminu, stanowi jedynie, że przez deklaracje rozumie się również informacje, które muszą składać podatnicy, płatnicy i inkasenci. Jednak podmioty obowiązane do wystawiania PIT-8C nie są płatnikami, podatnikami czy też inkasentami (art. 42a u.p.d.o.f.). Można je określić raczej mianem świadczeniodawców. W związku z tak nieprecyzyjnym brzmieniem przepisów należy uznać, że nieprzekazanie podatnikowi informacji PIT-8C nie powinno skutkować nałożeniem kary skarbowej na podmiot obowiązany do jej sporządzenia. Podobne stanowisko zajął m.in. WSA w Krakowie w wyroku z 16 lutego 2007 r. (sygn. akt I SA/Kr 1543/06). Problem z przekazaniem informacji PIT-8C ma miejsce w sytuacji, gdy podmiot zobowiązany do sporządzenia informacji nie może zdobyć danych podatnika koniecznych do wystawienia PIT-8C. Chodzi tu głównie o adres zamieszkania podatnika, jego NIP czy PESEL. W orzecznictwie sądów administracyjnych wskazuje się, że nie można żądać wykonania obowiązków niemożliwych do wykonania (podkreślał to WSA w Poznaniu w wyroku z 1 grudnia 2009 r., sygn. akt I SA/Po 874/09). Jeśli zatem dany podmiot nie może zdobyć danych wymaganych do sporządzenia informacji, mimo podjęcia działań niezbędnych do ich uzyskania, to z obowiązku sporządzenia informacji PIT-8C jest zwolniony.

ZAPAMIĘTAJ

Nieotrzymanie informacji PIT-8C nie zwalnia podatnika od rozliczenia przychodów z innych źródeł w zeznaniu rocznym.

Zeznanie roczne dla przychodów z innych źródeł

Obowiązek rozliczenia podatku od przychodów z innych źródeł przychodów mają podatnicy. Przychody z innych źródeł, które rozliczane są w informacji PIT-8C opodatkowane są według skali podatkowej. Opodatkowaniu podlega dochód, czyli przychód minus koszty. Podatnik ma prawo rozliczyć koszty związane z danym przychodem, które nie są wyłączone z kosztów na podstawie art. 23 u.p.d.o.f. (art. 22 ust. 1 u.p.d.o.f.). Należy przy tym pamiętać o konieczności przedstawienia dowodów świadczących o poniesieniu kosztów. Ciężar wykazania związku kosztu z przychodem spoczywa bowiem na podatniku. Specyfika przychodów z innych źródeł powoduje, że podatnik często nie ponosi kosztów związanych z tym przychodem i tym samym opodatkowaniu faktycznie podlega przychód. Przychody z innych źródeł łączy się z innymi przychodami opodatkowanymi według skali podatkowej (art. 9 ust. 1a u.p.d.o.f.). Rozliczenia przychodów z innych źródeł należy dokonać w zeznaniu PIT-36.

PRZYKŁAD

Jan N. w 2010 r. osiągnął przychód z umowy o pracę oraz przychód z umorzenia czynszu, który zaliczany jest do przychodów z innych źródeł przychodów. Za 2010 r. Jan N. jest zobowiązany złożyć zeznanie PIT-36, w którym rozliczy przychody:

• z umowy o pracę, oraz

• z innych źródeł.

Podatek zryczałtowany wykazywany w zeznaniu rocznym

W zeznaniu rocznym nie należy wykazywać zryczałtowanego podatku pobranego przez płatnika od przychodów:

• z tytułu wygranych w konkursach, grach i zakładach wzajemnych lub nagród związanych ze sprzedażą premiową;

• z tytułu świadczeń otrzymanych przez emerytów lub rencistów, w związku z łączącym ich uprzednio z zakładem pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczym stosunkiem pracy;

• z tytułu świadczeń pieniężnych otrzymywanych po zwolnieniu ze służby przez funkcjonariuszy służb mundurowych oraz żołnierzy, w związku ze zwolnieniem tych osób ze służby stałej na podstawie odrębnych ustaw, przez okres roku co miesiąc lub za okres roku jednorazowo albo co miesiąc przez okres trzech miesięcy;

• z wynagrodzeń za udzielanie pomocy Policji, organom kontroli skarbowej, funkcjonariuszom celnym, Straży Granicznej, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Żandarmerii Wojskowej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu i Centralnemu Biuru Antykorupcyjnemu, wypłacanych z funduszu operacyjnego;

• z tytułów, o których mowa w art. 13 pkt 2 lub 5–9 u.p.d.o.f., jeżeli suma należności określonych w umowie lub umowach zawartych z osobą niebędącą pracownikiem płatnika z tego samego tytułu nie przekracza miesięcznie kwoty 200 zł, tzw. małe zlecenia;

• od dochodów z nieujawnionych źródeł przychodów lub nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach (podatek w wysokości 75% dochodu);

• z tytułu gromadzenia oszczędności na więcej niż jednym indywidualnym koncie emerytalnym, w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych;

• od jednorazowych odszkodowań za skrócenie okresu wypowiedzenia, wypłacanych żołnierzom zwalnianym z zawodowej służby wojskowej na podstawie art. 14 ust. 2 ustawy o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2001–2006;

• z odsetek od pożyczek, z wyjątkiem gdy udzielanie pożyczek jest przedmiotem działalności gospodarczej;

• z odsetek i dyskonta od papierów wartościowych;

• z odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku podatnika lub w innych formach oszczędzania, przechowywania lub inwestowania, prowadzonych przez podmiot uprawniony na podstawie odrębnych przepisów, z wyjątkiem środków pieniężnych związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą;

• z dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych;

• od dochodu z tytułu udziału w funduszach kapitałowych;

• od kwot wypłacanych po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub spadkobiercy, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;

• od dochodu członka pracowniczego funduszu emerytalnego z tytułu przeniesienia akcji złożonych na rachunku ilościowym do aktywów tego funduszu;

• z tytułu zbycia prawa poboru akcji nowej emisji przez pracowniczy fundusz emerytalny w imieniu członka funduszu;

• od kwot jednorazowo wypłacanych przez otwarty fundusz emerytalny członkowi funduszu, któremu rachunek funduszu otwarto w związku ze śmiercią jego współmałżonka;

• od dochodu oszczędzającego na indywidualnym koncie emerytalnym z tytułu zwrotu, w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych, środków zgromadzonych na tym koncie;

• od dochodu uczestnika pracowniczego programu emerytalnego z tytułu zwrotu środków zgromadzonych w ramach programu, w rozumieniu przepisów o pracowniczych programach emerytalnych.

W zeznaniu PIT-36, PIT-36L lub PIT-38 rozliczyć należy zryczałtowany podatek od przychodów wymienionych powyżej, jeżeli tego zryczałtowanego podatku nie pobierze płatnik.

W zeznaniu rocznym rozliczyć należy również zryczałtowany podatek od uzyskanych za granicą Polski dochodów z tytułu:

• odsetek od pożyczek, z wyjątkiem gdy udzielanie pożyczek jest przedmiotem działalności gospodarczej;

• odsetek i dyskonta od papierów wartościowych;

• odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku podatnika lub w innych formach oszczędzania, przechowywania lub inwestowania, prowadzonych przez podmiot uprawniony na podstawie odrębnych przepisów, z wyjątkiem środków pieniężnych związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą;

• dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych;

• udziału w funduszach kapitałowych.

Ten podatek może podlegać rozliczeniu w zeznaniu PIT-36, PIT-36L albo PIT-38, w zależności od innych źródeł przychodów podatnika.

PRZYKŁAD

Jan M. zamieszkały w Polsce posiada lokatę bankową założoną w Szwajcarii. Z tego tytułu uzyskuje odsetki, które w Polsce podlegają opodatkowaniu stosownie do art. 30a ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f. Podatnik za 2010 r. składa jedynie zeznanie PIT-38, z tytułu dochodów uzyskanych z obrotu papierami wartościowymi. W poz. 39 tego zeznania będzie obowiązany do wykazania zryczałtowanego podatku od odsetek uzyskanych z lokaty bankowej w Szwajcarii.

Sprzedaż rzeczy ruchomych

Dochodem opodatkowanym według skali podatkowej jest również dochód ze sprzedaży rzeczy ruchomych, np. samochodów, dokonywanej poza działalnością gospodarczą. Dochód ten podlega opodatkowaniu, jeżeli sprzedaż rzeczy ruchomej ma miejsce przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie. Dochodem jest różnica pomiędzy przychodem ze sprzedaży a kosztem nabycia rzeczy zmniejszona o nakłady poniesione w czasie posiadania rzeczy. Dochód ze sprzedaży rzeczy ruchomych z tego źródła rozliczyć należy w zeznaniu PIT-36.

PRZYKŁAD

Kamil P. kupił w marcu 2010 r. na prywatne potrzeby samochód osobowy o wartości 23 000 zł. Po dokonaniu dwóch remontów o wartości 800 i 600 zł, sprzedał ten samochód w lipcu 2010 r. Cena sprzedaży wynosiła 23 500 zł. Podatnik nie osiągnął jednak z tej transakcji dochodu, ponieważ koszty (24 400 zł) przerosły cenę uzyskaną ze sprzedaży. Podatnik nie musi rozliczać tej straty w zeznaniu rocznym, ponieważ nie podlega ona w następnych latach odliczeniu na podstawie art. 9 ust. 3 u.p.d.o.f.

Dochody małoletnich dzieci

Do dochodów rodziców czy osoby samotnie wychowującej dzieci dolicza się dochody ich małoletnich dzieci, z wyjątkiem: dochodów z ich pracy, stypendiów oraz dochodów z przedmiotów oddanych im do swobodnego użytku, chyba że rodzicom nie przysługuje prawo pobierania pożytków ze źródeł przychodów dzieci. Jeżeli dziecko małoletnie osiągnie te dochody, rodzic w jego imieniu składa odrębne zeznanie podatkowe. Małżonkowie podlegający odrębnemu opodatkowaniu doliczają dochody małoletnich dzieci po połowie do dochodu każdego z małżonków. Dochody małoletnich dzieci, doliczane do dochodów rodziców, są rozliczane w załączniku PIT/M. Ten załącznik składany jest wyłącznie z zeznaniem PIT-36. Małżonkowie bez względu na sposób rozliczenia składają ten załącznik odrębnie. Dzieci pełnoletnie, osiągające dochody, składają zeznanie podatkowe samodzielnie.

PIT-38

Formularz ten przeznaczony jest do rozliczenia podatku z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, np. akcji, udziałów, ale nie tylko. W formularzu tym wykazujemy również przychody z tytułu objęcia udziałów (akcji) w spółkach posiadających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny inny niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część.

PRZYKŁAD

Anna M. zajmuje się inwestowaniem na giełdzie. W grudniu 2010 r. sprzedała na polskiej giełdzie 901 akcji po cenie 43,20 zł za akcję. Dało to przychód w wysokości 38 923,20 zł. Koszty nabycia tych akcji wyniosły 32 243,40 zł (cena zakupu akcji + inne koszty związane z zakupem np. prowizja biura maklerskiego). W wystawionej informacji PIT-8C dom maklerski obsługujący daną sprzedaż (jako płatnik) uwzględnił właśnie te wartości. Dochód podatniczki wyniósł z tej transakcji 6679,80 zł. Od tego dochodu podatniczka jest obowiązana odprowadzić 19% podatek, który zostanie rozliczony w zeznaniu PIT-38.

PRZYKŁAD

Jan K. objął 3 września 2010 r. udziały spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Udziały w spółce objęte zostały w zamian za dwa ciągniki siodłowe o wartości rynkowej 600 000 zł. Taka też była wartość nominalna udziałów wydanych w zamian za aport. Wartość przychodu to nominalna wartość udziałów wydanych w zamian za aport, czyli 600 000 zł. Przychód ten powstał w dniu zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego spółki. Ciągniki nie były dotychczas amortyzowane w działalności udziałowca, wniesiono je do spółki nowe. Jako koszt tego przychodu należy przyjąć ich cenę nabycia. W tym przypadku było to 590 000 zł (udziałowiec skorzystał przy nabyciu z indywidualnego upustu). Oznacza to, że udziałowiec osiągnął dochód przy objęciu udziałów wynoszący 10 000 zł. Dochód ten podlega opodatkowaniu według stawki 19%. Podatnik dokona tego w zeznaniu PIT-38, na podstawie informacji otrzymanej od płatnika (spółki, do której wniesiono aport) PIT-8C.

W zeznaniu PIT-38 nie wykazuje się żadnych ulg i odliczeń z wyjątkiem strat z lat ubiegłych, które podatnik poniesie na sprzedaży papierów wartościowych. Załącznikami do tego formularza są NIP-3 oraz PIT/ZG.

Sprzedaż domów i mieszkań

Przychód uzyskany ze sprzedaży mieszkania lub domu podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Wysokość podatku, rodzaj formularza, na którym transakcję trzeba rozliczyć, oraz rodzaj ulg podatkowych, z których można skorzystać, zależy od tego, kiedy sprzedawane mieszkanie było kupione.

Sprzedaż nieruchomości

W przypadku odpłatnego zbycia:

• nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,

• spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,

• prawa wieczystego użytkowania gruntów

– obowiązek podatkowy powstaje, jeżeli zbycie nieruchomości lub prawa majątkowego następuje w terminie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie odpowiednio prawa i nieruchomości.

PRZYKŁAD

Podatnik nabył mieszkanie w listopadzie 2004 r. i sprzedał je w styczniu

2010 r. Od końca 2004 r. upłynęło już 5 lat. Sprzedaż w 2010 r. domów i mieszkań nabytych w 2004 r. i w latach wcześniejszych nie podlega już opodatkowaniu, ponieważ obowiązek podatkowy z omawianego tu źródła nie powstaje.

Ryczałt od przychodu – ulga na cele mieszkaniowe

Do końca 2006 r. dochód z odpłatnego zbycia nieruchomości i wymienionych praw opodatkowany był 10% podatkiem zryczałtowanym od przychodu. Nadal jednak przy sprzedaży nieruchomości i praw nabytych lub wybudowanych (rozumiane jak oddane do użytkowania) do dnia 31 grudnia 2006 r. stosuje się przepisy obowiązujące przed 1 stycznia 2007 r., czyli właśnie ten 10% zryczałtowany podatek i zwolnienia z nim związane (wynika to z przepisów przejściowych nowelizacji z 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw – Dz.U. nr 217, poz. 1588). Jeżeli więc osoba nabyła dom lub mieszkanie przed 1 stycznia 2007 r. i sprzeda je obecnie przed upływem 5 lat, licząc od końca roku jego nabycia, to powinna zapłacić 10% zryczałtowany podatek od uzyskanego przychodu, który pomniejsza się wyłącznie o koszty odpłatnego zbycia, tj.: opłatę notarialną, skarbową, sądową, koszty pośrednika itp. (w praktyce koszty znikome w stosunku do uzyskanego przychodu). Podatek obliczany jest przez podatnika na deklaracji PIT-23, którą składa się do urzędu skarbowego w terminie 14 dni od dnia odpłatnego zbycia. W tym terminie należy wpłacić również podatek.

PRZYKŁAD

Podatnik nabył dom w grudniu 2006 r. i sprzedał go w lutym 2010 r. Przychód uzyskany ze sprzedaży domu wynosił 450 000 zł. Koszty sprzedaży domu wyniosły w sumie 12 000 zł (notariusz, pośrednik, koszty ogłoszeń). Podatnik pieniądze ze sprzedaży zamierza przeznaczyć na życie na emeryturze. Podatnik będzie więc zobowiązany do zapłaty podatku, który wniesie 43 800 zł = 10% x (450 000 zł – 12 000 zł.)

Podatnicy mogą uniknąć zapłaty tego podatku na dwa sposoby. Pierwszym jest odczekanie aż upłynie 5 lat, od końca roku, w którym nabyto nieruchomość lub określone prawo. W przestawionym powyżej przykładzie podatnik powinien poczekać ze sprzedażą domu do 2012 r. Oczywiście nie każda osoba może sobie pozwolić na taką zwłokę w sprzedaży. Drugim sposobem jest skorzystanie ze zwolnienia poprzez złożenie w urzędzie skarbowym w terminie 14 dni od dnia zbycia oświadczenia, że uzyskane przychody ze sprzedaży przeznaczone zostaną na cele mieszkaniowe w terminie 2 lat, licząc od dnia sprzedaży. W katalogu celów mieszkaniowych znajduje się przykładowo nabycie mieszkania, domu czy spłata kredytu przeznaczonego na cele mieszkaniowe. Jeżeli podatnik nie spełnił warunków zadeklarowanych w oświadczeniu, najpóźniej następnego dnia po upływie dwuletniego terminu będzie zobowiązany wpłacić podatek wraz z odsetkami. Zwolnienie nie ma zastosowania, jeżeli:

• budowa i sprzedaż budynków, lokali oraz sprzedaż gruntów i prawa wieczystego użytkowania gruntów są przedmiotem działalności gospodarczej podatnika,

• przychód ze sprzedaży lub zamiany został wydatkowany na:

a) nabycie gruntu lub udziału w gruncie, prawa wieczystego użytkowania gruntu lub udziału w takim prawie, budynku, jego części lub udziału w budynku, lub

b) budowę, rozbudowę, nadbudowę, przebudowę, modernizację, adaptację lub remont budynku albo jego części

– przeznaczonych na cele rekreacyjne;

• przychód ze sprzedaży nieruchomości i praw majątkowych stanowi przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej lub z działów specjalnych produkcji rolnej.

Warto pamiętać, że stosownie do art. 21 ust. 1 pkt. 32 lit. d u.p.d.o.f. (w brzmieniu obwiązującym na dzień 31 grudnia 2006 r.) zwolnione były od opodatkowania zryczałtowanym podatkiem przychody uzyskane ze sprzedaży nieruchomości i praw majątkowych w całości, jeżeli ich nabycie nastąpiło w drodze spadku lub darowizny. Dla nieruchomości i praw nabytych przed 1 stycznia 2007 r., to zwolnienie obowiązuje dalej.

Podatek od dochodu – ulga meldunkowa

Od 1 stycznia 2007 r. wprowadzono nowe zasady opodatkowania dochodów z omawianego tu źródła przychodu. Podstawą obliczenia podatku stał się dochód (przychód minus koszty), a sam podatek wynosi 19%. Należy podkreślić, że podatek ten płatny jest, przy zachowaniu warunku, że odpłatne zbycie nastąpi w ciągu 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie odpowiednio nieruchomości, prawa. Organ podatkowy ma prawo określić przychód ze sprzedaży według wartości rynkowej, w przypadku gdyby cena w umowie odbiegała znacząco od cen rynkowych. Koszty uzyskania przychodu stanowią udokumentowane koszty nabycia lub udokumentowane koszty wytworzenia, powiększone o udokumentowane nakłady, które zwiększyły wartość rzeczy i praw majątkowych, poczynione w czasie ich posiadania. Za koszty uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości i praw nabytych w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób, uważa się udokumentowane nakłady, które zwiększyły wartość rzeczy i praw majątkowych, poczynione w czasie ich posiadania oraz kwotę zapłaconego podatku od spadków i darowizn w takiej części, w jakiej wartość zbywanej rzeczy lub prawa przyjęta do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn odpowiada łącznej wartości rzeczy i praw majątkowych przyjętej do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn. Wysokość nakładów, o których mowa powyżej, ustala się na podstawie faktur VAT oraz dokumentów stwierdzających poniesienie opłat administracyjnych.

PRZYKŁAD

Podatnik zakupił mieszkanie w dniu 12 stycznia 2007 r. za cenę 160 000 zł. W kwietniu 2010 r., po przeprowadzeniu remontu, podatnik sprzedał to mieszkanie za 190 000 zł. Nakłady poczynione na remont wynosiły 20 000 zł i zostały udokumentowane fakturami VAT. Kosztem uzyskania przychodu będzie w tym przypadku kwota 180 000 zł (cena nabycia + koszty remontu). Dochód do opodatkowania wyniesie 10 000 zł.

Za koszt uznajemy te nakłady, które poczynione w czasie ich posiadania, powiększają wartość nieruchomości lub praw. Za koszt nie uznamy więc tych należności, które związane są z eksploatacją lokalu, budynku. Przepisy zakładają coroczną waloryzację kosztów nabycia lub wytworzenia w stopniu odpowiadającym wskaźnikowi wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w okresie pierwszych trzech kwartałów roku podatkowego w stosunku do tego samego okresu roku ubiegłego. W przypadku zamiany praw lub nieruchomości określonych powyżej dochód ustala się analogicznie u każdej ze stron umowy. Podatek ten płatny jest w terminie złożenia rocznego rozliczenia podatku za rok, w którym nastąpiło zbycie. Dochodu tego nie łączy się z innymi dochodami. Przepisy powyższe nie mają zastosowania, jeżeli:

• budowa i sprzedaż budynków mieszkalnych lub lokali mieszkalnych oraz sprzedaż gruntów i prawa wieczystego użytkowania gruntów są przedmiotem działalności gospodarczej podatnika,

• przychód ze sprzedaży nieruchomości i praw stanowi przychód z działalności gospodarczej lub z działów specjalnych produkcji rolnej.

W celu złagodzenia skutków tego nowego podatku ustawodawca wprowadził tzw. „ulgę meldunkową”. Na jej mocy zwolnione od 19% podatku były dochody osiągnięte z odpłatnego zbycia:

• budynku mieszkalnego, jego części lub udziału w takim budynku,

• lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub udziału w takim lokalu,

• spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub udziału w takim prawie,

• prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub udziału w takim prawie

– jeżeli podatnik był zameldowany w budynku lub lokalu wymienionym powyżej na pobyt stały przez okres nie krótszy niż 12 miesięcy przed datą zbycia.

Ulga meldunkowa weszła w życie z dniem 1 stycznia 2007 r. Od początku jej obowiązywania pojawiło się wiele wątpliwości, co do jej prawidłowego funkcjonowania. Wątpliwości dotyczyły w szczególności okresu zameldowania w zbywanych przez podatników nieruchomościach mieszkalnych, tj.:

• czy do okresu zameldowania wlicza się okres zameldowania przed 1 stycznia 2007 r. oraz przed datą nabycia,

• czy zameldowanie powinno bezpośrednio poprzedzać odpłatne zbycie,

• czy okres zameldowania powinien trwać nieprzerwanie przez 12 miesięcy.

Zasadniczo organy podatkowe rozstrzygały te wątpliwości na korzyść podatników, ale w ich efekcie uznano, że mechanizm ulgi meldunkowej nie działa prawidłowo. W konsekwencji nowelizacja u.p.d.o.f. z 6 listopada 2008 r. uchyliła tę ulgę z dniem 1 stycznia 2009 r. Jako argument za jej likwidacją podnoszono również planowane uchylenie obowiązku meldunkowego. Z ulgi meldunkowej można jednak nadal korzystać, na zasadzie praw nabytych, przy sprzedaży domów i mieszkań kupionych w latach 2007–2008.

ZAPAMIĘTAJ

Na zasadzie praw nabytych z „ulgi meldunkowej” mogą skorzystać ci podatnicy, którzy w okresie od dnia 1 stycznia 2007 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. nabyli lub wybudowali (oddali do użytkowania) nieruchomości i prawa określone w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)–c) u.p.d.o.f. Dla tych podatników określono nowy termin do składania oświadczenia o spełnieniu warunków do „ulgi meldunkowej”. Oświadczenie to należy złożyć do urzędu skarbowego do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym, w którym nastąpiło odpłatne zbycie nieruchomości lub prawa.

PRZYKŁAD

Podatnik oddał do użytkowania dom w marcu 2008 r. Sprzedał go w grudniu

2010 r. Podatnik był zameldowany w domu przez okres ponad 12 miesięcy. W tej sytuacji podatnik może skorzystać z „ulgi meldunkowej'”, jeżeli złoży do urzędu skarbowego w terminie do 2 maja 2011 r. (30 kwietnia 2011 r. przypada w sobotę) oświadczenie o spełnianiu warunków „ulgi meldunkowej”.

Zwolnienie ma zastosowanie łącznie do obojga małżonków. Ważne jest, że dla skorzystania z tej ulgi liczy się również okres zameldowania przed nabyciem danej nieruchomości. W zeznaniu rocznym za 2010 r. należy wykazać 19% podatek od nieruchomości i praw majątkowych sprzedawanych w tym roku, które podatnik nabył lub wybudował w latach 2007–2008 i nie skorzystał z „ulgi meldunkowej”. W zależności od źródeł przychodów podatnika podatek ten może zostać rozliczony w zeznaniu PIT-36, PIT-36L, PIT-38. Rozliczany jest on w części – Kwota do zapłaty/Nadpłata poszczególnych zeznań.

PRZYKŁAD

Podatnik prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem liniowym. Jest to jego jedyne źródło dochodów. W 2010 r. sprzedał mieszkanie, które nabył w 2008 r. roku. Podatnik nie może skorzystać z „ulgi meldunkowej”, ponieważ w mieszkaniu nie był zameldowany. Podatek od dochodu ze sprzedaży mieszkania podatnik powinien rozliczyć w zeznaniu PIT-36L (poz. 60).

Sprzedaż rozliczana w PIT-39

Od 1 stycznia 2009 r. ustawodawca istotnie zmienił zasady opodatkowania dochodów ze sprzedaży nieruchomości i praw mieszkalnych. Utrzymał co prawda 19% podatek liczony od dochodu, ale zamiast „ulgi meldunkowej” wprowadził nową ulgę podatkową dla tych dochodów. Nowa ulga dotyczy sprzedaży tych nieruchomości i praw, które zostały nabyte od 1 stycznia 2009 r. Warunkiem zwolnienia od podatku dochodu z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych, jest przeznaczenie przychodu z ich zbycia na własne cele mieszkaniowe w okresie dwóch lat, licząc od końca roku podatkowego, w którym nastąpiło to odpłatne zbycie.

PRZYKŁAD

Podatnik sprzedał w maju 2010 r. mieszkanie nabyte w styczniu 2009 r. W takim przypadku dla skorzystania z nowego zwolnienia podatnik musi przeznaczyć uzyskany przychód na własne cele mieszkaniowe w terminie do 31 grudnia 2012 r.

Ważne również jest to, że ze zwolnienia skorzystają ci podatnicy, którzy uzyskane ze sprzedaży przychody przeznaczą na własne cele mieszkaniowe, a nie na cele osób trzecich np. dzieci. Do wydatków mieszkaniowych nowe przepisy zaliczają wydatki na nabycie mieszkań, domów, działek pod domy oraz spłatę kredytów związanych z celami mieszkaniowymi, w tym kredytów refinansowych przeznaczonych na spłatę innych kredytów związanych z celami mieszkaniowymi. Wydatki na cele mieszkaniowe powinny dotyczyć obszaru Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) albo Szwajcarii.

PRZYKŁAD

Podatnik sprzedał w Polsce w grudniu 2010 r. dom, który oddał do użytkowania w kwietniu tego samego roku. Na początku 2011 r. podatnik kupił apartament we Włoszech. W tym przypadku podatnik ma prawo skorzystać z nowej ulgi, ponieważ przychód ze sprzedaży domu w Polsce przeznaczył na własne cele mieszkaniowe, tj. zakup mieszkania na terenie jednego z krajów Unii.

W przypadku ponoszenia wydatków na cele mieszkaniowe w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do EOG albo w Szwajcarii, omawiane zwolnienie stosuje się pod warunkiem istnienia podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, na którego terytorium podatnik ponosi wydatki na cele mieszkaniowe. Przy przeznaczeniu kredytu na cele mieszkaniowe oraz na inne cele nie związane z mieszkaniowymi, rozliczenia ulgi dokonujemy proporcjonalnie. Za wydatki na cele mieszkaniowe nie uważa się wydatków poniesionych na:

• nabycie gruntu lub udziału w gruncie, prawa wieczystego użytkowania,

• nabycie gruntu lub udziału w takim prawie, budynku, jego części lub udziału w budynku, lub

• budowę, rozbudowę, nadbudowę, przebudowę, adaptację lub remont budynku albo jego części

– przeznaczonych na cele rekreacyjne.

W wyniku nowelizacji z 6 listopada 2008 r. przepisy u.p.d.o.f. przewidują, że osiągając dochód ze sprzedaży nieruchomości i praw opodatkowanych podatkiem zryczałtowanym na podstawie art. 30e u.p.d.o.f., podatnik jest zobowiązany do złożenia odrębnego zeznania podatkowego PIT-39 w terminie do 30 kwietnia następnego roku.

ZAPAMIĘTAJ

Zeznanie PIT-39 powinno być złożone niezależnie od tego, czy dochód ze sprzedaży nieruchomości będzie faktycznie opodatkowany, czy też podatnik skorzysta ze zwolnienia. Jeżeli w określonym ustawą terminie podatnik nie przeznaczy osiągniętego przychodu na własne cele mieszkaniowe będzie zobowiązany do złożenia korekty zeznania, w którym wykazał dochód jako zwolniony i zapłaci podatek wraz z odsetkami.

Dochód zwolniony wyliczamy jako iloczyn dochodu uzyskanego ze sprzedaży nieruchomości lub prawa oraz wskaźnika proporcji, w jakiej pozostają wydatki poniesione na własne cele mieszkaniowe w przychodzie uzyskanym ze sprzedaży.

PRZYKŁAD

Podatnik sprzedał w maju 2010 r. mieszkanie, które nabył w styczniu 2009 r. Dochód ze sprzedaży tego mieszkania wyniósł 30 000 zł, ponieważ podatnik nabył je za 340 000 zł (koszty), a sprzedał za 370 000 zł (przychód). W grudniu 2010 r. podatnik wydał na nabycie kolejnego mieszkania 320 000 zł. Proporcja poniesionych wydatków na cele mieszkaniowe do przychodu z odpłatnego zbycia nieruchomości wynosi

86,49% (320 000 zł/370 000 zł). W zeznaniu PIT-39 składanym do 2 maja 2011 r. (30 kwietnia 2011 r. przypada w sobotę) podatnik wykazał dochód ze sprzedaży w kwocie 30 000 zł, z czego dochód zwolniony wyniósł 25 947 zł (30 000 zł x 86,49%). Do opodatkowania pozostała kwota 4053 zł, od której podatnik zapłaci podatek w kwocie 770 zł (4053 zł x 19%).

Wydatki poniesione na cele mieszkaniowe należy udokumentować. W zależności od rodzaju wydatku mieszkaniowego mogą to być akty notarialne dotyczące nabycia nowych nieruchomości mieszkaniowych czy dokumenty bankowe przy spłacie kredytów. Istnienie formularza PIT-39 powoduje, że podatnik za 2010 r. może złożyć nawet cztery zeznania podatkowe.

PRZYKŁAD

Podatnik w 2010 r. osiągnął przychody:

• z działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem liniowym,

• ze stosunku pracy,

• ze sprzedaży akcji,

• ze sprzedaży mieszkania nabytego w 2009 r.

W związku z tym podatnik za 2010 r. powinien złożyć:

• PIT-36L – rozliczenie podatku liniowego,

• PIT-37 – rozliczenie dochodu ze stosunku pracy,

• PIT-38 – rozliczenie dochodu ze sprzedaży akcji,

• PIT-39 – rozliczenie dochodu ze sprzedaży mieszkania nabytego w 2009 r.

ZGODNIE Z PRAWEM

Art. 30e ust. 1 u.p.d.o.f.

Od dochodu z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a–c podatek dochodowy wynosi 19 % podstawy obliczenia podatku.

Co można odliczyć od dochodu i podatku

Przy rozliczeniu za 2010 r. można niektóre wydatki odliczyć od dochodu. Są nimi np. wydatki za użytkowanie Internetu w miejscu zamieszkania (ulga internetowa) czy wydatki na cele rehabilitacyjne (ulga rehabilitacyjna). Bardzo popularną ulgą jest ulga na wychowanie dzieci (ulga prorodzinna). Przy wychowaniu dziecka przez pełny rok podatnik będzie mógł odliczyć w rozliczeniu za 2010 r. kwotę 1112,04 zł na każde dziecko.

Straty z lat ubiegłych

Ze stratą mamy do czynienia w przypadku, gdy koszty przewyższają przychody uzyskane z danego źródła przychodu. W praktyce stratę podatnik ponosi z tych źródeł przychodów, z których koszty rozliczane są według klauzuli generalnej, tj. gdy za koszt uznaje się każdy wydatek poniesiony w celu uzyskania przychodu, z wyjątkiem wydatków wyraźnie wymienionych w przepisach jako niestanowiące takich kosztów. Źródłem tym jest np. działalność gospodarcza czy najem, dzierżawa. Nie ma możliwości osiągnięcia straty z takich źródeł, w których koszty określone są procentowo w stosunku do przychodu, np. z umów zlecenia, czy o dzieło.

ZAPAMIĘTAJ

Podatnik nie może odliczyć straty poniesionej np. z działalności gospodarczej od dochodu osiągniętego ze stosunku pracy. Poniesioną stratę odliczamy od dochodu uzyskanego z tożsamego źródła, tj. stratę z działalności gospodarczej odliczamy od dochodu z działalności gospodarczej, stratę z najmu odliczamy od dochodu z najmu.

Nie podlegają odliczeniu straty ze źródła przychodu, jakim jest zbycie rzeczy i praw majątkowych, których zbycie nie następuje w ramach działalności gospodarczej. Odliczeniu nie podlegają również straty ze źródeł przychodów, z których dochody są wolne od podatku. Ponosząc stratę z danego źródła przychodu, podatnik ma prawo ją odliczyć od dochodu z danego źródła w okresie następnych 5 lat. Wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty. Obowiązujące zasady odliczania strat pozwalają na odliczenie straty za dany rok już w dwa lata, pod warunkiem że pozwoli na to dochód podatnika. Podatnik, jeżeli pozwoli mu na to osiągnięty dochód w danym roku, może odliczać kilka strat poniesionych w poprzednich latach.

PRZYKŁAD

Podatnik prowadzi działalność gospodarczą od kilku lat. Za rok 2008 i 2009 r. podatnik poniósł stratę odpowiednio 20 000 zł i 4000 zł. Za 2010 r. podatnik osiągnął dochód wynoszący 62 000 zł. Pozwala mu to na odliczenie w 2010 r. zarówno straty za 2008 r., jak i 2009 r. maksymalnie po 50% tych strat. Oznacza to, że podatnik za 2010 r. tytułem strat z lat poprzednich odliczy kwotę 12 000 zł (20 000 zł x 50% + 4000 zł x 50%). Pozostałą część straty za 2008 r. podatnik ma prawo odliczyć od dochodów za 2011 r., 2012 i 2013 r., natomiast pozostałą część straty za 2009 r. podatnik ma prawo odliczyć od dochodów za 2011, 2012, 2013 lub 2014 r. Może się zdarzyć tak, że przy odpowiednio wysokim dochodzie wynoszącym co najmniej 12 000 zł, straty za oba lata zostaną odliczone w pozostałej części od dochodu za 2011 r.

Stratę poniesioną z działalności gospodarczej można również odliczyć od dochodu z działalności gospodarczej opodatkowanego podatkiem liniowym.

Składki na ubezpieczenia społeczne

Odliczeniu od dochodu podlegają składki na ubezpieczenie społeczne określone w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych:

• zapłacone w roku podatkowym bezpośrednio na własne ubezpieczenie podatnika i osób z nim współpracujących;

• potrącone przez płatnika ze środków podatnika na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe.

Odliczeniu nie podlegają składki, których podstawę wymiaru stanowi przychód (dochód) wolny od podatku lub od którego zaniechano poboru podatku. Od dochodu nie podlegają odliczeniu również składki zapłacone w ramach rolniczego systemu ubezpieczeń społecznych KRUS, które często opłacają przedsiębiorcy. Na mocy nowelizacji z 6 listopada 2008 r. wprowadzono do u.p.d.o.f. prawo odliczenia od dochodu w Polsce składki zapłaconej na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne w państwie należącym do Unii Europejskiej, EOG oraz w Szwajcarii. Odliczenie jest możliwe pod warunkiem że nie dotyczy składek:

• których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Polska,

• odliczonych w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do EOG, lub w Szwajcarii od dochodu (przychodu) albo od podatku.

Innym warunkiem odliczenia powyższych składek jest istnienie podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym podatnik opłacał składki na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne.

Odliczenie składek przez przedsiębiorców

Przedsiębiorcy, którzy opłacają składki na własne ubezpieczenie, sami w całości odliczą od dochodu całość tych składek. Przedsiębiorcy mają również prawo odliczyć od swojego dochodu składki na ubezpieczenia społeczne osób współpracujących, które finansują w całości. Warunkiem odliczenia składek na ubezpieczenia społeczne przez przedsiębiorców jest ich niezaliczenie do kosztów uzyskania przychodów. Warunkiem odliczenia od dochodu opodatkowanego według skali jest nieodliczenie składek od przychodów opodatkowanych ryczałtem czy podatkiem liniowym. Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą mogą alternatywnie odliczyć składki ZUS od dochodu albo zaliczać je do kosztów uzyskania przychodów.

Zaliczenie składek ZUS przedsiębiorcy i osób z nim współpracujących do kosztów jest rozwiązaniem bezpieczniejszym dla osób, które uzyskują niskie dochody i których osiągany dochód może nie pozwolić na odliczenie składek. Jeżeli podatnik zdecyduje się na odliczenie składek, to nie powiększy w ten sposób występującej straty. Zaliczenie składek do kosztów spowoduje zmniejszenie dochodu albo powstanie lub zwiększenie straty. Przedsiębiorca płacący podatek liniowy może odliczyć od dochodu składki ZUS pod warunkiem, że:

• nie zaliczył ich do kosztów uzyskania przychodów,

• nie odliczył od dochodu opodatkowanego na zasadach ogólnych,

• nie odliczył od przychodów na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.

ZAPAMIĘTAJ

W przypadku składek ZUS zapłaconych na własne ubezpieczenie oraz ubezpieczenie osób współpracujących odliczeniu w zeznaniu podlegają tylko składki faktycznie zapłacone w danym roku. Przykładowo składki ZUS za grudzień 2010 r., zapłacone w styczniu 2011 r., nie podlegają odliczeniu w zeznaniu rocznym za 2010 r.

Odliczanie składek ZUS sfinansowanych przez płatnika

Przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych często przewidują, że część składek finansuje sam ubezpieczony, a część płatnik. Tak jest przykładowo w przypadku pracowników, zleceniobiorców. W przypadku pracowników część składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz całą składkę na ubezpieczenie chorobowe finansuje bezpośrednio z wynagrodzenia pracownik, a część składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz składkę na ubezpieczenie wypadkowe finansuje płatnik (pracodawca). W takim przypadku ubezpieczony (pracownik) odliczy od dochodu tylko część składek ZUS, którą finansuje z własnego wynagrodzenia, natomiast część finansowana przez płatnika nie zostanie odliczona od dochodu zarówno ubezpieczonego, jak i płatnika. Dla pracodawcy stanowi ona koszt uzyskania przychodu.

Zwrot kwot nienależnych

Odliczeniu podlegają kwoty zwróconych świadczeń, wcześniej nienależnie pobranych, które uprzednio zwiększały dochód do opodatkowania. Zwrot tych świadczeń podlega odliczeniu od dochodów uzyskanych m.in. z działalności gospodarczej opodatkowanej na zasadach ogólnych, stosunku pracy czy umowy o dzieło, zlecenia. Warunkiem odliczenia przez podatnika jest to, aby zwroty te nie zostały potrącone przez płatnika. Odliczeniu podlegają zwrócone świadczenia w kwotach uwzględniających podatek.

PRZYKŁAD

Podatnik pobrał nienależnie wynagrodzenie z umowy o pracę, od którego pracodawca potrącił zaliczkę na podatek. Podatnik będzie miał prawo odliczyć od dochodu kwotę zwróconego wynagrodzenia, pod warunkiem że płatnik nie uwzględni tego zwrotu przy rozliczaniu zaliczek na podatek. Jeżeli wysokość dochodu nie pozwala na odliczenie zwróconego nienależnie świadczenia, może być ono realizowane w najbliższych pięciu kolejno po sobie następujących latach. Odliczenie to wykazujemy w załączniku PIT/O.

PIT/O

Formularz ten tradycyjnie służy do wykazywania przysługujących odliczeń od dochodu i podatku, z wyjątkiem ulg tzw. mieszkaniowych, strat za lata ubiegłe, składek na ubezpieczenia społeczne i składki zdrowotnej. Stanowi on załącznik do zeznania PIT-28 (ryczałt od przychodów ewidencjonowanych), PIT-36 i PIT-37. W przypadku wspólnego rozliczenia małżonków składa się jeden wspólny PIT/O.

Wydatki na cele rehabilitacyjne

Od dochodu odliczeniu podlegają wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem czynności życiowych osób niepełnosprawnych. Prawo do odliczenia ma sama osoba niepełnosprawna lub osoba, na której utrzymaniu znajduje się osoba niepełnosprawna. Chodzi tu o podatników, na których utrzymaniu pozostają następujące osoby niepełnosprawne: współmałżonek, dzieci własne i przysposobione, dzieci obce przyjęte na wychowanie, pasierbowie, rodzice, rodzice współmałżonka, rodzeństwo, ojczym, macocha, zięciowie i synowe – jeżeli w roku podatkowym dochody tych osób niepełnosprawnych nie przekraczają kwoty 9120 zł. Jak stwierdził NSA w wyroku z 12 lipca 2000 r. (sygn. akt I SA/Lu 535/99): dla odliczenia wydatków na używanie samochodu osobowego dla potrzeb związanych z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne należy udowodnić, iż podatnik utrzymuje osobę niepełnosprawną. Utrzymywać, tj. zapewniać środki do życia, ponosić koszty związane z czyimś wyżywieniem, mieszkaniem i innymi potrzebami. Warunkiem dokonania odliczenia jest posiadanie przez osobę niepełnosprawną, której dotyczy wydatek:

• orzeczenia o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, określonych w odrębnych przepisach, lub

• decyzji przyznającej rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną, albo

• orzeczenia o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16. roku życia, wydanego na podstawie odrębnych przepisów.

Odliczenie może być dokonane również w przypadku, gdy osoba, której dotyczy wydatek, posiada orzeczenie o niepełnosprawności wydane przez właściwy organ na podstawie odrębnych przepisów obowiązujących do dnia 31 sierpnia 1997 r.

Warunkiem dokonania odliczenia jest, aby wydatki nie zostały sfinansowane (dofinansowane) ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych lub ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych albo nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie. W przypadku gdy wydatki były częściowo sfinansowane (dofinansowane) z tych funduszy (środków), odliczeniu podlega różnica pomiędzy poniesionymi wydatkami a kwotą sfinansowaną (dofinansowaną) z tych funduszy (środków) lub zwróconą w jakiejkolwiek formie. W zakresie omawianego odliczenia istnieją wydatki, które podlegają limitom oraz które odliczamy bez limitów.

Wydatki niepodlegające limitom

Za wydatki niepodlegające limitom, których poniesienie uprawnia do odliczenia od dochodu, ustawa uznaje wydatki na:

• adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,

• przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,

• zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego,

• zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,

• odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym,

• odpłatność za pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, za pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne,

• opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa¹,

• opłacenie tłumacza języka migowego,

• kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25. roku życia,

• odpłatny, konieczny przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne:

• osoby niepełnosprawnej – karetką transportu sanitarnego,

• osoby niepełnosprawnej, zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa, oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16 – również innymi środkami transportu niż karetka,

• odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem:

– na turnusie rehabilitacyjnym,

– w zakładach, o których mowa w pkt 6,

– na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25. roku życia.

PRZYKŁAD

Podatnik, który ma na utrzymaniu dziecko niepełnosprawne, poniósł wydatek w kwocie 1200 zł na kolonie dla tego dziecka. Kolonie podatnik sfinansował z własnych środków. Może on odliczyć je w całości od własnego dochodu.

Wysokość wydatków niepodlegających limitowi ustala się na podstawie dokumentów stwierdzających ich poniesienie będą to np. faktury, paragony, przelewy, dowody kasowe itp.

Wydatki podlegające limitowi

Istnieje pewna grupa wydatków rehabilitacyjnych, która podlega limitowi. Są to wydatki na:

• opłacenie przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa,

• utrzymanie przez osoby niewidome, o których mowa powyżej, psa przewodnika,

• używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną zaliczoną do I lub II grupy inwalidztwa albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16 roku życia, na potrzeby związane z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne.

Z tytułu powyższych wydatków podatnik odliczy w roku podatkowym nie więcej niż kwotę 2280 zł, niezależnie od faktycznie poniesionych wydatków. Wymienione wydatki limitowane nie muszą być udokumentowane.

Przy odliczeniu wydatków związanych z używaniem samochodu nie jest istotne, czy podatnik dokonujący odliczenia posiada uprawnienia do kierowania pojazdem. Jeżeli dwóch podatników jest w stanie wykazać, że używają tego samego samochodu na potrzeby dojazdów na zabiegi rehabilitacyjne dwóch różnych osób niepełnosprawnych, to mogą wykazać niezależnie od siebie odliczenie z tego tytułu.

Leki

Wydatki na leki podlegają odliczeniu, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki stale lub czasowo. Podatnik musi więc dysponować odpowiednim zaświadczeniem lekarskim. Dowodem świadczącym o zakupie leków będzie najczęściej paragon z apteki (wydatki na leki muszą być udokumentowane). Odliczeniu podlega różnica pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł. Podatnik, aby ustalić kwotę odliczoną, musi w każdym miesiącu porównać, ile wydał na leki i jaka jest różnica z danego miesiąca, która podlega odliczeniu. Następnie sumę tych różnic z poszczególnych miesięcy zsumuje do odliczenia w zeznaniu rocznym. Ulgę rehabilitacyjną wykazuje się w załączniku PIT/O (poz. 17 i 18).

Darowizny

Odliczeniu podlegają darowizny na cele pożytku publicznego, do których ustawa o działalności pożytku publicznego zalicza m.in. zadania w zakresie:

• pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej, oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób;

• działalności charytatywnej;

• ochrony i promocji zdrowia;

• działania na rzecz osób niepełnosprawnych;

• promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy;

• upowszechniania i ochrony praw kobiet oraz działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn;

• działalności wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości;

• działalności wspomagającej rozwój wspólnot i społeczności lokalnych;

• nauki, edukacji, oświaty i wychowania;

• krajoznawstwa oraz wypoczynku dzieci i młodzieży;

• kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji;

• upowszechniania kultury fizycznej i sportu;

• ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego;

• porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz przeciwdziałania patologiom społecznym;

• upowszechniania wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa;

• upowszechniania i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji;

• ratownictwa i ochrony ludności;

• pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą;

• upowszechniania i ochrony praw konsumentów;

• działań na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami;

• promocji i organizacji wolontariatu.

Katalog tych celów jest więc bardzo szeroki. Formalnie ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych stawia warunek, żeby darowizny były przekazane nie tylko na uprzywilejowane cele, ale również odpowiednim organizacjom, tj.:

• organizacjom pozarządowym (niebędącym jednostkami sektora finansów publicznych), które nie działają w celu osiągnięcia zysku, osobom prawnym lub jednostkom nieposiadającym osobowości prawnej utworzonym na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacjom i stowarzyszeniom,

• osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym działającym na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego;

• stowarzyszeniom jednostek samorządu terytorialnego.

Za organizacje takie nie uważa się natomiast:

• partii politycznych;

• związków zawodowych i organizacji pracodawców;

• samorządów zawodowych;

• fundacji, których jedynym fundatorem jest Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego, chyba że:

– przepisy odrębne stanowią inaczej,

– majątek tej fundacji nie jest w całości mieniem państwowym, mieniem komunalnym lub mieniem pochodzącym z finansowania środkami publicznymi w rozumieniu ustawy o finansach publicznych lub

– fundacja prowadzi działalność statutową w zakresie nauki, w szczególności na rzecz nauki;

– fundacji utworzonych przez partie polityczne;

• spółek działających na podstawie przepisów o kulturze fizycznej.

Istotne jest to, że obdarowana organizacja musi realizować cele społecznie użyteczne i spełniać warunki przewidziane w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy, ale nie musi posiadać formalnie statusu organizacji pożytku publicznego, poprzez odpowiedni zapis w rejestrze. Możliwość odliczenia darowizn na rzecz podmiotów niemających formalnego statusu organizacji pożytku publicznego potwierdzona została w piśmie Ministerstwa Finansów z 15 kwietnia 2004 r. (nr PB3/8214-108/ /WK/04). Należy jednak zdawać sobie sprawę, że nie każdy podmiot spełnia warunki, aby dokonana na rzecz niego darowizna podlegała odliczeniu. I tak, nie podlegają odliczeniu m.in. darowizny na rzecz:

• samodzielnego publicznego zespołu opieki medycznej,

• szkół publicznych,

• rady rodziców (taki wniosek wynika z pisma Ministerstwa Finansów z 27 września 2004 r., nr PB5/KD-033-62-1539/04).

Przepisy wyraźnie przewidują, że nie podlegają odliczeniu darowizny na rzecz:

• osób fizycznych,

• osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, prowadzących działalność gospodarczą polegającą na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5%, oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali, lub handlu tymi wyrobami.

W rozliczeniu za 2010 r. oprócz darowizn przekazanych na rzecz polskich organizacji pożytku publicznego podatnik może odliczyć darowiznę przekazaną na rzecz organizacji określonych w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, prowadzących działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych. Odliczenie dla europejskich organizacji pożytku publicznego przysługuje pod warunkiem:

• udokumentowania przez podatnika oświadczeniem tej organizacji, iż na dzień przekazania darowizny była ona równoważną organizacją do polskiej organizacji pożytku publicznego, realizującą cele objęte ulgą i prowadzącą działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych, oraz

• istnienia podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, której stroną jest Polska, lub odrębnych ustaw, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, na którego terytorium organizacja posiada siedzibę.

Podatnicy mogą również odliczyć od dochodu darowiznę na cel, jakim jest krwiodawstwo realizowane przez honorowych dawców krwi. W przypadku darowizny na cele krwiodawstwa w dokumencie potwierdzającym darowiznę nie uwzględnia się wartości pobranej krwi.

Kolejną kategorią darowizn podlegających odliczeniu są darowizny na cele kultu religijnego. W przypadku wymienionych wyżej darowizn odliczenie nie może przekroczyć 6% dochodu (licząc też łącznie). Darowizny muszą być udokumentowane dowodem wpłaty na rachunek bankowy obdarowanego, a w przypadku darowizny innej niż pieniężna – dokumentem określającym wartość darowizny oraz oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu. W przypadku odliczania od dochodu darowizn w postaci towarów opodatkowanych VAT, za kwotę darowizny uznaje się wartość towaru wraz z VAT, w części przekraczającej kwotę podatku naliczonego, którą podatnik ma prawo odliczyć od VAT.

Dokonujący odliczenia z tytułu darowizny są obowiązani do wykazania w zeznaniu kwoty przekazanej darowizny, kwoty dokonanego odliczenia oraz danych pozwalających na identyfikację obdarowanego w szczególności jego nazwę i adres. Darowizny podlegają odliczeniu, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, odliczone od przychodu opodatkowanego zryczałtowanym podatkiem lub od dochodu na podstawie ustawy o podatku tonażowym. Te darowizny podlegają rozliczeniu w poz. 13 i 14 załącznika PIT/O.

Darowizny na działalność charytatywną Kościoła

W przypadku darowizn na rzecz Kościoła należy zauważyć, że art. 55 ust. 7 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, że darowizny na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą podlegają u darczyńców wyłączeniu z podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym bez żadnego limitu (analogiczne przepisy znajdują się w ustawach regulujących stosunek naszego państwa do kościołów innych wyznań). Przepis ten jest przepisem szczególnym w stosunku do przepisów ustawy o podatku dochodowym (tak również pismo Ministerstwa Finansów z 22 kwietnia 2004 r., nr PB-3-2420-8214-137-AS-04). Oznacza to, że w przypadku darowizn na działalność charytatywno-opiekuńczą Kościoła nie znajdzie zastosowania limit, jaki przewiduje ustawa o podatku dochodowym (6% dochodu). Warunkiem uprawniającym podatników do odliczenia od dochodu darowizn przeznaczonych na tę działalność jest uzyskanie pokwitowania otrzymania darowizny przez kościelną osobę prawną oraz w okresie dwóch lat od dnia przekazania darowizny – sprawozdania o przeznaczeniu darowizny na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą. W stanowisku Ministerstwa Finansów (odpowiedź na interpelację poselską z 12 kwietnia 2006 r.), jak i w orzecznictwie NSA, wskazywano na konieczność określonej szczegółowości takiego sprawozdania, które powinno określać cele, na jakie darowizna została wykorzystana. W przypadku darowizn pieniężnych na działalność charytatywno-opiekuńczą Kościoła konieczne jest posiadanie dowodu wpłaty na rachunek bankowy jednostki kościelnej, np. parafii, a w przypadku darowizny innej niż pieniężna – dokumentu, z którego wynika wartość tej darowizny, oraz oświadczenia obdarowanego o jej przyjęciu. Odliczenie to obejmuje także szereg innych kościołów, stosownie do postanowień ustaw regulujących stosunki z tymi kościołami. Odliczenie z tytułu tej darowizny wykazujemy w załączniku PIT/O w poz. 15 i 16.

Internet

Odliczeniu od dochodu podlegają wydatki ponoszone przez podatnika z tytułu użytkowania sieci Internet w lokalu będącym miejscem jego zamieszkania. Odliczeniu podlegają wydatki w wysokości do 760 zł w roku podatkowym. W przypadku gdy wydatki ponoszą wspólnie domownicy, a ich nazwiska są umieszczone na fakturze od dostawcy usługi, każda z osób może skorzystać z odliczenia w ramach osobnego limitu 760 zł (tak pismo Ministerstwa Finansów z 25 lutego 2005 r., nr PB5/MC-033-29-368/05). Wydatki powinny być udokumentowane fakturą VAT. Nie można odliczać od dochodu wydatków na Internet, które zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub odliczone od przychodów opodatkowanych ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.

Ulgę na Internet wykazujemy w załączniku PIT/O w poz. 21 i 22.

Ulga odsetkowa

Ulga ta została formalnie uchylona z dniem 1 stycznia 2007 r., ale przepisy przejściowe stanowią, że podatnikowi przysługuje odliczenie wydatków na spłatę odsetek od kredytu (pożyczki) mieszkaniowej, do upływu terminu spłaty określonego w umowie o kredyt (pożyczkę) zawartej przed dniem 1 stycznia 2007 r., nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2027 r. Do podatników, którzy zaciągnęli kredyt na zasadach określonych w ustawie z 8 września 2006 r. o finansowym wsparciu rodzin w nabywaniu własnego mieszkania (Dz.U. nr 183, poz. 1354 z późn. zm.), kontynuacja ta nie ma zastosowania. Oznacza to, że w ramach kontynuacji z ulgi tej będziemy korzystać jeszcze przez wiele lat. Od dochodu za 2010 r. mamy możliwość odliczyć faktycznie poniesione w roku podatkowym wydatki na spłatę odsetek od kredytu (pożyczki) przeznaczonego na sfinansowanie inwestycji mieszkaniowej podatnika, związanej z:

• budową budynku mieszkalnego albo

• wniesieniem wkładu budowlanego lub mieszkaniowego do spółdzielni mieszkaniowej na nabycie prawa do nowo budowanego budynku mieszkalnego albo lokalu mieszkalnego w takim budynku, albo

• zakupem nowo wybudowanego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego w takim budynku od gminy albo od osoby, która wybudowała ten budynek w wykonywaniu działalności gospodarczej, albo

• nadbudową lub rozbudową budynku na cele mieszkalne lub przebudową (przystosowaniem) budynku niemieszkalnego, jego części lub pomieszczenia niemieszkalnego na cele mieszkalne, w wyniku których powstanie samodzielne mieszkanie spełniające wymagania określone w przepisach prawa budowlanego.

Mocą nowelizacji z 6 listopada 2008 r. umożliwiono w ramach ulgi odsetkowej odliczenie również odsetek od kredytu (pożyczki) udzielonego podatnikowi na spłatę kredytu (pożyczki) mieszkaniowego (tzw. kredyt refinansowy) lub odsetek od kredytu przeznaczonego na spłatę kredytu refinansowego.

Prawo skorzystania z ulgi przysługuje podatnikowi objętemu nieograniczonym obowiązkiem podatkowym, czyli opodatkowanemu od całości swoich dochodów w Polsce, który realizuje własne potrzeby mieszkaniowe, a nie np. potrzeby swoich dzieci. Ulga nie przysługuje na zakup działki budowlanej czy na nabycie wieczystego prawa użytkowania gruntu. Ulga nie przysługuje również na wykończenie nowego mieszkania. Ulga dotyczy kredytów udzielonych podatnikowi po 1 stycznia 2002 r. Problematyczne jest, czy chodzi tu o datę podpisania umowy kredytu (pożyczki), czy też o datę postawienia kredytu do dyspozycji podatnika. Słownikowe brzmienie pojęcia „udzielić” skłania do wniosku, że decydująca będzie data postawienia środków kredytu do dyspozycji podatnika.

PRZYKŁAD

Podatnik podpisał umowę kredytu w dniu 22 grudnia 2001 r., jednak pierwszą transzę kredytu otrzymał zgodnie z umową w marcu 2002 r. Tym samym należy uznać, że kredyt został udzielony po 1 stycznia 2002 r.

Kredyt (pożyczka) musi być udzielony przez uprawniony podmiot na podstawie przepisów prawa bankowego albo przepisów o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Nie można więc skorzystać z ulgi, jeśli pożyczka zostanie zaciągnięta od osoby prywatnej. Z umowy kredytu (pożyczki) musi wynikać, że pożyczone środki są przeznaczone na inwestycję objętą ulgą. Podatnik nie skorzysta z ulgi, jeśli pożyczka będzie zaciągnięta zgodnie z umową na inny cel, np. zakup działki budowlanej, a faktycznie środki zostaną przeznaczone na cel objęty ulgą.

Inwestycja musi dotyczyć budynków lub lokali znajdujących się na terytorium Polski, które są przeznaczone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, albo określa to decyzja przy braku planu, pod budownictwo mieszkaniowe. Tym samym podatnik nie skorzysta z ulgi przy zakupie mieszkania, domu za granicą. Ulga obejmuje inwestycje zakończone nie wcześniej niż w 2002 r., a ponadto:

• w przypadku budowy budynku mieszkalnego, nadbudowy, rozbudowy lub przebudowy (przystosowania) – zakończenie inwestycji musi nastąpić w ciągu 3 lat, licząc od końca roku, w którym uzyskano stosowne pozwolenie budowlane, a zakończenie inwestycji zostało potwierdzone stosownym pozwoleniem albo zawiadomieniem o zakończeniu inwestycji;

• w przypadku wniesienia wkładu budowlanego lub mieszkaniowego czy zakupu nowo wybudowanego budynku mieszkalnego lub lokalu – została zawarta umowa o ustanowieniu spółdzielczego własnościowego lub lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego albo umowa w formie aktu notarialnego o ustanowieniu odrębnej własności lokalu mieszkalnego, o przeniesieniu na podatnika własności budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego, której jedną ze stron jest podatnik.

ZAPAMIĘTAJ

Nie skorzysta z odliczenia podatnik w przypadku, gdy on lub jego małżonek korzystał lub korzysta na zasadzie praw nabytych z odliczeń od dochodu lub podatku z tytułu nabycia działki lub prawa wieczystego użytkowania gruntu, z tzw. dużej ulgi budowlanej lub z ulgi z tytułu systematycznego oszczędzania w kasie mieszkaniowej. Ministerstwo Finansów w piśmie z 13 czerwca 2002 r. (nr PB 5/IMD-033-154/02) wyjaśniło, że zwrot ulg budowlanych odliczanych na starych zasadach pozwala na skorzystanie z ulgi dotyczącej odsetek od kredytu, ponieważ w takim przypadku uznaje się, że podatnik nie korzystał z tych starych ulg.

Odliczeniu podlegają jedynie odsetki naliczone za okres od 1 stycznia 2002 r. i zapłacone od tego dnia. Odliczeniu podlegają odsetki, które:

• zostały faktycznie zapłacone, a ich wysokość i termin zapłaty są udokumentowane dowodem wystawionym przez bank lub kasę,

• nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie, chyba że zwrócone odsetki zwiększyły podstawę obliczenia podatku,

• nie zostały odliczone od przychodów na podstawie art. 11 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.

W 2010 r. odliczeniu podlegają odsetki od tej części kredytu, która nie przekracza kwoty odpowiadającej 264 810 zł. Odliczenia dokonuje się najwcześniej za rok podatkowy, w którym została zakończona dana inwestycja. Odsetki zapłacone przed rokiem zakończenia inwestycji mogą być odliczone za rok podatkowy, w którym podatnik po raz pierwszy odlicza odsetki. Odsetki te mogą być również odliczone za rok następujący po roku, w którym podatnik po raz pierwszy odliczył odsetki. W takim przypadku odliczeniu podlega różnica między sumą odsetek przypadających do odliczenia a kwotą odsetek faktycznie odliczonych w roku, w którym podatnik po raz pierwszy dokonał odliczenia.

Literalne brzmienie przepisów wskazuje, że podatnik może odliczyć odsetki od kredytu (pożyczki), natomiast nie może odliczyć prowizji. Odliczeniu nie podlegają również odsetki od kredytów:

• udzielanych ze środków Krajowego Funduszu Mieszkaniowego towarzystwom budownictwa społecznego oraz spółdzielniom mieszkaniowym na przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlane mające na celu budowę mieszkań na wynajem oraz udostępnianie lokalu mieszkalnego na zasadach spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu na podstawie przepisów o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego,

• udzielanych przez kasy mieszkaniowe na zasadach określonych w przepisach o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego,

• udzielanych na usuwanie skutków powodzi na zasadach określonych w przepisach o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na usuwanie skutków powodzi,

• objętych wykupem odsetek ze środków z budżetu państwa na zasadach określonych w przepisach o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych,

• wykorzystanych na nabycie gruntu lub prawa wieczystego użytkowania gruntu w związku z inwestycją objętą ulgą; w przypadku wykorzystania kredytu na cele objęte ulgą oraz na nabycie gruntu albo prawa wieczystego użytkowania gruntu odliczeniu nie podlegają odsetki od części kredytu ustalonej w takiej proporcji, w jakiej pozostają wydatki na nabycie gruntu albo prawa wieczystego użytkowania gruntu w łącznych wydatkach.

Do zeznania rocznego za rok, w którym po raz pierwszy dokonuje się odliczenia odsetek, podatnik powinien dołączyć oświadczenie PIT-2K o wysokości wszystkich poniesionych wydatków związanych z daną inwestycją, w tym o wysokości wydatków udokumentowanych fakturami VAT.

PIT/2K

PIT/2K to oświadczenie składane w związku z ulgą odsetkową i dotyczy wysokości wydatków związanych z inwestycją służącą zaspokojeniu własnych potrzeb mieszkaniowych. Składane jest wraz z zeznaniem rocznym za pierwszy rok korzystania z ulgi. PIT/2K stanowi załącznik do zeznania PIT-36 albo PIT-37. Małżonkowie bez względu na sposób rozliczenia składają jedno oświadczenie, podając w nim dane identyfikacyjne obojga.

ZAPAMIĘTAJ

Ulga dotyczy odsetek zapłaconych łącznie przez oboje małżonków. Jeżeli małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu – odliczeń dokonuje się, zgodnie z wnioskami zawartymi w zeznaniach rocznych, bądź od dochodu każdego z małżonków, w proporcji wskazanej we wniosku, bądź od dochodu jednego z małżonków.

Rozliczenie ulgi odsetkowej następuje w załączniku PIT/D.

PIT/D

Załącznik ten służy do rozliczenia ulg mieszkaniowych. W 2010 r. będzie to ulga odsetkowa, na zasadzie praw nabytych ulgi mieszkaniowe odliczane od dochodu oraz ulga z tytułu oszczędzania w kasie mieszkaniowej. Załącznik PIT/D składa się z zeznaniem PIT-36 albo PIT-37. Małżonkowie bez względu na sposób rozliczenia składają jeden załącznik PIT/D. Nie dotyczy to małżonków, wobec których orzeczono separację.

Kontynuacja ulg mieszkaniowych

Od dochodu można jeszcze w 2010 r. odliczyć pewną grupę wydatków związanych z zaspokajaniem własnych potrzeb mieszkaniowych. Prawo to dotyczy inwestycji rozpoczętych przed 1 stycznia 1997 r., które dotyczyły:

• budowy budynku mieszkalnego,

• nadbudowy i rozbudowy budynku na cele mieszkalne,

• przebudowy strychu, suszarni albo przystosowania innego pomieszczenia na cele mieszkalne,

• wykończenia lokalu mieszkalnego w nowo wybudowanym budynku mieszkalnym do dnia jego zasiedlenia.

Prawo kontynuacji odliczeń dotyczy wydatków, które nie znalazły pokrycia w dochodzie za lata ubiegłe. Rozliczenie tych ulg następuje w załączniku PIT/D w części B2.

Kwota wolna od podatku

Dokonując odliczeń od podatku, zauważmy, że dokonując wyliczenia podatku według skali podatkowej, mamy prawo odliczyć kwotę wolną, która za 2010 r. wynosi 556,02 zł.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne

W pierwszej kolejności podatek dochodowy zmniejsza się o:

• zapłaconą przez podatnika,

• pobraną przez płatnika

– składkę na ubezpieczenie zdrowotne.

Składkę na ubezpieczenie zdrowotne ma prawo odliczyć zarówno przedsiębiorca, który opłaca składkę sam za siebie, jak i pracownik pracujący na etacie, za którego składkę odprowadza pracodawca. Kwota składki, która może zostać odliczona od podatku, nie może przekroczyć kwoty równej 7,75% podstawy wymiaru tej składki. Jest to ważna informacja, ponieważ stawka składki zdrowotnej w 2010 r. wynosiła 9%. Za pracownika kwotę składki do odliczenia ustali pracodawca, co znajdzie swój wyraz w informacji PIT-11, przedsiębiorca ustali kwotę odliczenia sam. Nie może zostać odliczona składka zdrowotna, której podstawą wymiaru był dochód (przychód) zwolniony od podatku lub od którego zaniechano poboru podatku. Wysokość składki do odliczenia ustala się na podstawie dokumentów stwierdzających jej poniesienie. Odliczenia tego można również dokonać od podatku liniowego. W wyniku nowelizacji z 6 listopada 2008 r. podatnik ma możliwość odliczyć od podatku składki zapłacone na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne w państwie należącym do UE, EOG oraz w Szwajcarii. Warunek jest taki, aby składki te nie zostały odliczone od dochodu lub podatku w państwie, w którym podatnik wykonywał działalność lub na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 2a u.p.d.o.f. Odliczenie zagranicznej składki zdrowotnej stosuje się pod warunkiem istnienia podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym podatnik opłacał składki na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne. Odliczenie jest możliwe pod warunkiem że nie dotyczy składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, zawartych przez Polskę.

Oszczędzanie w kasie mieszkaniowej

Podatnicy, którzy nabyli prawa do tej ulgi przed 1 stycznia 2002 r., tj. podpisali przed tą datą stosowną umowę (umowa musiała określać czas oszczędzania) z bankiem prowadzącym kasę, oraz dokonali przed 1 stycznia 2002 r. przynajmniej jednej wpłaty do kasy

– mają prawo odliczać dalej tą ulgę, aż do zakończenia umowy. Oczywiście odliczenia muszą mieścić się w limicie. Odliczenie wynosi 30% poniesionych wydatków, jednak nie więcej niż 11 340 zł. W przypadku wycofania oszczędności z kasy mieszkaniowej lub przeniesienia uprawnienia do rachunku oszczędnościowo-kredytowego na rzecz osób trzecich, z wyjątkiem dzieci własnych lub przysposobionych, powstaje obowiązek doliczenia do podatku kwoty odliczonej. Ulga ta rozliczana jest w załączniku PIT/D, część C.

Pomoc domowa

Osobie zatrudniającej na podstawie umowy aktywizacyjnej osobę bezrobotną w celu wykonywania pracy zarobkowej w gospodarstwie domowym przysługuje ulga. Może ona odliczyć od podatku sfinansowane z własnych środków składki na ubezpieczenia społeczne zatrudnionej osoby. Odliczenie przysługuje po każdym okresie 12 miesięcy nieprzerwanego trwania umowy. Umowę aktywizacyjną należało zarejestrować w powiatowym urzędzie pracy i otrzymać od niego zaświadczenie. Podatnik musi posiadać dowody zapłacenia składek na ubezpieczenie osoby zatrudnionej. Odliczenia nie stosuje się, jeżeli składki te zostały odliczone na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym. Ulga ta została formalnie uchylona z dniem 1 stycznia 2007 r. Na podstawie przepisów przejściowych ustawy nowelizującej mogą korzystać z tej ulgi osoby, które umowę aktywizacyjną podpisały przed 1 stycznia 2007 r. i na jej podstawie ponoszą wydatki po 31 grudnia 2006 r. Prawo to nie dotyczy wydatków ponoszonych na podstawie przedłużeń umowy dokonywanych po 31 grudnia 2006 r. Ulga jest rozliczana w załączniku PIT/O.

Ulga na wychowanie dzieci

W rozliczeniu za 2010 r. ulga prorodzinna przysługuje na każde dziecko:

• małoletnie,

• bez względu na wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek pielęgnacyjny,

• do ukończenia 25 lat uczące się w szkołach, jeżeli w roku podatkowym dzieci te nie uzyskały dochodów z wyjątkiem dochodów wolnych od podatku dochodowego, renty rodzinnej oraz dochodów w wysokości niepodlegającej opodatkowaniu.

Przepisy precyzują, że odliczenie przysługuje na dziecko, w stosunku do którego podatnik:

• wykonywał władzę rodzicielską,

• pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało,

• sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

Przy wychowaniu dziecka przez pełny rok podatnik będzie mógł odliczyć w rozliczeniu za 2010 r. kwotę 1112,04 zł na każde dziecko. Ustawodawca wprowadził jednak mechanizm, że odliczenie przysługuje za każdy miesiąc, w którym podatnik wykonywał władzę rodzicielską, pełnił funkcję opiekuna prawnego albo sprawował opiekę. Za każdy taki miesiąc kalendarzowy podatnik może odliczyć 1/6 kwoty zmniejszającej podatek w pierwszym przedziale skali podatkowej – 92,67 zł (556,02 zł / 6).

PRZYKŁAD

Dziecko urodziło się w lipcu 2010 r. Podatnik, będący jego rodzicem, odliczy w 2010 r. od podatku kwotę 556,02 zł (92,67 x 6).

Odliczenie nie przysługuje, poczynając od miesiąca, w którym dziecko:

• na podstawie orzeczenia sądu zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych,

• wstąpiło w związek małżeński.

Dokonując odliczenia w zeznaniu rocznym należy podać liczbę dzieci, ich numery PESEL, a w przypadku braku tych numerów – imiona, nazwiska oraz daty urodzenia dzieci (dane podać należy w PIT/O). Na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej, podatnik jest obowiązany przedstawić zaświadczenia, oświadczenia oraz inne dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności:

• odpis aktu urodzenia dziecka,

• zaświadczenie sądu rodzinnego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka,

• odpis orzeczenia sądu o ustaleniu rodziny zastępczej lub umowę zawartą między rodziną zastępczą a starostą,

• zaświadczenie o uczęszczaniu pełnoletniego dziecka do szkoły.

Odliczenie dotyczy obojga rodziców, opiekunów prawnych albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Kwotę ulgi mogą odliczyć od podatku w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej. W przypadku gdy w tym samym miesiącu kalendarzowym w stosunku do dziecka wykonywana jest władza, pełniona funkcja lub sprawowana opieka, każdemu z podatników przysługuje odliczenie w kwocie stanowiące 1/30 miesięcznego limitu (92,67 zł), za każdy dzień sprawowania pieczy nad dzieckiem.

ZAPAMIĘTAJ

Od 1 stycznia 2009 r. ulgi prorodzinnej nie może już rozliczyć płatnik w rozliczeniu PIT-40. Podatnik, który może być rozliczany potencjalnie przez płatnika, jeżeli będzie chciał skorzystać z omawianej ulgi, będzie musiał sam złożyć roczne zeznanie podatkowe.

Z ulgi nie mogą skorzystać podatnicy, których dzieci uzyskują przychody opodatkowane podatkiem liniowym lub podlegające przepisom ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym lub podatku tonażowym. Ulgę tę wykazujemy w PIT/O w poz. 37, 38.

ZGODNIE Z PRAWEM

Art. 21 ust. 1 pkt 6 u.p.d.o.f.

Podstawę obliczenia podatku, z zastrzeżeniem art. 29–30c oraz art. 30e, stanowi dochód ustalony zgodnie z art. 9, art. 24 ust. 1, 2, 3b–3e, 4, 4a–4e, ust. 6 lub art. 24b ust. 1 i 2, lub art. 25, po odliczeniu kwot: wydatków na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesionych w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne.

¹ Ilekroć w przepisach jest mowa o osobach zaliczonych do:

1) I grupy inwalidztwa – należy przez to rozumieć odpowiednio osoby, w stosunku do których, na podstawie odrębnych przepisów, orzeczono:

a) całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji albo

b) znaczny stopień niepełnosprawności,

2) II grupy inwalidztwa – należy przez to rozumieć odpowiednio osoby, w stosunku do których, na podstawie odrębnych przepisów, orzeczono:

a) całkowitą niezdolność do pracy albo

b) umiarkowany stopień niepełnosprawności.


Autor: Grzegorz Ziółkowski

Źródło: Poradnik Gazety Prawnej