REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Jak ewidencjonować transakcje pomiędzy jednostkami powiązanymi

Subskrybuj nas na Youtube

REKLAMA

Jak ewidencjonować księgowo transakcje pomiędzy jednostkami powiązanymi? Czy transakcje te wymagają szczególnej ewidencji? Czy wymagane są osobne konta, w szczególności dla przychodów, kosztów itp.?
RADA
Ustawa o rachunkowości narzuca we wzorach sprawozdań finansowych wykazywanie informacji dotyczących wzajemnych relacji między jednostkami powiązanymi. Powoduje to konieczność, by jednostka przyjęła (w polityce rachunkowości) rozwiązania zapewniające sprawne wydobycie z ewidencji księgowej tych informacji. Warto w tym celu prowadzić osobne konta księgowe grupujące informacje dla możliwie szerokiego zastosowania (tj. w celu sporządzenia zarówno sprawozdania finansowego, jak i innej dokumentacji transakcji z jednostkami powiązanymi).

UZASADNIENIE
Prowadzona w jednostkach powiązanych ewidencja księgowa powinna zapewnić dostarczenie informacji:
• wymaganych przez ustawę o rachunkowości, a zamieszczanych w jednostkowych sprawozdaniach finansowych,
• wymaganych przez ustawy podatkowe,
• potrzebnych do skonsolidowanego sprawozdania finansowego, jeśli grupa kapitałowa je sporządza.
Ustawa o rachunkowości, narzucając wzór bilansu, rachunku wyników, informacji dodatkowej, rachunku przepływów pieniężnych, zobowiązuje wszystkie jednostki do wykazywania w sprawozdaniu finansowym w oddzielnych pozycjach:
• należności, długoterminowych i krótkoterminowych, z tytułu dostaw i usług, i innych, od jednostek powiązanych,
• zobowiązań, długoterminowych i krótkoterminowych, z tytułu dostaw i usług, i innych, wobec jednostek powiązanych,
• aktywów finansowych, długoterminowych i krótkoterminowych, w jednostkach powiązanych (w bilansie), oraz wpływów i wydatków z nimi związanych (w rachunku przepływów pieniężnych),
• przychodów operacyjnych ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów od jednostek powiązanych,
• kosztu sprzedaży jednostkom powiązanym,
• przychodów finansowych – dywidend od jednostek powiązanych, odsetek od jednostek powiązanych,
• kosztów finansowych – odsetek dla jednostek powiązanych,
• poręczeń i gwarancji wzajemnych (w informacji dodatkowej).
Sprawne dostarczenie tych informacji do sprawozdania jest zadaniem postawionym przez ustawę do indywidualnego rozwiązania w jednostkowej polityce rachunkowości.
Należy ponadto zauważyć, że skonsolidowane sprawozdanie finansowe wymaga uzyskania jeszcze innych dodatkowych informacji, w tym między innymi na temat zakupów od jednostek powiązanych, przychodów, w tym sprzedaży pozaoperacyjnej, pozostałych kosztów operacyjnych poniesionych na rzecz jednostek powiązanych, danych na temat amortyzacji i wartości początkowej środków trwałych, będących przedmiotem wzajemnej sprzedaży, utworzonych rezerw itp. Informacje te tworzą tzw. dokumentację konsolidacyjną i najczęściej gromadzone są w formie tzw. pakietów konsolidacyjnych. Pakiety te (jednolicie opracowane dla wszystkich jednostek według ustalonego przez jednostkę dominującą wzoru – często w arkuszu kalkulacyjnym) dostarczają wyczerpującej prezentacji wszelkich informacji dotyczących tych transakcji. Pakiety konsolidacyjne pełnią rolę wewnętrznego sprawozdania jednostki powiązanej, kierowanego do jednostki dominującej. Sam sposób przygotowania informacji dla dokumentacji konsolidacyjnej powinien być przedmiotem polityki rachunkowości grupy, zarządzonej przez jednostkę dominującą i przekazanej do stosowania w jednostkach podporządkowanych w celu ujednolicenia zasad rachunkowości w grupie i spełnienia wymogów art. 63b ustawy o rachunkowości.
WAŻNE!
Sposób przygotowania informacji do dokumentacji konsolidacyjnej powinien być ustalony przez jednostkę dominującą i przekazany do stosowania w jednostkach podporządkowanych w celu ujednolicenia zasad rachunkowości w grupie.
Jednostki, których dane objęte są skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym, a w szczególności jednostki zależne i współzależne, powinny bowiem stosować jednakowe metody wyceny aktywów i pasywów oraz sporządzania sprawozdań finansowych, zgodne z przyjętymi zasadami (polityką) rachunkowości jednostki dominującej.
Sposób ewidencji transakcji z jednostkami powiązanymi wyróżniony w zakładowym planie kont wynika natomiast z indywidualnych postanowień polityki rachunkowości w danej jednostce oraz z możliwości i ograniczeń wykorzystywanej techniki prowadzenia ksiąg, choć również może (nie musi) być jednolity w całej grupie.
Przykładowa ewidencja podstawowych typów wzajemnych transakcji dla jednostek sporządzających i niesporządzających skonsolidowanych sprawozdań finansowych
Ewidencja powinna być zdefiniowana i prowadzona na osobnych kontach w komputerowym programie finansowo-księgowym w taki sposób, aby automatycznie dostarczane były potrzebne do bilansu i rachunku wyników informacje o saldach tych kont na koniec okresów sprawozdawczych, także miesięcznych.
• Rozrachunki z tytułu dostaw i usług z jednostkami powiązanymi ewidencjonuje się na wyróżnionych wg jednostek kontach zespołu 2, rozdzielnych dla należności i zobowiązań (np. na oddzielnym koncie syntetycznym, z oddzielną analityką dla należności i zobowiązań, z podziałem na długoterminowe i krótkoterminowe, w tym o okresie spłaty do 12 miesięcy i powyżej).
• Sprzedaż operacyjną jednostkom powiązanym księguje się na osobnym koncie syntetycznym zespołu 7 lub na kontach analitycznych konta sprzedaży 7.
• Koszt sprzedaży jednostkom powiązanym wg działalności operacyjnej ustala się i ewidencjonuje na osobnych kontach syntetycznych zespołu 7xx (lub 5xx i 7xx). Jeżeli z ważnych przyczyn ustalenie kosztu własnego sprzedanych wyrobów w ciągu roku nie jest możliwe, jego wielkość ustala się pozabilansowo, na dzień bilansowy, w proporcji do sprzedaży jednostkom powiązanym, w jakiej pozostaje koszt sprzedaży wyrobów ogółem do sprzedaży ogółem.
• Pożyczki udzielone jednostkom powiązanym ewidencjonuje się na osobnym koncie syntetycznym zespołu 2xx, z możliwością wydzielenia w analityce części krótkoterminowej i długoterminowej. Podobnie ewidencjonuje się zobowiązania lub należności pozostałe.
• Udziały lub akcje w jednostkach powiązanych ewidencjonuje się na oddzielnych kontach analitycznych zespołu 03x.
• Koszty finansowe i przychody finansowe poniesione na rzecz jednostek powiązanych ewidencjonuje się na oddzielnych kontach analitycznych zespołu 75x, z wyróżnieniem dywidend i odsetek.
• Jeśli jednostka uczestniczy w sporządzaniu sprawozdania skonsolidowanego, zakupy od jednostek powiązanych, sprzedaż pozaoperacyjną jednostkom powiązanym, koszty pozostałe operacyjne, poniesione na rzecz jednostek powiązanych, ewidencjonuje się razem z transakcjami z innymi jednostkami, ponadto dodatkowo, równolegle, zapisując ich wartość poleceniem księgowania pozabilansowo na kontach zespołu 9.
• Wzajemne poręczenia i udzielone gwarancje, tak jak w przypadku innych jednostek, ewidencjonuje się jedynie pozabilansowo aż do chwili, gdy konieczne będzie utworzenie wymaganych ustawowo rezerw.
Przykłady księgowań
1. Sprzedaż wyrobów lub usług jednostce powiązanej (wyróżniono konta należności i sprzedaży)
  Wn konto 203-K „Należności od jednostek powiązanych”, z analityką wg kartoteki kontrahentów
  Ma konto 701 „Sprzedaż”, w analityce – jednostkom powiązanym
  Ma konto 222 „Rozliczenie podatku VAT należnego”
2. Zakup usług od jednostki powiązanej (wyróżniono konto zobowiązań)
  Wn konto 404
„Usługi obce” – wartość netto
  Wn konto 223
„Rozliczenie podatku VAT naliczonego”
  Ma konto 204-K
„Zobowiązania wobec jednostek powiązanych”, z analityką wg kartoteki kontrahentów
3. Pożyczka otrzymana od jednostki powiązanej. W momencie jej otrzymania wyróżniono część krótkoterminową, o okresie spłaty do końca roku obrotowego, i pozostałą część – jako długoterminową
  Wn konto 131 „Bieżący rachunek bankowy”
  Ma konto 205
„Pozostałe zobowiązania wobec jednostek powiązanych”, w analityce część krótkoterminowa
  Ma konto 205
„Pozostałe zobowiązania wobec jednostek powiązanych”, w analityce część długoterminowa
Na zakończenie należy zauważyć, że ustawy podatkowe inaczej (szerzej) definiują jednostki powiązane (art. 11 i 9a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz art. 25 i 25a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Jeśli jednostka zobowiązana jest do sporządzenia dokumentacji podatkowej o wzajemnych transakcjach pomiędzy jednostkami powiązanymi, treść zapisów księgowych, związanych z realizacją tych transakcji, może być przedmiotem kontroli.

• art. 9a, art. 11 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 107, poz. 723
• art. 25, art. 25a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 107, poz. 723
• art. 2 ust. 1 pkt 34–44, art. 63b ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości – j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 267, poz. 2252

Ewa Szczepankiewicz
główna księgowa w spółce z o.o.
Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Monitor Księgowego

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
KSeF już za rogiem. Tysiące firm nieprzygotowanych – cyfrowe wykluczenie może kosztować fortunę

Cyfrowy obowiązek, który może zaskoczyć wielu przedsiębiorców – od 2026 r. e-fakturowanie stanie się przymusem. Problem? Rząd uznał, że „wykluczenie cyfrowe” dotyczy wyłącznie najmniejszych firm. W praktyce zagrożeni są także starsi przedsiębiorcy, mikrofirmy bez dostępu do IT, a nawet ci, którzy nie mają stabilnego internetu. Brak przygotowania oznacza paraliż działalności, karne odsetki i utratę klientów. Czas ucieka – a system nie wybacza błędów.

ZUS: Przedsiębiorcy z niepełnosprawnościami z niższą roczną składką zdrowotną. Trzeba spełnić 4 warunki

Przedsiębiorcy, którzy mają orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności mogą korzystać z ulgi i obniżyć roczną składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Krzysztof Cieszyński, Regionalny Rzecznik Prasowy województwa pomorskiego wyjaśnia jakie warunki trzeba spełnić, by skorzystać z tej ulgi.

Prawa autorskie do treści biznesowych publikowanych w social mediach. Kiedy można legalnie wykorzystać zdjęcie lub wideo? Co każda firma wiedzieć powinna

W erze cyfrowej, gdzie granice między komunikacją osobistą a firmową coraz bardziej się zacierają, prawa autorskie w social mediach stają się kluczową kwestią dla każdego biznesu. Generowanie własności intelektualnej przestało być domeną wyłącznie branż kreatywnych — dziś dotyczy praktycznie każdej firmy, która promuje swoje produkty lub usługi w internecie.

Zwierzęta w firmie a koszty uzyskania przychodu. Jak argumentować przed urzędem skarbowym? Interpretacje fiskusa: pies, akwarium i inne przypadki

Czy pies w firmie może być kosztem uzyskania przychodu? A akwarium – elementem budującym wizerunek? Coraz więcej przedsiębiorców zadaje sobie te pytania, zwłaszcza w czasach, gdy granica między przestrzenią zawodową a prywatną bywa płynna. Praktyka i interpretacje podatkowe pokazują, że... to zależy.

REKLAMA

Będzie likwidacja JPK VAT? Prof. Modzelewski: nieoficjalnie mówi się o redukcji obowiązków

Od samego początku (można sprawdzić) byłem krytykiem wprowadzenia powszechnych „jotpeków”, czyli zmuszania ogółu podatników do systematycznego wysyłania urzędom skarbowym ich ewidencji podatkowych. Po co zaśmiecać archiwa tych organów bilionami zbędnych informacji, do których nigdy nie sięgnie i nie można ich racjonalnie zinterpretować?

Księgowi nie spodziewają się w najbliższej przyszłości wielkich rewolucji w wynagrodzeniu i systemie swojej pracy

Co księgowi naprawdę myślą o kondycji swojej branży? Ukazał się pierwszy w Polsce barometr nastrojów księgowych. Jak oceniają oni miniony rok, czego oczekują po 2025. Odpowiedzi badanych księgowych pokazują prawdziwy obraz branży.

Zasada wielokrotności opodatkowania wyrobów akcyzowych w przypadku wtórnego obowiązku podatkowego a zmiana podatkowego przeznaczenia wyrobu akcyzowego

Istotnym problemem prawnym i praktycznym jest możliwość wielokrotnego opodatkowania tego samego wyrobu akcyzowego na etapie wtórnego obowiązku podatkowego (zwanego również obowiązkiem podatkowym drugiego stopnia.) – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

Ulga na ekspansje a koszty marketingowe – jak szeroki jest katalog wydatków?

Niedawna interpretacja podatkowa (sygn. 0111-KDIB2-1.4010.66.2025.2.ED) dla producenta opakowań z tworzyw sztucznych rozstrzyga tę kwestię, wskazując, które wydatki targowe i promocyjne podlegają odliczeniu, a które - mimo argumentacji podatnika - pozostają poza zakresem ulgi. Organ zastosował ścisłą wykładnię językową, potwierdzając kwalifikowalność jedynie części ponoszonych przez przedsiębiorców kosztów.

REKLAMA

KSeF 2026: Pożegnanie z papierowymi fakturami. Jak przygotować się na rewolucję w rozliczeniach VAT i uniknąć kar i problemów z fiskusem [branża TSL]

Niecały rok dzieli podatników VAT (w tym branżę transportową) od księgowej rewolucji. Ministerstwo Finansów potwierdziło w komunikacie z kwietnia 2025 r., że początek 2026 roku to ostateczny termin wejścia w życie Krajowego Systemu e-Faktur dla większości przedsiębiorców. Oznacza to, że już niedługo sektor TSL, zdominowany przez rozliczenia papierowe, musi stać się cyfrowy. To wyzwanie zwłaszcza dla spedycji, które rozliczają się z wieloma podmiotami równocześnie. Jak przygotować się do wdrożenia KSeF, by uniknąć problemów i kar?

Co myślą księgowi o przyszłości swojej branży? Barometr nastrojów księgowych 2025 ujawnia kulisy rynku

Czy zawód księgowego przechodzi kryzys, czy może ewoluuje w stronę większego znaczenia strategicznego? Nowo opublikowany Barometr nastrojów księgowych 2025 to pierwsze tego typu badanie w Polsce, które w kompleksowy sposób analizuje wyzwania, emocje i kierunki rozwoju zawodu księgowego.

REKLAMA