Sprawozdawczość finansowa w dobie COVID-19
Pandemia COVID-19 w sprawozdaniu finansowym
Ocena wpływu pandemii na działalność gospodarczą w sprawozdawczości finansowej jednostek nie należy do łatwych zadań. Prawie wszystkie pozycje sprawozdania finansowego mogą zostać „dotknięte” skutkami pandemii. Aby ułatwić przeprowadzenie działań pozwalających na postawienie wniosków dla oceny, czy i w jaki sposób pandemia przełożyła się na działalności biznesową i odzwierciedlenie tego w sprawozdawczości finansowej organizacje takie jak Ministerstwo Finansów, Komisja Nadzoru Finansowego, czy Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) wydały szereg wytycznych. Z perspektywy biegłych rewidentów również zostały opublikowane zalecenia, jak radzić sobie w obecnej sytuacji i adresować w strategii badania kwestie wynikające z SARS-CoV-2.
Ocena wpływu pandemii na prowadzoną działalność
Przechodząc do rzeczonego wpływu, istotnym jest dokonanie oceny wpływu pandemii na prowadzoną działalność oraz działania kierownictwa jednostki w kontekście chociażby: zmniejszenia sprzedaży oraz zysków, aktualizacji wartości majątku trwałego, wyceny zapasów, ściągalności należności handlowych, wywiązywania się ze zobowiązań kontraktowych, płynności finansowej, realizacji zaplanowanych inwestycji, dostępności pracowników w kontekście zapewnienia ciągłości produkcji, czy zmian w procesach wewnętrznych oraz środowisku kontroli wewnętrznej.
Te obszary są niezwykle istotne, ponieważ jeśli pandemia ma jakikolwiek wpływ na spółkę, to przypuszczalnie w tych dziedzinach jej wpływ zostanie zauważony. Identyfikacja ryzyka dla działalności biznesowej oraz kalkulacja skutków tego ryzyka to podstawa do oceny wpływu. Pierwszym krokiem do oceny wpływu może być przeanalizowanie danych bieżących w porównaniu do roku ubiegłego oraz budżetu, który być może nie uwzględniał wpływu Covid-19 w momencie jego zatwierdzenia. Przy zauważalnym wpływie odchyleń od budżetu oraz od wyników roku ubiegłego naturalnym wydaje się zrozumienie przyczyn tych odchyleń oraz ich uzasadnienie. Na ogół spadające obroty, czy pogarszające się przepływy pieniężne mogą być przesłanką do stwierdzenia, że wystąpiło ryzyko utraty wartości aktywów.
Utrata wartości aktywów
Utrata wartości aktywów jest w dobie pandemii aspektem, na który jednostki powinny zwrócić szczególną uwagę. Nierzadko składniki aktywów, które służyły Spółce do tej pory i generowały dla niej korzyści ekonomiczne, przestają spełniać swoje zadanie w całości lub w części, co może powodować ograniczenie tych korzyści lub po prostu ich brak. W tej sytuacji istotnym jest dokonanie oceny przesłanek utraty wartości, które są zdefiniowane chociażby w Krajowym Standardzie Rachunkowości nr 4 (KSR 4) lub Międzynarodowym Standardzie Rachunkowości nr 36 (MSR 36), a w przypadku ich wystąpienia koniecznym jest przeprowadzenie oceny utraty wartości majątku trwałego, w tym dobór prawidłowego modelu do przeprowadzenia tej oceny.
Modele służące ocenie utraty wartości majątku trwałego są ściśle zdefiniowane w KSR 4 lub MSR 36, jednakże najczęściej spotykanym jest model płynnościowy, oparty o zdyskontowane przepływy pieniężne, tzw. DCF. Istotnym w tym modelu jest właśnie wykorzystanie zdyskontowanych przepływów, które pozwolą określić wartość użytkową, jak również ustalić, czy konieczne jest utworzenie odpisu aktualizującego wartość majątku.
Ściągalność należności handlowych
Ściągalność należności handlowych to również obszar, któremu należy się bacznie przyjrzeć. Jest prawdopodobne, że wskutek pandemii sytuacja kontrahentów, z którymi jednostka współpracuje, mogła się pogorszyć, co z kolei powinno znaleźć odzwierciedlenie w podejściu do ustalania odpisów z tytułu utraty wartości należności. Rozważając ryzyko utraty wartości należności, w szczególności w sytuacji, kiedy sporządzamy sprawozdanie zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej (MSSF), znaczenia mogą nabrać kwestie związane z prognozami makroekonomicznymi (tzw. informacje forward-looking), które do tej pory często były pomijane (tj. kalkulacja oczekiwanych strat kredytowych zgodnie z MSSF 9 była oparta wyłącznie na danych historycznych).
Wycena zapasów
Wycena zapasów jest kolejnym obszarem, który powinien podlegać ocenie. Zapasy są, co do zasady wyceniane w cenie nabycia lub koszcie wytworzenia, nie wyższej od ceny ich sprzedaży netto na dzień bilansowy. W sytuacji, kiedy wystąpią okoliczności powodujące spadek ceny nabycia/kosztu wytworzenia to na zapasy powinniśmy utworzyć odpisy z tytułu utraty wartości właśnie do wartości cen sprzedaży. Takie okoliczności mogą być związane z rynkiem, dostawcami, cenami sprzedaży, ale również może to być sytuacja makroekonomiczna, czy efekt wywołany pandemią Covid-19. Istotnym jest, aby podobnie jak w przypadku należności rozważyć całościowo wpływ wszystkich znanych okoliczności i czynników na dany moment, oraz jaki one mają wpływ na wycenę i wartość zapasów prezentowanych w sprawozdaniu finansowym.
Szacunki
Podczas dyskusji o wpływie Covid-19 na sprawozdawczość nie sposób nie wspomnieć o szacunkach, czyli kategoriach, które nie wynikają wprost z dokumentacji źródłowej, takiej jak faktura, czy umowa, ale są określane przy odpowiedniej dozie wiedzy i doświadczenia przez osoby sporządzające szacunki. Przykładem szacunków mogą być rezerwy, czy odpisy aktualizujące, o których wspomniano powyżej, a które szczególnie w dobie pandemii odgrywają istotną rolę w sprawozdawczości finansowej.
Szacunki są odpowiedzią na zidentyfikowane ryzyka, w tym utraty wartości lub poniesienia kosztu, którego spółka się spodziewa, natomiast nie jest w stanie określić jego momentu wystąpienia oraz dokładnej kwoty. Przykładem rezerw, bo o nich mowa w tym miejscu, mogą być rezerwy na restrukturyzacje, wynikające z planów ogłoszonych przez kierownictwo spółki, a będące pochodną zmienionej strategii kierownictwa. Innym przykładem może być ograniczenie produkcji na liniach produkcyjnych lub ograniczenie dostępności zasobów ludzkich do obsługi wyżej wspomnianych linii produkcyjnych. Skutkiem ograniczenia produkcji może być niewywiązanie się z kontraktów handlowych, których elementem mogą być kary. Jeżeli te kary spowodują, że na całym kontrakcie będzie strata, należy w tej sytuacji rozważyć konieczność utworzenia rezerwy, która adresuje ryzyko płynące z przeszłego zdarzenia i przyszłego obowiązku, gdzie kwota zobowiązania nie jest pewna.
Istotnym jest, aby poprzez ocenę i analizę poszczególnych kategorii bilansowych oraz wynikowych, we współpracy działu sprawozdawczości z innymi działami, dokonać oceny całościowej wpływu pandemii na sprawozdawczość finansową. Osiągnąć wyżej wymieniony cel to prawidłowo ocenić ryzyka i zdarzenia mające miejsce w jednostce. W tym celu konieczne jest efektywne funkcjonowanie kontroli wewnętrznej. Środowisko kontroli wewnętrznej nie jest czymś stałym, niezmiennym. Jakikolwiek wpływ czynników zewnętrznych, ale również wewnętrznych musi mieć znaczenie w kontekście wpływu na środowisko kontroli wewnętrznej. Zmienione terminy kontraktacji, płatności, zmiana zasad autoryzacji wynikających z trybu rotacyjnego pracy działu sprawozdawczości, ale też innych działów, z którymi współpracuje, musi mieć wpływ na zmianę środowiska kontroli wewnętrznej. Ważna jest świadomość tych konsekwencji i zaprojektowanie takich zmian, które odpowiadają na obecną sytuację oraz adresują bieżące ryzyka.
Ocena kontynuacji działalności
W tym miejscu należy wrócić do podstawowej zasady, zgodnie, z którą każdy raport roczny, każde sprawozdanie finansowe jest przygotowywane. Jest to jedna z nadrzędnych zasad rachunkowości, a mianowicie założenie kontynuacji działalności. Zasada ta jest przywołana w każdym dokumencie finansowym publikowanym zgodnie z polskimi oraz międzynarodowymi zasadami rachunkowości. Co więcej, każdego roku to kierownictwo spółki potwierdza prawidłowość tego założenia.
Ocena kontynuacji działalności jest niezwykle trudnym elementem sprawozdawczości, ponieważ powinna zostać wykonana na dzień sprawozdawczy, ale również uwzględniać wpływ zdarzeń, które następują po okresie sprawozdawczym (aż do zatwierdzenia sprawozdania finansowego przez kierownictwo spółki). Taka ocena nie jest możliwa bez dokonania stosownych analiz działu sprawozdawczości we współpracy z innymi działami spółki w odniesieniu do wszystkich istotnych elementów działalności biznesowej. Co więcej, nie jest ona możliwa bez dokonania rewizji wspomnianych wyżej obszarów oraz określenia w ramach organizacji, czy te obszary nie zostały zakłócone. Efektem takiej analizy jest konkluzja, czy spółka jest w stanie, w niezmienionym istotnie zakresie, kontynuować działalność przez co najmniej 12 miesięcy licząc od dnia bilansowego. Jest to niezwykle istotne, aby szczególnie w obecnej sytuacji dochować należytej staranności i poprzeć konkluzję zamieszczoną w sprawozdaniu finansowym stosownymi analizami, w celu uniknięcia popełnienia błędu w tym zakresie.
Podsumowując, pandemia Covid-19 jest niezwykle istotnym elementem mającym szczególnie ważny i szeroki wpływ na działalność biznesową oraz odzwierciedlenie tej działalności w sprawozdawczości finansowej. Jej skutkiem może być konieczność wykonania określonych działań w obszarze rachunkowości i sprawozdawczości finansowej przy zapewnieniu współpracy wszystkich działów firmy w celu dokonania prawidłowego oszacowania skutków pandemii w sprawozdawczości, w tym właściwe zaprognozowanie przyszłych oczekiwanych przepływów finansowych.
Należy mieć świadomość, że Covid-19 jest zdarzeniem bieżącego okresu sprawozdawczego, tym samym jego skutki będziemy mogli zauważyć w sprawozdaniach finansowych wielu jednostek. Należy także zauważyć, że niezwykle istotnym elementem sprawozdania finansowego są ujawnienia. Właśnie często to ujawnienia pozwalają na dostarczenie kompletnej informacji na temat ważnych zdarzeń, ich wpływu z perspektywy jednostki, które mają wpływ na ocenę kierownictwa spółki, również w kontekście przywołanej kontynuacji działalności.
Tym samym należy mieć na uwadze, że wpływ pandemii musi być odpowiednio udokumentowany oraz ujawniony w sprawozdaniach finansowych. Począwszy od oceny wpływu na poszczególne pozycje sprawozdawcze, poprzez istotne ujawnienia zdarzeń niefinansowych, a skończywszy na ocenie kontynuacji działalności.
Należy pamiętać, że sprawozdanie finansowe jest dokumentem prezentującym zewnętrznemu światu sytuację majątkową i finansową jednostki, tym samym musi spełniać wymogi jakościowe oraz zawierać treść informacyjną pomocną w ocenie sytuacji finansowej i majątkowej przez zewnętrznych interesariuszy, którzy na podstawie sprawozdania finansowego mogą podejmować kluczowe decyzje inwestycyjne. Do tych informacji kluczowych z perspektywy interesariuszy można zaliczyć opis w sprawozdaniu finansowym lub sprawozdaniu z działań podjętych przez kierownictwo jednostki w celu zmniejszenia ryzyka wpływu na biznes spowodowaną pandemią Covid-19. Są to istotne informacje, które warto przywołać w sprawozdawczości, szczególnie, jeśli pandemia miała istotny wpływ na branżę, w której działa spółka. Ponadto jest to niezwykle istotne w celu zachowania przejrzystości tego dokumentu finansowego, jak również kompletności zawartych w nim informacji charakteryzujących jednostkę oraz jej działania w danym okresie sprawozdawczym. Przyczyni się to niewątpliwie do poprawienia jakości sprawozdawczości, a tym samym zadowolenia czytelników sprawozdania finansowego oraz interesariuszy spółki.
Damian Zwara, Senior Manager, Audit & Assurance Deloitte
Polecamy: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!
Polecamy: INFORLEX Biznes
Komentarze(0)
Pokaż:
NajnowszePopularneNajstarsze