Wcześniejsze zakończenie umowy leasingowej a rozliczenia podatkowe

Korzystanie z leasingu nie obniża zdolności kredytowej jednostki. Jeżeli umowa popularniejszego leasingu operacyjnego spełnia warunki określone w przepisach podatkowych, raty leasingowe są kosztem uzyskania przychodów, a 22% VAT jest podatkiem naliczonym (wyjątek dotyczy samochodów osobowych). Wątpliwości Czytelników wzbudzają natomiast sytuacje związane z wcześniejszym zakończeniem umowy leasingowej.

Przepisy podatkowe określają dwa rodzaje umów leasingu - operacyjnego i finansowego. W praktyce zdecydowanie popularniejsze są umowy leasingu operacyjnego (jako korzystniejsze dla leasingobiorcy). Przeważnie warunkiem zawarcia umowy leasingu jest konieczność wniesienia tzw. opłaty wstępnej (inicjalnej).

W przypadku gdy umowa leasingu spełnia warunki określone w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych (art. 17a-17l), leasingobiorca może zaliczyć do swoich kosztów podatkowych:

- w przypadku leasingu operacyjnego - raty leasingowe w pełnej wysokości,

- w przypadku leasingu finansowego - raty leasingowe w części odsetkowej.

Po zakończeniu podstawowego okresu umowy leasingowej leasingodawca i leasingobiorca decydują, czy ją przedłużyć, czy też przedmiot umowy (np. leasingowany samochód) zmieni właściciela. Organy podatkowe nie kwestionują rozliczenia stron na preferencyjnych zasadach, pod warunkiem że są spełnione warunki określone w przepisach, czyli jeśli po zakończeniu podstawowego okresu umowy:

- zostanie ona przedłużona,

- przedmiot leasingu zostanie sprzedany leasingobiorcy,

- przedmiot leasingu zostanie sprzedany osobie trzeciej.

TABELA. LEASING OPERACYJNY A LEASING FINANSOWY

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

PRZYKŁAD

Umowa leasingu operacyjnego samochodu została zawarta na 48 rat. Jednostka po opłaceniu 24 rat zamierza zakończyć umowę wcześniej, wykupić samochód, a następnie odsprzedać go osobie trzeciej. Powstaje problem, jak kwalifikować opłaty leasingowe - czy te poniesione przed wcześniejszym zakończeniem umowy nadal będą kosztem podatkowym, czy też będzie konieczna korekta kosztów za poprzednie okresy. Czy wniesione jednorazowo opłaty za pozostały okres umowy leasingu (w związku z jej wcześniejszym zakończeniem) także są kosztem uzyskania przychodów jednostki?

To, że umowa leasingowa została zakończona przed upływem jej podstawowego okresu (tutaj - 4 lata), nie powoduje, że dotychczas wniesione opłaty powinny być wyłączone z kosztów uzyskania przychodu. Takiego skutku zakończenia umowy nie przewiduje art. 16 ust. 1 ani art. 17a-17l updop. Dlatego też - mimo wcześniejszego rozwiązania umowy leasingowej - opłaty leasingowe poniesione przez podatnika pozostają kosztem podatkowym (pod warunkiem wykazania związku pomiędzy ich poniesieniem i uzyskaniem przychodu). Nie zachodzi zatem potrzeba korygowania kosztów za poprzednie okresy.

Spłacenie wszystkich rat leasingowych jest niezbędne dla możliwości wykupu samochodu i planowanej dalszej jego sprzedaży osobie trzeciej.

„W razie wykupu samochodu w celu jego odsprzedaży innemu podmiotowi opłaty leasingowe wniesione za pozostały okres umowy leasingu, uiszczone w związku z jej wcześniejszym zakończeniem, są wydatkiem poniesionym w celu uzyskania przychodów. Zachodzi bowiem bezpośredni związek z przychodem powstałym ze sprzedaży samochodu i z tego względu opłaty leasingowe mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów” (zob. interpretację przepisów prawa podatkowego Naczelnika I Urzędu Skarbowego w Radomiu z 1 czerwca 2007 r., sygn. 1424/2140/4111/423/2/07).

PRZYKŁAD

Jednostka zbyła na rzecz innej jednostki przedmiot leasingu w czasie trwania umowy leasingowej. Sprzedaż nastąpiła za kwotę stanowiącą równowartość sumy wszystkich przewidzianych w umowie, a niezapłaconych rat leasingowych (pomniejszonych o korzyści, jakie wynikają z natychmiastowej zapłaty ich równowartości przez nabywcę), powiększonych o kwotę stanowiącą równowartość ceny, za jaką korzystający ma prawo nabyć przedmiot leasingu po zakończeniu podstawowego okresu umowy leasingu. Należy się zastanowić, czy kwota ta nie odbiega znacznie (bez uzasadnionej przyczyny) od wartości rynkowej zbywanego przedmiotu leasingu.

Preferencyjne zasady określania przychodu ze zbycia przedmiotu leasingu na rzecz korzystającego, po upływie podstawowego okresu trwania umowy leasingu, nie mogą mieć odpowiedniego zastosowania do określania przychodu ze zbycia przedmiotu umowy leasingu na rzecz osoby trzeciej w czasie trwania umowy leasingu. Przychodem z odpłatnego zbycia rzeczy będącej przedmiotem leasingu na rzecz osoby trzeciej w czasie trwania umowy leasingu, zarówno takiej, która spełnia warunki opisane w art. 17b ust. 1 updop, jak i spełniającej warunki z art. 17f updop, powinna być wartość odpowiadająca wartości rynkowej rzeczy (art. 14 updop), z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z umowy leasingu, jak też korzyści wynikających z natychmiastowej zapłaty równowartości rat leasingowych przez nabywcę.

W sytuacji zbycia przedmiotu leasingu osobie trzeciej w czasie trwania umowy zastosowanie ma przepis art. 709¹⁴ k.c., zgodnie z którym w razie zbycia rzeczy przez finansującego nabywca wstępuje w stosunek leasingu w miejsce finansującego.

Jak wynika z umowy leasingowej, w związku z wstąpieniem nabywcy rzeczy będącej przedmiotem leasingu w stosunek leasingu w miejsce zbywcy, nabywca takiej rzeczy będzie w szczególności zobowiązany do zbycia na żądanie korzystającego przedmiotu leasingu po zakończeniu podstawowego okresu umowy korzystającemu - za cenę ściśle określoną w treści umowy leasingu. Nabywca będzie również zobowiązany do powstrzymania się od wykorzystywania przedmiotu leasingu na własne potrzeby.

Z drugiej strony nabywca przedmiotu leasingu będzie uprawniony do uzyskania od korzystającego rat leasingowych. Suma ustalonych w umowie leasingu opłat, ponoszonych przez korzystającego w podstawowym okresie umowy z tytułu używania środków trwałych, pomniejszona o należny podatek od towarów i usług, odpowiada co najmniej wartości początkowej środków trwałych (art. 17b ust. 1 pkt 2 updop).

„Cena sprzedaży przedmiotu leasingu w czasie trwania umowy leasingu za kwotę stanowiącą równowartość sumy wszystkich przewidzianych w umowie, a niezapłaconych rat leasingowych (pomniejszonych o korzyści, jakie wynikają z natychmiastowej zapłaty ich równowartości przez nabywcę), powiększonych o kwotę stanowiącą równowartość ceny, za jaką korzystający ma prawo nabyć przedmiot leasingu po zakończeniu podstawowego okresu umowy leasingu, bez uzasadnionej przyczyny odbiega od wartości rynkowej zbywanego przedmiotu leasingu i w związku z tym istnieją powody uzasadniające określenie przychodu przez organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej” (postanowienie w sprawie interpretacji prawa podatkowego Naczelnika II Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie z 2 marca 2007 r., sygn. 1472/ROP1/423-392/06/MK).

PRZYKŁAD

Umowa leasingu samochodu dostawczego została zawarta na okres 4 lat. Czy zerwanie tej umowy przed upływem 2 lat spowoduje konieczność zwrotu odliczonego wcześniej VAT, zawartego w ratach leasingowych?

Nie, ponieważ w tej sytuacji nie nastąpi wykup samochodu, lecz jego zwrot finansującemu. W wyniku tego wygaśnie umowa leasingowa, z tytułu której jednostka korzystała z prawa do odliczenia VAT. O tym, kiedy podatnik nie ma prawa do odliczenia, stanowi art. 88 ustawy o VAT. Katalog wyłączeń zawartych w tym przepisie nie określa sytuacji przedstawionej w pytaniu.

Jeżeli zatem w trakcie trwania umowy leasingu operacyjnego jednostka korzystała z odliczeń podatku naliczonego zawartego w ratach leasingowych udokumentowanych fakturami VAT, to rozwiązanie umowy nie powoduje utraty prawa do wcześniejszych odliczeń. Tym samym jednostka nie ma obowiązku dokonywania korekty (zwrotu) VAT odliczonego od rat leasingowych.

Leasing - podstawowe pojęcia

Kwota finansowana - wartość przedmiotu leasingu, pomniejszona o wszystkie kwoty, jakie leasingobiorca zapłacił przed wydaniem przedmiotu leasingu (opłata początkowa, depozyt itp.).

Opłata początkowa (inicjalna) - kwota bezzwrotna wpłacana przez leasingobiorcę przed wydaniem przedmiotu leasingu, będąca kosztem uzyskania przychodów.

Przedmiot leasingu - środek trwały - rzecz ruchoma lub nieruchomość, licencja, wartość niematerialna lub prawna, do których prawo użytkowania jest przenoszone w drodze umowy leasingu.

Prawo własności przedmiotu leasingu - przez cały czas trwania okresu leasingu, bez względu na jego rodzaj, przedmiot leasingu pozostaje wyłączną własnością leasingodawcy; przy leasingu finansowym zawarta jest opcja wykupu tego przedmiotu po zakończeniu leasingu.

Wartość początkowa przedmiotu leasingu - cena nabycia przedmiotu leasingu przez leasingodawcę wraz z ewentualnymi dodatkowymi kosztami związanymi z tym nabyciem (transport, ubezpieczenie w transporcie, cło, podatek graniczny), odzwierciedlona w księgach rachunkowych leasingodawcy, będąca podstawą kalkulacji rat czynszu leasingowego.

Wartość końcowa przedmiotu leasingu - wartość księgowa przedmiotu leasingu w dniu zakończenia leasingu, stanowiąca różnicę między wartością początkową przedmiotu leasingu a sumą odpisów amortyzacyjnych dokonanych od tego przedmiotu.

Przeniesienie prawa własności przedmiotu leasingu na leasingobiorcę - sprzedaż przedmiotu leasingu po wygaśnięciu umowy leasingu operacyjnego (który nie zawiera opcji wykupu), dokonywana zwykle po preferencyjnej cenie (np. w wysokości jednej raty).

Joanna Nowicka

Podstawy prawne:

- ustawa z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 181, poz. 1287

- ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1238

- ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 192, poz. 1382