Niższe odsetki ustawowe od 9 kwietnia 2020 r. po obniżce stóp NBP

Obniżka stóp NBP i polityka monetarna

Na posiedzeniu w dniu 8 kwietnia 2020 Rada Polityki Pieniężnej w formie uchwały obniżyła o 0,50 pkt. proc. stopy procentowe Narodowego Banku Polskiego i ustaliła je na następującym poziomie:

• stopa referencyjna 0,50% w skali rocznej (wysokość stopy referencyjnej określa oprocentowanie podstawowych operacji otwartego rynku, prowadzonych przez NBP);
• stopa lombardowa 1,00% w skali rocznej (wysokość stopy lombardowej określa oprocentowanie kredytu refinansowego udzielanego pod zastaw papierów wartościowych - „kredytu lombardowego”);
• stopa depozytowa 0,00% w skali rocznej (wysokość stopy depozytowej określa oprocentowanie lokaty terminowej przyjmowanej od banków przez NBP);
• stopa redyskonta weksli 0,55% w skali rocznej (stopa redyskontowa weksli przyjmowanych od banków do redyskonta przez NBP);
• stopa dyskontowa weksli 0,60% w skali rocznej (stopa dyskontowa weksli przyjmowanych od banków do dyskonta przez NBP);

Ta uchwała Rada Polityki Pieniężnej weszła w życie 9 kwietnia 2020 r.

Poprzednia zmiana stóp procentowych NBP miała miejsce 17 marca br (ze skutkiem od 18 marca 2020 r.)

W komunikacie RPP po posiedzeniu 8 kwietnia br. napisano m.in., że pandemia COVID-19 oraz wprowadzone działania zapobiegające jej dalszemu rozprzestrzenianiu przyczyniają się do pogłębiającego się szybko spadku aktywności w wielu gospodarkach oraz bardzo silnego pogorszenia nastrojów. Jednocześnie prognozy aktywności gospodarczej na świecie, w tym u głównych partnerów gospodarczych Polski, są znacząco rewidowane w dół. Zdaniem RPP na światowych rynkach finansowych utrzymuje się podwyższona niechęć do ryzyka - co znajduje odzwierciedlenie w zwiększonej zmienności cen wielu aktywów, a także zacieśnieniu warunków finansowania. Jednocześnie od początku roku wyraźnie obniżyły się ceny ropy naftowej na rynku światowym, czemu towarzyszył spadek cen części surowców żywnościowych. W Polsce koniunktura w pierwszych miesiącach 2020 roku była relatywnie dobra, jednak podejmowane działania mające na celu ograniczenie epidemii przyczyniają się do spadku aktywności gospodarczej, którego skala w krótkim okresie może być bardzo istotna. Towarzyszyć temu będzie pogorszenie sytuacji na rynku pracy i spadek dochodów do dyspozycji gospodarstw domowych. W dalszej perspektywie powinno jednak nastąpić stopniowe ożywienie aktywności gospodarczej.

W opinii RPP oczekiwany spadek globalnej aktywności gospodarczej wraz z niższymi cenami surowców oraz osłabieniem krajowego popytu będą oddziaływały w kierunku istotnego obniżenia dynamiki cen. W efekcie, mimo poluzowania polityki pieniężnej NBP w ostatnim okresie, utrzymuje się ryzyko spadku inflacji poniżej celu inflacyjnego NBP w horyzoncie oddziaływania polityki pieniężnej. Biorąc pod uwagę powyższe uwarunkowania Rada zdecydowała o poluzowaniu warunków monetarnych. W tym celu Rada ponownie obniżyła stopy procentowe NBP. NBP będzie nadal – oprócz operacji podstawowych – prowadził operacje zasilające sektor bankowy w płynność poprzez transakcje repo. NBP będzie prowadził operacje zakupu skarbowych papierów wartościowych oraz dłużnych papierów wartościowych gwarantowanych przez Skarb Państwa – na rynku wtórnym w ramach strukturalnych operacji otwartego rynku. Celem tych operacji będzie zmiana długoterminowej struktury płynności w sektorze bankowym, zapewnienie płynności rynku wtórnego skupowanych papierów wartościowych oraz wzmocnienie oddziaływania obniżenia stóp procentowych NBP na gospodarkę, tj. wzmocnienie mechanizmu transmisji monetarnej. Terminy oraz skala prowadzonych operacji będą uzależnione od warunków rynkowych.
NBP będzie także oferował kredyt wekslowy przeznaczony na refinansowanie kredytów udzielanych przedsiębiorcom przez banki. Podejmowane przez NBP działania mają na celu poluzowanie warunków finansowych w gospodarce i ograniczenie negatywnych konsekwencji gospodarczych pandemii, wspierając tym samym utrzymanie stabilności makroekonomicznej i finansowej. Będą one także sprzyjać ożywieniu krajowej aktywności gospodarczej po ustąpieniu obecnych zaburzeń. Działania te mają ograniczyć ryzyko obniżenia się inflacji poniżej celu inflacyjnego NBP w średnim okresie.

Od wysokości stopy referencyjnej NBP zależy m.in. wysokość:
- odsetek ustawowych (kapitałowych), odsetek ustawowych za opóźnienie - określonych w kodeksie cywilnym,
- odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych - określonych w ustawie z  8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

Zaś od wysokości stopy lombardowej NBP zależy wysokość:
- odsetek od zaległości podatkowych - określonych w Ordynacji podatkowej;
- odsetek od niepłaconych w terminie składek na ubezpieczenie społeczne - też określonych w Ordynacji podatkowej (na mocy odesłania z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Odsetki ustawowe (kapitałowe)

Odsetki ustawowe (kapitałowe), należne na podstawie art. 359 § 2 kodeksu cywilnego - 4% w skali roku od 9 kwietnia 2020 r. (poprzednio 4,5% w skali roku od 18 marca 2020 r., a jeszcze wcześniej: 5% rocznie - od 1 stycznia 2016 r. do 17 marca 2020 r.).

Maksymalna stawka odsetek ustawowych (kapitałowych), na podstawie art. 359 § 2¹ kodeksu cywilnego - 8% w skali roku od 9 kwietnia 2020 r. (poprzednio 9% w skali roku od 18 marca 2020 r., a jeszcze wcześniej: 9% rocznie - od 1 stycznia 2016 r. do 17 marca 2020 r.).

Zgodnie z art. 359 kodeksu cywilnego odsetki kapitałowe (czyli odsetki od sumy pieniężnej) należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej (np. z umowy) albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Jeżeli wysokość odsetek kapitałowych nie jest w inny sposób określona (np. w umowie, czy ustawie), należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych.
Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne). Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy polskiego kodeksu cywilnego.

Kalkulator odsetek ustawowych (kapitałowych)

Odsetki ustawowe (za opóźnienie)

Odsetki za opóźnienie należne, na podstawie art. 481 § 2 kodeksu cywilnego - 6% w skali roku od 9 kwietnia 2020 r. (poprzednio 6,5% w skali roku od 18 marca 2020 r., a jeszcze wcześniej 7% rocznie - od 1 stycznia 2016 r. do 17 marca 2020 r.).

Maksymalna stawka odsetek za opóźnienie, na podstawie art. 481 § 2¹ kodeksu cywilnego - 12% w skali roku od 9 kwietnia 2020 r. (poprzednio 13% w skali roku od 18 marca 2020 r., a jeszcze wcześniej poprzednio 14% rocznie - od 1 stycznia 2016 r. do 17 marca 2020 r.).

W myśl art. 481 kodeksu cywilnego, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona (np. w umowie), wierzycielowi należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych.
Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. Ale maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie). Jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie. Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych za opóźnienie, także w przypadku dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy.

Minister Sprawiedliwości ma obowiązek ogłosić obwieszczeniami publikowanymi w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych (kapitałowych) i odsetek ustawowych za opóźnienie. W ten sposób Minister Sprawiedliwości tylko potwierdza (najczęściej z pewnym opóźnieniem w stosunku do uchwały NBP) wysokość odsetek, bo nową wysokość odsetek stosuje się od dnia wejścia w życie uchwały NBP ustalającej nową wysokość stopy referencyjnej NBP.

Kalkulator odsetek ustawowych za opóźnienie

Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych

8,5% w skali roku (od 1 lipca 2020 r. - jeżeli do tego dnia nie zmieni się kolejny raz stopa referencyjna NBP) - stawka odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym - zgodnie art. 4 pkt 3 lit. a ustawy z 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

10,5% w skali roku (od 1 lipca 2020 r. - jeżeli do tego dnia nie zmieni się kolejny raz stopa referencyjna NBP) - stawka odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym - zgodnie z art. 4 pkt 3 lit. b ustawy z 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

Na podstawie ww. art. 4 pkt 3 lit. a i b ustawy z 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych są:
a) w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i ośmiu punktów procentowych,
b) w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej NBP i dziesięciu punktów procentowych.

Przy czym do ustalenia wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych stosuje się stopę referencyjną NBP obowiązującą w dniu:
1) 1 stycznia – do odsetek należnych za okres od dnia 1 stycznia do dnia 30 czerwca;
2) 1 lipca – do odsetek należnych za okres od dnia 1 lipca do dnia 31 grudnia.

Zatem do obliczenia odsetek należnych za okres od 1 stycznia 2020 r. - do 30 czerwca 2020 r. stosuje się następujące stopy odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych:
9,5% w skali roku - w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym,
11,5% w skali roku - w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym.

W transakcjach handlowych wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych (chyba że strony uzgodniły w umowie wyższe odsetki), za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:
1) wierzyciel spełnił swoje świadczenie;
2) wierzyciel nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie.

Przy czym ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (art. 7 i art. 8) określa maksymalne terminy zapłaty jakie mogą być zapisane w umowach.

Warto wspomnieć, że zgodnie z art. 6 ww. ustawy, jeżeli strony transakcji handlowej nie przewidziały w umowie terminu zapłaty, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, po upływie 30 dni liczonych od dnia spełnienia przez niego świadczenia, do dnia zapłaty.

Kalkulator odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych

Odsetki od zaległości podatkowych (powstałych od 1 stycznia 2016 r.)

Bez zmian (od 1 stycznia 2016 r.) natomiast pozostają na niżej wskazanych poziomach odsetki od zaległości podatkowych:

8% w skali roku - stawka podstawowa odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych 

4% w skali roku - opłata prolongacyjna

4% w skali roku - stawka obniżona odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych (50% stawki podstawowej)

12% w skali roku - stawka podwyższona odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych (150% stawki podstawowej)

Stawki odsetek podatkowych nie uległy zmianie wskutek ww. zmiany stóp NBP, bowiem zgodnie z art. 56 § 1 Ordynacji podatkowej stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, i 2%, z tym że stawka ta nie może być niższa niż 8%. Jako, że suma 200% stopy lombardowej i 2% wynosi 5% (200% x 1,5% + 2% = 5%), to podstawowa stawka odsetek podatkowych pozostaje bez zmian w wysokości 8% w skali roku.

Jak obliczyć i zaokrąglić odsetki od zaległości podatkowych powstałych od 1 stycznia 2016 r.

Jak obliczyć i zaokrąglić odsetki od zaległości podatkowych powstałych przed 1 stycznia 2016 r.

Kalkulator odsetek od zaległości podatkowych

Odsetki od składek na ubezpieczenia społeczne

Zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa z wyłączeniem art. 56a. Przy czym zgodnie z ust. 1a ww. art. 23 odsetek za zwłokę nie nalicza się, jeżeli ich wysokość nie przekraczałaby 6,60 zł.

Stąd również stawka odsetek od zaległości składkowych nie uległa zmianie i wynosi 8% w skali roku - tyle samo, co podstawowa stawka odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych.

Poradnik ZUS: "Zasady naliczania odsetek za nieterminowe opłacenie składek"

Kalkulator odsetkowy dla płatników składek

[RAPORT] KORONAWIRUS - podatki, prawo pracy, biznes

Promocja: INFORLEX Twój Biznes Jak w praktyce korzystać z tarczy antykryzysowej Zamów już od 98 zł