Opodatkowanie dochodów z nieujawnionych źródeł – zmiany od 2015 roku

Dotychczasowe zasady opodatkowania dochodów z nieujawnionych źródeł są niekonstytucyjne

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 lipca 2013 r. w sprawie opodatkowania dochodów z nieujawnionych źródeł wywołał burzę wśród podatników, prawników i urzędników. Spowodował lawinę wniosków o wznowienie zakończonych postępowań, a z drugiej strony – rozbieżności w orzecznictwie i wątpliwości organów podatkowych, w tym Ministra Finansów.

Zapoczątkował nowy porządek prawny, któremu za dość ma czynić projekt ustawy z dnia 2 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy – Ordynacja podatkowa.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 18 lipca 2013 r. (sygn. akt SK 18/09) orzekł o niekonstytucyjności przepisów regulujących podatek od nieujawnionych dochodów. W uzasadnieniu wyroku wskazał na liczne błędy legislacyjne i zarzucił ustawodawcy wieloletnią bezczynność w przedmiotowym zakresie.

Zła legislacja

Trybunał stwierdził, że prawodawstwo w tym zakresie jest zbyt lakoniczne, niejednoznaczne i nieprecyzyjne, a zbyt ogólne uregulowanie prowadzi do arbitralności decyzji. Zauważył także, że podatnik musi zapoznać się nie tylko z ustawodawstwem, ale i z orzecznictwem i stanowiskiem organów podatkowych, by poznać swoje prawa i obowiązki, co narusza zasadę demokratycznego państwa prawa. Za niezgodne z zasadą sprawiedliwości społecznej Trybunał uznał stosowanie takiej samej kary w przypadku różnych kwot zatajonego przychodu i różnych stawek podatku.

Będący przedmiotem postępowania stan prawny obowiązywał wprawdzie w latach 1998-2006, jednak aktualne brzmienie przepisów prawa jest niemal identyczne, a więc i obarczone podobnymi błędami, na co wskazał sam Trybunał.  Swoje stanowisko Trybunał Konstytucyjny podtrzymał i rozwinął w postanowieniu z dnia 2 kwietnia 2014 roku (sygn. akt SK 18/09) dotyczącym wniosku Sejmu o wyjaśnienie wątpliwości związanych z zapadłym wyrokiem.

Ordynacja podatkowa – zmiany od 2015 i 2016 roku

Opodatkowanie dochodów z nieujawnionych źródeł - nowelizacja

2 czerwca 2014 r. światło dzienne ujrzał projekt nowelizacji ustawy o PIT i Ordynacji podatkowej autorstwa Ministra Finansów, który wprowadzić ma nowe zasady opodatkowania przychodów (dochodów) ze źródeł nieujawnionych oraz przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach.

Kwestii tzw. karnego podatku zostać ma poświęcony nowy odrębny rozdział ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych-  rozdział 5a  - Opodatkowanie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych.

Zawiera definicje przychodu pochodzącego z nieujawnionego źródła i przychodu nieznajdującego pokrycia w źródłach ujawnionych, zmienia okres przedawnienia roszczeń i wprowadza nową stawkę podatkową. Przyjmuje domniemanie uzyskania przychodu z czynności mogącej być prawnie skuteczną umową oraz zasadę pierwszeństwa stosowania podatku dochodowego, a nie karnego.

Korekta faktur - Raport INFOR - PDF

Podatki 2014 - Nowy VAT 500 pytań i odpowiedzi na trudne pytania

Podyskutuj o tym na naszym FORUM

Co podlega opodatkowaniu karnym podatkiem?

Projektowana nowelizacja różnicuje przychody o nieznanym pochodzeniu i przychody o znanym pochodzeniu.

Przychodem o nieznanym pochodzeniu (ze źródeł nieujawnionych) jest przychód niewskazany przez podatnika i nieustalony przez organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej.  

Przychód ze znanego źródła pochodzenia (nieznajdujący pokrycia w źródłach ujawnionych)  to przychód o wysokości niewykazanej prawidłowo co do którego niemożliwe jest określenie bądź ustalenie zobowiązania podatkowego przez organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej.

W obu przypadkach przychody stanowią każdorazową nadwyżkę wydatków nad przychodami opodatkowanymi lub nieopodatkowanymi.

Jak ustalić przychód?

Dla określenia przychodu istotne jest ustalenie chronologicznego następstwa wydatków i przychodów w ciągu roku i zbadanie, czy ponoszone wydatki znajdują pokrycie w uprzednio uzyskanych przychodach. Ustawodawca definiuje wydatki i przychody, z których wydatki są finansowane. 

Do katalogu wydatków zalicza się gromadzenie mienia w rozumieniu art. 44 kodeksu cywilnego oraz wydawanie środków finansowych nieprowadzące do gromadzenia mienia. Tutaj klasyfikowane będą m.in. nieruchomości, ruchomości, oszczędności, papiery wartościowe, prawa majątkowe, ale i kredyty, pożyczki, darowizny i skonsumowane środki pieniężne.

Przychody to wartości jakimi podatnik dysponuje przed poniesieniem wydatku. Prawodawca wprowadza podział przychodów na opodatkowane i nieopodatkowane. Przychodem opodatkowanym jest wartość jaką o ustalonym pochodzeniu (tytuł, kwota, okres uzyskania) i  opodatkowana właściwym podatkiem. W przypadku przychodu nieopodatkowanego wartości będące w posiadaniu podatnika są także ustalone, lecz są np. wolne od podatku, zwolnione z opodatkowania lub obowiązek podatkowy względem nich wygasł.

Podstawa opodatkowania i stawka podatku

- Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystąpienia nadwyżki wydatków nad legalnymi przychodami (opodatkowanymi lub nieopodatkowanymi).

- Podstawą opodatkowania jest natomiast suma wszystkich nadwyżek z roku podatkowego.

- Podatek karny ustalany będzie w drodze konstytutywnej decyzji właściwego organu podatkowego lub właściwego organu kontroli skarbowej.

Obok dotychczasowej 75% stawki podatkowej, zostaje wprowadzona druga stawka 55% .

Nowa obniżona stawka opodatkowania przychodów nieujawnionych dotyczyć będzie podatników, którzy sami ujawnią przychód zanim zrobi to organ podatkowy. Jak możemy przeczytać w uzasadnieniu:
„Jednocześnie projekt ustawy wprowadza szczególną stawkę podatku w wysokości 55%, która znajdzie zastosowanie do tej części przychodów, którą podatnik, z własnej inicjatywy, ujawni organowi prowadzącemu postępowanie, zanim fakt ten ujawni ten organ i jednocześnie uprawdopodobni, że nadwyżka została pokryta przychodami (dochodami) uprzednio niezadeklarowanymi do opodatkowania, z tytułu  których zobowiązanie podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych uległo przedawnieniu”.

Nowa stawka ma odpowiadać zasadzie sprawiedliwości społecznej i jednocześnie spełniać funkcje prewencyjną i restytucyjną. Wprowadza zróżnicowane sankcje dla podatników w pełni realizujących swój obowiązek podatkowy, podatników zatajających przychody w celu uniknięcia podatku i podatników, którzy dobrowolnie ujawnią dotychczas zatajonego. Ustawodawca liczy, że podatnicy zachęceni niższą stawką podatkową będę częściej dobrowolnie zgłaszać nieujawnione przychody.

Nowe zasady prowadzenia postępowań

Punktem wyjścia jest przyjęcie domniemania legalności przychodu. Według nowego ustępu 6 artykułu 2 ustawy o PIT „w braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że przychody pochodzą z czynności, które mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy”. Przewidziana jest oczywiście możliwość obalenia ww. domniemania.

Wyjątkowy podatek karny

Główną zasadą postępowania ma być dążenie do opodatkowania przychodu właściwym dla niego podatkiem, do czego doprowadzić ma ustalenie pochodzenia przychodu i jego wysokości, a następnie opodatkowanie, np. podatkiem od spadków i darowizn. O ile w toku postępowania ustalone zostaną źródła przychodu i wysokość przychodu umożliwiająca poniesienie wydatków, karny podatek nie znajdzie zastosowania. Ten jest przewidziany wyłącznie dla sytuacji, kiedy niemożliwe jest ustalenie obowiązku podatkowego w związku z określonym źródłem finansowania wydatków.  Organ podatkowy będzie miał możliwość zweryfikować poniesione wydatki i przychody podatnika już na etapie czynności sprawdzających.

Ciężar dowodu

Obowiązkiem organu podatkowego jest wykazanie istnienia nadwyżek wydatków nad przychodami. Na podatniku spoczywa zaś ciężar udowodnienia przychodów wystarczających na pokrycie nadwyżki (art. 25g).

Dłuższy termin przedawnienia

Zgodnie z art. 68 § 4 termin przedawnienia podatku karnego wynosić będzie nie 5, a 10 lat. „Zobowiązanie podatkowe z tytułu opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została  doręczona po upływie 10 lat, licząc od końca roku, w którym powstał obowiązek podatkowy w tym zakresie”.

W kontekście wyroku Trybunały Konstytucyjnego, 10letni termin przedawnienia umożliwi opodatkowanie ukrytych przychodów za wszystkie lata podatkowe. Zdaniem ustawodawcy wydłużenie terminu przedawnienia wpłynie pozytywnie na poczucie sprawiedliwości społecznej, powszechność opodatkowania i efektywność postępowań.