Jak zmieni się system wydawania certyfikatów księgowych

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

MICHAŁ KOŁOSOWSKI

biegły rewident, dyrektor departamentu audytu w Warszawie, członek zarządu Europejskiego Centrum Audytu

Czy nadal będzie można uzyskać certyfikat księgowego bez zdawania egzaminu?

W ustawie z 18 marca 2008 r. wprowadzającej zmiany do ustawy o rachunkowości (Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694) pojawił się nowy rozdział nr 8a w całości poświęcony usługowemu prowadzeniu ksiąg rachunkowych. Wprowadzono wiele wymagań weryfikujących umiejętności kandydatów do otrzymania certyfikatu księgowego, w tym obowiązkowy egzamin. Zgodnie z art.76b ust. 1 ustawy, minister finansów będzie wydawał certyfikat księgowy na wniosek osoby fizycznej spełniającej warunki minimum dwuletniej praktyki w księgowości, posiadania co najmniej średniego wykształcenia, a także co ważne, złożenia z pozytywnym wynikiem egzaminu. W obecnym kształcie przepisów zgodnie z rozporządzeniem ministra finansów z 18 lipca 2002 r. (Dz.U. z 2002 r. nr 120, poz. 1022 z póź. zm.) wydanym stosownie do regulacji zawartych w art. 81 ust. 1 pkt 5 ustawy o rachunkowości, wymóg egzaminu został określony jedynie w stosunku do osób, które nie posiadały wyższego magisterskiego wykształcenia zdobytego na kierunku ekonomicznym ze specjalnością rachunkowość, bądź magisterskiego zdobytego na innym kierunku, a uzupełnionego studiami podyplomowymi z zakresu rachunkowości. Osoby posiadające wyżej wymienione wykształcenie wyższe oraz trzyletnią praktykę w księgowości mogą uzyskać certyfikat księgowego bez egzaminu. Nowe regulacje zawierają jednak przepisy przejściowe i zgodnie z art. 2 ust. 5 ustawy z 18 marca 2008 r. osoby, które do 30 czerwca 2010 r. złożą wnioski o wydanie certyfikatu księgowego i spełniają warunki zgodne z obecnie obowiązującym rozporządzeniem z 18 lipca 2002 r., tzn. posiadają odpowiednią praktykę i wykształcenie, będą mogły uzyskać certyfikat bez potrzeby zdawania egzaminu.

Czy więc do 30 czerwca 2010 r. warunki ubiegania się o uprawnienia pozostają bez zmian?

Przepis art. 2 ust. 5 ustawy z 18 marca 2008 r. dotyczący ubiegania się o certyfikat na zasadach określonych w rozporządzeniu z 18 lipca 2002 r. odnosi się jedynie do osób, które spełniają warunki określone w paragrafie 3. ust. 1 pkt 2 a i b tego rozporządzenia. W odniesieniu do pozostałych przypadków, ustawa z 18 marca 2008 r. reguluje je w art. 2 ust. 1, 2 i 4. Zgodnie z wytycznymi zawartymi w tych przepisach złożone wnioski o wydanie certyfikatu księgowego do 31 grudnia 2008 r. rozpatrywane będą w trybie przewidzianym w art. 81 ust. 2 pkt 5 obecnie obowiązującej ustawy o rachunkowości, czyli zgodnie z rozporządzeniem z 18 lipca 2002 r. Osoby, które mają zamiar podchodzić do egzaminu księgowego według zasad określonych w rozporządzeniu ministra finansów wydanych na podstawie art. 81 ust. 2 pkt 5 obecnie obowiązującej ustawy o rachunkowości, muszą złożyć wnioski o zakwalifikowanie się do niego najpóźniej do 30 września 2008 r. Ponadto przepisy przejściowe wskazują, że jeżeli osoby, które zostały zakwalifikowane do egzaminu, nie przystąpią do niego do 31 grudnia 2008 r., będą kwalifikowane do egzaminu oraz będą zdawać go już w formie nowej przewidzianej przepisami ustawy o rachunkowości uwzględniającej zmiany z 18 marca 2008 r.

Jakie kryteria zmienią się w ubieganiu się o egzamin?

W świetle obecnie obowiązujących przepisów osoba zamierzająca ubiegać się o przystąpienie do egzaminu umożliwiającego jej uzyskanie certyfikatu księgowego powinna, zgodnie z par. 5 rozporządzenia ministra finansów z 18 lipca 2002 r., do wniosku o zakwalifikowanie do egzaminu zawierającego dane osobowe załączyć również dokumenty potwierdzające posiadanie odpowiedniej praktyki w księgowości oraz świadectwa i dyplomy dokumentujące posiadane wykształcenie. Składane kopie wymaganych dokumentów należy w myśl paragrafu 5 ust. 4 poświadczyć u notariusza. W art. 76d ust. 2 ustawy z 18 marca 2008 r. zmieniającej ustawę o rachunkowości jako warunki konieczne do spełnienia, aby można było zakwalifikować się do egzaminu, wymienia się pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzystanie w pełni z tych praw, a także brak skazania prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, za przestępstwo skarbowe oraz za czyn określony w art. 9 ustawy o rachunkowości. Ponadto warunkiem koniecznym do spełnienia jest wniesienie opłaty egzaminacyjnej. Inaczej rzecz ujmując, zmiany wprowadzane nowelizacją ustawy o rachunkowości przewidują, że do egzaminu może zostać zakwalifikowana osoba, która nie posiada żadnej praktyki w księgowości, a także nie posiada odpowiedniego wykształcenia, gdyż nie zostało to określone jako wymóg dla zakwalifikowania się do egzaminu.

Jaki będzie sposób wydawania certyfikatu w przypadku zdawania egzaminu w przyszłym roku?

Wszystkie szczegółowe kryteria dotyczące wydawania certyfikatów zostaną uregulowane w nowym rozporządzeniu, które zgodnie z przepisami ustawy zmieniającej ustawę o rachunkowości musi zostać wydane do 31 grudnia 2008 r. Warto również zauważyć, że art. 76i znowelizowanej ustawy o rachunkowości wymaga, aby nowe przepisy wykonawcze uwzględniały możliwość składania urzędowo poświadczonych kopii dokumentów potwierdzających spełnienie warunków niezbędnych do zdobycia certyfikatu (np. doświadczenia, wykształcenia). Jest to o tyle istotne, że na mocy aktualnie obowiązujących przepisów wszystkie kopie dokumentów muszą być potwierdzane notarialnie.

Z drugiej strony można spodziewać się dodatkowych wymogów. Wynika to z projektu rozporządzenia w tym zakresie, który był publikowany na stronach sejmowych wraz z projektem ustawy zmieniającej ustawę o rachunkowości. Jeżeli nowe rozwiązania wejdą w życie, osoby składające dokumenty w celu otrzymania certyfikatu dodatkowo będą musiały dołączyć informację z Krajowego Rejestru Karnego opatrzoną datą nie wcześniejszą niż 30 dni przed złożeniem podania w zakresie niekaralności za przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, za przestępstwa skarbowe oraz za czyny określone w rozdziale 9 ustawy o rachunkowości.

Czy doświadczenie zdobyte w firmie nieprowadzącej pełnych księgowości nie będzie uznawane?

Obecnie za praktykę w księgowości, wymaganą do uzyskania certyfikatu księgowego, zgodnie z par. 4 rozporządzenia ministra finansów z 18 lipca 2002 r. w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, uważa się wykonywanie - na podstawie stosunku pracy, umowy cywilnoprawnej, umowy spółki lub w związku z prowadzeniem ewidencji własnej działalności gospodarczej - czynności:

• o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2, 4 lub 5 ustawy o rachunkowości, na zasadach w niej określonych, tj. prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym; wycena aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego; sporządzanie sprawozdań finansowych;

• lub w ramach badania sprawozdania finansowego, pod nadzorem biegłego rewidenta.

Z przepisów rozporządzenia wynika jasno, że praktykę można uzyskać tylko w jednostkach stosujących się do przepisów ustawy o rachunkowości, a więc jednostkach stosujących tzw. pełną księgowość.

W ustawie z 18 marca 2008 r. zmieniającej ustawę o rachunkowości pozostawiono te same warunki dotyczące praktyki w oparciu o podmioty funkcjonujące, czyli w zakresie czynności ma to być:

1) prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym lub

2) wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego, lub

3) sporządzanie sprawozdań finansowych, lub

4) badanie sprawozdań finansowych pod nadzorem biegłego rewidenta.

Doświadczenie to ma być zdobywane na podstawie stosunku pracy w wymiarze czasu pracy niemniejszym niż 1/2 etatu, także na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej z przedsiębiorcą świadczącym usługi w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, umowy spółki lub w związku z prowadzeniem własnej działalności gospodarczej.

Co oznacza termin usługowe prowadzenie ksiąg wg przepisów rozdziału 8a ustawy o rachunkowości?

Zgodnie z definicją zawartą w art. 76a ust. 1 rozumiemy przez to działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług w zakresie następujących czynności:

1) prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym,

2) okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów,

3) wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego,

4) sporządzanie sprawozdań finansowych,

5) gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą o rachunkowości

Określenie tak dokładne rodzaju czynności, które rozumiemy przez pojęcie usługowe prowadzenie ksiąg, powinno uprościć zakres praw i obowiązków dla obu stron takich umów, jak również ograniczyć trudności interpretacyjne dotyczące terminu usługowe prowadzenie ksiąg.

Ponadto zgodnie z art. 76 ust. 2 ustawy z 18 marca 2008 r. prowadzący usługowo księgi są również uprawnieni do wykonywania działalności, która obejmuje:

1) prowadzenie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielanie im pomocy w tym zakresie,

2) sporządzanie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielanie im pomocy w tym zakresie.

Jak widać, jest to prawne usankcjonowanie zezwalające na wykonywanie przez osoby prowadzące usługowo księgi rachunkowe również czynności z zakresu doradztwa podatkowego.

Rozmawiała AGNIESZKA POKOJSKA