Ustanowienie służebności przesyłu a obniżenie wartości nieruchomości
W bardzo wielu sprawach sądowych, które prowadzę spotykam się z tym samym zarzutem ze strony przedsiębiorców przesyłowych – skoro klient nabył działkę z urządzeniami, to nie ma powodów, aby w cenie uwzględniać składnik w postaci zmniejszenia wartości nieruchomości. Jak argumentują właściciele instalacji przesyłowych, skoro ktoś kupował nieruchomość obciążoną fizycznie cudzą własnością, to pewnie w cenie uwzględniono ten „defekt”.
Niestety, również część sądów podziela ten pogląd.
W mojej ocenie argument, że ktoś kupując nieruchomość uwzględnił w cenie posadowienie na niej urządzeń przesyłowych należy badać w okolicznościach każdego przypadku i przeważnie nie jest on trafny, w szczególności w przypadku zakupu działki jeszcze przed ustawowym uregulowaniem kwestii służebności przesyłu.
Poniżej przedstawiam uzasadnienie postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu, który również uznał, że obniżenie wartości nieruchomości stanowi składnik wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu (tak postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy z dnia 13 stycznia 2017 r., sygn. II Ca 1024/16).
Oceniając ustalenia sądu pierwszej instancji, Sąd odwoławczy przyjął, że Sąd Rejonowy dostatecznie umotywował przyjęcie do ustalenia wynagrodzenia kwotę uwzględniającą tzw. obniżenie wartości nieruchomości. Przy tym słusznie przyjął, że pomimo nabycia przez wnioskodawców nieruchomości z obciążeniem na „skutek lokalizacji urządzeń przesyłowych” to jednak obecnie urządzenia te znacząco ograniczają możliwość wykorzystania nieruchomości do celów prowadzonej działalności gospodarczej.
Sąd odwoławczy (…) zaznacza, że art. 305 (2) § 2 Kodeksu cywilnego nie precyzuje przesłanek ustalania wynagrodzenia, co daje podstawę do przyjęcia, że ustawodawca pozostawił sądowi swobodę polegającą na indywidualizacji ocen w tym zakresie, formułowanych na podstawie określonego stanu faktycznego, które mogą także wynikać z ogólnych reguł porządku prawnego (vide : postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2013r. (IV CSK 440/12). W kontekście powyższego niezbędnym jest wskazanie, że biegła w pierwotnej opinii w sposób precyzyjny określiła wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności na nieruchomości. Dokonała tego sposobem pośrednim, który jest sumą dwóch składników – obniżenia wartości nieruchomości na skutek lokalizacji urządzenia przesyłowego i wynagrodzenia za współkorzystanie przez przedsiębiorstwo przesyłowe z nieruchomości w przyszłości, w pasie służebności przesyłu. Jednocześnie wyjaśniła, że obliczenie wynagrodzenia sposobem pośrednim następuje wówczas, jak w omawianej sprawie - gdy brak jest stawek wynagrodzeń i cen transakcyjnych. Natomiast w świetle zarzutu apelacyjnego niezbędnym było zaznaczenie, że nabycie własności nieruchomości obciążonej urządzeniami przesyłowymi - z uwagi na ich nietrwały charakter - nie pozbawiało nabywców np. prawa żądania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości a w skrajnych przypadkach nawet żądania ich usunięcia. Natomiast następujące w wyniku ustanowienia służebności obciążenie prawne nieruchomości ograniczonym prawem rzeczowym a nie jak dotąd jedynie faktycznym, ma charakter trwały i nieodwracalny. O ile więc posadowienie urządzeń utrudnia jedynie właścicielowi korzystanie z nieruchomości w jakimś zakresie, o tyle ich legalizacja polegająca na ustanowieniu ograniczonego prawa rzeczowego, obciąża tę nieruchomość prawnie i nakazuje każdoczesnemu właścicielowi respektowanie prawa uprawnionego z tytułu służebności. Źródłem uszczerbku po stronie właściciela jest więc w tym wypadku ustanowienie prawa, a nie samych urządzeń i ten uszczerbek podlega wyrównaniu w ramach wynagrodzenia za ustanowienie służebności (vide : postanowienie SN z 29 maja 2015r., V CSK 468/14, niepublik.).
Stąd przy ustalaniu wynagrodzenia w rozumieniu art. 305 (2) § 2 Kc powinno uwzględniać cały uszczerbek będący następstwem ustanowienia służebności przesyłu. Wynagrodzenie to bowiem obejmuje dwa elementy: rekompensatę za obniżenie wartości nieruchomości, zależne od stopnia ingerencji ustanowionego prawa w prawo własności oraz ekwiwalent, o charakterze zbliżonym do należności czynszowych, za wyrażoną zgodę i prawo do korzystania z gruntu w latach eksploatacji urządzenia.
NOWOŚĆ na Infor.pl: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 8 lutego 2013 r. (IV CSK 317/12), wynagrodzenie za obciążenie nieruchomości służebnością przesyłu musi być indywidualizowane, stosownie do doniosłych dla jego określenia okoliczności konkretnego przypadku. Stąd brak jest podstaw do twierdzenia, że wynagrodzenie to nie może być obliczone na podstawie różnicy między wartością nieruchomości bez obciążenia oraz wartością tej samej nieruchomości z obciążeniem spowodowanym ustanowieniem określonej służebności. Nie ma żadnych przeszkód, by wynagrodzenie za ustanowioną służebność, zarówno ustalone przez strony umownie, jaki i określone orzeczeniem sądu, kompensowało właścicielowi ten uszczerbek w jego majątku, który jest konsekwencją obniżenia się wartości nieruchomości, jako składnika jego majątku w związku z jej obciążeniem służebnością.
Podobnie w postanowieniu z dnia 20 września 2012 r. (IV CSK 556/12) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż wynagrodzenie należne na podstawie art. 305 (2) § 2 Kc powinno uwzględniać cały uszczerbek będący następstwem ustanowienia służebności przesyłu, w tym także zmniejszenie wartości nieruchomości. Stąd wnioskodawcy nie musieli wykazywać w tym zakresie, wbrew argumentacji apelującego - inicjatywy dowodowej.
Zatem Sąd odwoławczy przychylając się do stanowiska Sądu Rejonowego przyjął, że wartość wynagrodzenia podana przez biegłą (…) zawiera elementy rekompensujące wnioskodawcom obniżenie wartości nieruchomości na skutek ustanowienia służebności przesyłu.
Prezentowane stanowisko popieram i konsekwentnie bronię go w prowadzonych sprawach.
Autor: Maciej Broniecki, Radca Prawny
Kancelaria Prawa Sportowego i Gospodarczego „Dauerman”
Zobacz także: Prawo
© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.
Komentarze(0)
Pokaż:
NajnowszePopularneNajstarsze