Od banków do blockchaina: przemiany w przepisach AML na rynkach tradycyjnych i kryptowalutowych

• Przepisy AML na rynkach tradycyjnych i kryptowalutowych
• Regulacje AML obowiązujące w Polsce
• Jakie dodatkowe wymagania zostały postawione przed instytucjami obowiązanymi w ostatnich latach?
• Inne obowiązki wprowadzone wraz z nową ustawą AML w Polsce
• Czy czekają nas kolejne zmiany w AML?
• Dlaczego analiza przemian w przepisach AML jest istotna?

Obecnie jednak można mieć w pewnym stopniu wrażenie, że AML służy po części wykrywaniu również osób, które unikają przepisów podatkowych. To jednak zdanie przyjmowane przez nielicznych, a w szczególności specjalistów z dziedziny kryptowalut. Anti-Money Laundering obecnie charakteryzuje nieco inna specyfika oraz stopień formalizacji niż kilka lat temu. Warto więc omówić przepisy, które obowiązują nas bieżąco i wskazać kilka zmian, którym zostały poddane na przestrzeni ostatnich kilku lat. Więcej szczegółów poznasz w tym artykule.

Autopromocja

Przepisy AML na rynkach tradycyjnych i kryptowalutowych

Warto na samym początku wskazać na istotną instytucję z perspektywy światowego bezpieczeństwa AML. FATF (Financial Action Task Force) jest instytucją międzyrządową, mającą na celu wypracowywanie i określanie standardów w dziedzinie przeciwdziałania praniu pieniędzy, finansowaniu terroryzmu i innych, powiązanych zagrożeń dla międzynarodowego systemu finansowego oraz promowanie skutecznego ich wdrażania.

W zakresie ochrony rynków finansowych FATF wypracował 40 Rekomendacji. Stanowią one jeden z elementów standardów międzynarodowych w dziedzinie zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Kraje powinny implementować ich zalecenia przy użyciu środków prawnych dopasowanych do indywidualnych warunków. Wiele regulacji wewnętrznych i nie tylko ponadnarodowych faktycznie wdraża rekomendacje. Przykładem tego, czego dotyczą zalecenia organizacji jest m.in. Rekomendacja 25 dotycząca beneficjentów rzeczywistych i przejrzystości porozumień prawnych lub standardy FATF dotyczące aktywów wirtualnych i dostawców usług w zakresie aktywów wirtualnych.

Autopromocja

Webinar:
KSeF 2.0 – co biuro rachunkowe musi wiedzieć przed wejściem w życie obowiązku?

Sprawdź

Regulacje AML obowiązujące w Polsce

O ile FATF to pewien punkt wyjścia, obecnie to prawo unijne nas obowiązuje i reguluje w sposób bardziej ścisły. W praktyce regulacje UE stanowią podstawę systemu AML w Polsce. Warto posłużyć się przykładem, np. regulacją Markets in Crypto-Assets Regulation (MiCA). Wprowadzi ona w najbliższym czasie licencje dla usługodawców kryptoaktywo i obejmie też Polskę, które zobligowana jest do implementacji w określonych ramach czasowych. 

Nasze ustawodawstwo związane z AML opiera się na wytycznych Komisji Europejskiej. Mają one swoje odzwierciedlenie w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz zmieniającej dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE. W skrócie celem tego aktu prawa ponadnarodowego jest precyzyjne określenie środków bezpieczeństwa finansowego, jakie muszą stosować instytucje obowiązane, oraz działań związanych z państwami trzecimi o wysokim poziomie ryzyka. 

W Polsce obowiązuje znowelizowana ustawa AML z 30 marca 2021 roku. Wprowadzone zmiany zostały podzielone na trzy etapy. Pierwszy etap wszedł w życie 15 maja 2021 roku. Drugi etap, który rozpoczął się 31 lipca 2021 roku, rozszerzył obowiązki ustawowe na trzy nowe instytucje. Trzeci etap, obejmujący m.in. obowiązek szkolenia i wdrożenia nowych procedur dla innych instytucji obowiązanych, jest z kolei egzekwowany od 31 października 2021 roku. Przykładem nowych obowiązków wynikających z AML jest konieczność uzyskania wpisu do Rejestru w zakresie walut wirtualnych. W tym miejscu można wyjaśnić, dlaczego uważa się, że obowiązująca Ustawa AML ogranicza unikanie opodatkowania. W tej kwestii chodzi szczególnie o wykrywanie dochodów z nieujawnionych źródeł lub np. mniej znanych organom źródeł, takich jak kryptowaluty w ówczesnym czasie. Przepisy jasno określają zasady wykluczające możliwość wprowadzania do legalnego obrotu finansowego środków i wartości majątkowych z określonych źródeł.

Jakie dodatkowe wymagania zostały postawione przed instytucjami obowiązanymi w ostatnich latach?

W tym zakresie na pewno będzie to konieczność przeprowadzania weryfikacji tożsamości klientów (KYC, Know Your Customer). Ponadto instytucje obowiązane muszą monitorować i analizować transakcje tzn. stosować wspomniane środki bezpieczeństwa finansowego adekwatne do ryzyka. Występuje obowiązek zgłaszania podejrzanych transakcji oraz utrzymywania odpowiednich rejestrów, dokumentacji i posiadanie tzw. procedur AML. Firmy i instytucje podlegające pod AML muszą także szkolić pracowników w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy. Oznacza to, że istnieją także organy, które weryfikują czy faktycznie instytucje obowiązane wywiązują się z nałożonych na nie zobowiązań. Odpowiedzialny jest za to Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF). Organ ma prawo jednak przekazywać część swoich uprawnień kontrolnych na m.in. Urzędy Celno-Skarbowe, które również przeprowadzają czynności sprawdzające. 

Jednym z dodatkowych wymagań wprowadzonych przez GIIF jest raportowanie kwartalne. W 2024 r. po raz pierwszy instytucje obowiązane wypełniły w systemie mofnet formularze dotyczące ich działalności na rynku finansowym. Sektor kryptowalut i m.in. kantory walut wirtualnych otrzymały znacznie rozszerzony wariant formularza. Na ten moment można mieć wrażenie, że raportowanie kwartalne jest stosunkowo uciążliwe w szczególności dla mniejszych podmiotów. Wymaga wiele czasu, a sam system działa wyłącznie w określonych godzinach.

Inne obowiązki wprowadzone wraz z nową ustawą AML w Polsce

Warto zaznaczyć, że rozszerzono listę instytucji obowiązanych o pośredników w obrocie nieruchomościami, przedsiębiorców świadczących usługi w zakresie sporządzania deklaracji podatkowych, prowadzenia ksiąg, oraz doradztwa podatkowego i celnego, a także firmy specjalizujące się w obrocie lub pośrednictwie w handlu dziełami sztuki i antykami. Zmodyfikowane zostały również definicje PEP (Politcal Exposed Person) oraz beneficjentów rzeczywistych. Zauważono również zmiany w zasadach dotyczących whistleblowingu, a obecnie w Polsce wprowadzona zostanie Ustawa o ochronie sygnalistów obejmująca po części te zbieżne ze sobą kwestie. Zwiększono w ten sposób ochronę osób zgłaszających naruszenia, rozszerzając katalog chronionych osób i działań. Dopuszczono również weryfikację tożsamości za pomocą usług zaufania określonych w rozporządzeniu eIDAS i rozszerzono przypadki wymagające wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego. Tutaj powodem był wzrost zainteresowania inwestycjami w kryptowaluty. 

Czy czekają nas kolejne zmiany w AML?

Zdecydowanie tak! W połowie bieżącego roku UE przyjęło plan utworzenia Urzędu ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu (AMLA). Zadaniem będzie bezpośredni nadzór nad najbardziej ryzykownymi podmiotami finansowymi i interweniowanie. Dodatkowo przyjęto także pakiet obejmujący szóstą dyrektywę w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy (AML). Na jego podstawie organizacje obywatelskie, dziennikarze i organy państwowe będą mogły mieć wgląd do nowych źródeł informacji. Obowiązywać zacznie również limit dużych płatności gotówkowych w tj. 10 tys. EUR, a kluby piłkarskie i agenci od 2029 r. zostaną podporządkowania  zasadom należytej staranności.

Autopromocja

Konferencja: Kongres KSeF. Cyfrowa rewolucja w fakturowaniu

Sprawdź

Dlaczego analiza przemian w przepisach AML jest istotna?

Z tego względu, że były one niezbędne i pojawiać będą się kolejne. Na zmiany jednak przyjdzie odpowiednia pora. Przepisy AML będą ewoluować tak długo, jak zmieniają się rynki finansowe. Regulacje muszą nadążać za dynamicznie rozwijającym się środowiskiem ekonomicznym, gdyż konieczne jest sprawowanie nadzoru nad przepływem środków. Zarówno banki, jak i firmy działające w sektorze kryptowalut, muszą dostosować się do coraz bardziej rygorystycznych wymagań, aby zapewnić bezpieczeństwo finansowe i przeciwdziałać przestępczości. To właśnie dlatego przepisy AML w Polsce i na terenie Unii Europejskiej odzwierciedlają globalne trendy w walce z przestępczością finansową. 

Przemysław Babiec