Sukcesja przedsiębiorstwa osoby fizycznej - propozycje BCC

Aby nowa regulacja jak najlepiej funkcjonowała w praktyce i prowadziła do wzrostu udziału firm rodzinnych w polskiej gospodarce, BCC proponuje następujące rozwiązania:

Autopromocja

• wydłużenie terminu na powołanie zarządcy sukcesyjnego, ponieważ projekt zakłada jedynie dwa miesiące na jego ustanowienie, przy jednoczesnej konieczności zachowania formy aktu notarialnego,
• wydłużenie przez ustawodawcę podstawowego czasu działalności zarządcy sukcesyjnego na okres pięciu lat,
• wprowadzenie przez ustawodawcę obowiązku posiadania przez osobę będącą zarządcą sukcesyjnym profesjonalnego przygotowania do prowadzenia działalności
• wprowadzenie dodatkowej możliwości wyboru zarządcy sukcesyjnego poprzez umożliwienie podjęcia decyzji np. większością głosów,
• wprowadzenie rozwiązań zabezpieczających przed konfliktem, np. umożliwienie wyrażenia większościowej zgody na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd,
• stworzenie możliwości powołania instytucji zarządcy sukcesyjnego, również w przypadku stwierdzenia niemożności wykonywania działalności z uwagi na stan zdrowia przedsiębiorcy.

Polecamy: Poradnik Gazety Prawnej 9/18 Firma w spadku – zarząd sukcesyjny

Projekt przewiduje, iż zarządca sukcesyjny umocowany jest do działania jedynie przez okres dwóch lat. Czas ten, w pewnych przypadkach może okazać się niewystarczający, zwłaszcza w przypadku skomplikowanych i złożonych postępowań sądowych prowadzących do uregulowania kwestii spadkowych. Ustawodawca przewidział co prawda możliwość wydłużenia, decyzją sądu, czasu działalności zarządcy sukcesyjnego na okres maksymalnie do pięciu lat, jednak jedynie w razie zaistnienia „ważnych przyczyn”, uzasadniających przedłużenie, a to będzie przesłanka uznaniowa. Zasadnym wydaje się więc wydłużenie przez ustawodawcę podstawowego czasu działalności zarządcy sukcesyjnego na okres pięciu lat, a także wprowadzenie katalogu przesłanek umożliwiających przedłużenie okresu podstawowego przez sąd przy zachowaniu otwartego charakteru katalogu.

Warto również zwrócić uwagę ustawodawcy na kwestię profesjonalizmu osoby powołanej do pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego. Nie ulega wątpliwości, że dotychczasowy przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą najczęściej wykazuje się dużym doświadczeniem biznesowym i dbałością o prowadzenie przedsiębiorstwa. Możliwość powołania na stanowisko zarządcy sukcesyjnego każdej osoby fizycznej, posiadającej pełną zdolność do czynności prawnych, niezależnie od jej kwalifikacji, może stwarzać ryzyko nierzetelnego czy niedbałego prowadzenia dalszej działalności, co w konsekwencji może prowadzić do strat finansowych, czy w skrajnym wypadku nawet konieczności zakończenia działalności. Dlatego też BCC proponuje wprowadzenie przez ustawodawcę obowiązku posiadania przez osobę będącą zarządcą sukcesyjnym profesjonalnego przygotowania do prowadzenia działalności, np. licencji doradcy restrukturyzacyjnego.

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2024
Prawo pracy, ZUS, podatki, rachunkowość

Sprawdź

Problematyczny w praktyce może okazać się sposób powołania zarządcy sukcesyjnego. Ustawodawca przewiduje dwie możliwości – osobę do pełnienia funkcji zarządcy może wyznaczyć jeszcze za życia sam przedsiębiorca, drugą zaś możliwością jest powołanie zarządcy już po śmierci przedsiębiorcy. W tym drugim przypadku, do podjęcia decyzji w kwestii wyboru odpowiedniej osoby konieczne będzie jednak współdziałanie lub zgoda osób, które wchodzą w krąg potencjalnych spadkobierców przedsiębiorcy, a także małżonka, który posiada prawo do przedsiębiorstwa z tytułu małżeńskiej wspólności majątkowej. Nie ulega więc wątpliwości, że w praktyce wymóg współdziałania lub zgody rodzić może wiele trudności, zwłaszcza w sytuacji konfliktu pomiędzy spadkobiercami. Dlatego celowym i praktycznym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie dodatkowej możliwości wyboru zarządcy sukcesyjnego poprzez umożliwienie podjęcia decyzji np. większością głosów.

Istotnym wydaje się również problem dokonywania przez zarządcę sukcesyjnego czynności przekraczających zakres czynności zwykłego zarządu. Zarządca uprawniony jest bowiem do ich dokonania jedynie po uzyskaniu zgody wszystkich potencjalnych następców prawnych i małżonka przedsiębiorcy. Również  i w tym przypadku rozwiązanie zaproponowane przez ustawodawcę okazać może się mało efektywne, z uwagi na możliwość wystąpienia konfliktów pomiędzy spadkobiercami. Postuluje się więc wprowadzenie rozwiązań zabezpieczających przed konfliktem, np. umożliwienie wyrażenia większościowej zgody na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd.

Analizując projekt ustawy w zakresie okoliczności uzasadniających możliwość powołania zarządcy sukcesyjnego, słusznym wydaje się pomysł umożliwienia powołania zarządcy również w przypadku długotrwałej choroby przedsiębiorcy. Z pewnością długotrwała i przewlekła choroba, a zwłaszcza utrata świadomości przez przedsiębiorcę uniemożliwia skuteczne podejmowanie czynności w zakresie prowadzonego przedsiębiorstwa, jednakże okoliczności te na tle przedstawionego projektu ustawy nie stanowią podstawy do powołania zarządcy sukcesyjnego. Zdaniem BCC, byłoby pożądane stworzenie możliwości powołania instytucji zarządcy sukcesyjnego, również w przypadku stwierdzenia niemożności wykonywania działalności z uwagi na stan zdrowia przedsiębiorcy.

Autopromocja

Podatki 2024
Najnowsze zmiany i aktualne problemy

Sprawdź

Warto również rozważyć możliwość rozszerzenia zakresu zastosowania postanowień ustawy poprzez objęcie regulacją nie tylko osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, ale także osób będących wspólnikami w ramach osobowych spółek prawa handlowego. Zgodnie z obecnie obowiązującymi regulacjami, jeżeli prawa zmarłego wspólnika przysługiwać mają wspólnie kilku spadkobiercom, są oni obowiązani wyznaczyć jedną osobę ze swego grona do wykonywania ich praw. Za spadkobierców uznaje się osoby które przyjęły spadek po zmarłym wspólniku. Powoduje to, że do czasu przyjęcia bądź odrzucenia spadku przez wszystkich spadkobierców (co może zająć kilka miesięcy) nie ma możliwości wyznaczenia jednej osoby, która będzie wykonywać prawa zmarłego wspólnika, co może negatywnie przełożyć się na działalność spółki, w której zmarły uczestniczył.

Podsumowując, projektowana ustawa przewiduje wiele rozwiązań, które z pewnością będą stanowiły znaczne ułatwienie dla działalności przedsiębiorców jednoosobowych. Nowelizacja kodeksu cywilnego w zakresie umożliwienia powoływania prokury przez osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, nowelizacja prawa pracy w zakresie możliwości utrzymania w mocy umów o pracę po śmierci przedsiębiorcy czy zmiany prawa administracyjnego odnoszące się do utrzymania w mocy dotychczasowych decyzji administracyjnych, z pewnością skutkowały będą umożliwieniem płynnego kontynuowania działalności po śmierci przedsiębiorcy. Powyższe nowelizacje uzupełnia szereg zmian w przepisach prawa podatkowego, bez których w praktyce niemożliwe byłoby kontynuowanie działalności gospodarczej zmarłego. Wśród szczególnie istotnych rozwiązań zaproponowanych przez projektodawcę należy wskazać m.in. nadania podmiotowości podatkowej przedsiębiorstwu w spadku, czy też zapewnienia możliwości wykonywania przez zarządcę sukcesyjnego praw i obowiązków zmarłego.

Autopromocja

Poradnik Gazety Prawnej

Sprawozdanie finansowe 2023
- przykłady, schematy, wzory

Sprawdź

Pozostaje wątpliwość, w jakim stopniu nowa regulacja zostanie wykorzystana w praktyce i czy zgodnie z przewidywaniami ustawodawcy, w dalszej perspektywie będzie skutkowała zwiększeniem udziału firm rodzinnych w polskiej gospodarce, zwłaszcza w sytuacjach konfliktu pomiędzy spadkobiercami czy też braku powoływania zarządcy sukcesyjnego za życia przedsiębiorcy. Zgodnie z założeniami nowej regulacji, w tej ostatniej sytuacji, konieczne będzie współdziałanie osób zainteresowanych kontynuacją przedsiębiorstwa, poprzez wyrażenie zgody przez wszystkich potencjalnych następców prawnych na osobę zarządcy sukcesyjnego, co w powiązaniu z dość krótkim terminem dwóch miesięcy na jego ustanowienie, przy jednoczesnej konieczności zachowania formy aktu notarialnego, może przekładać się na trudności w zakresie praktycznej realizacji założeń ustawy.

Mateusz Rogoziński, ekspert BCC ds. transakcji (fuzje, przejęcia, ekspansja zagraniczna i sukcesja firm rodzinnych)