Metody oceny opłacalności inwestycji

Metody proste za korzyść netto przyjmują zysk, zakładając stałą wartość pieniądza w czasie, z subiektywnym kryterium decyzyjnym. Należą do nich modele ROI, ROE i PP.

Z kolei, metody dyskontowe za korzyść netto przyjmują przepływy pieniężne netto, zakładając zmienną wartość pieniądza w czasie oraz obiektywne kryteria decyzyjne. Należą do nich modele DPP, NPV i IRR.

Modele proste, pomimo swoich licznych wad i braku potwierdzonych w rzeczywistości założeń, stanowią bardzo przydatne narzędzie oceny we wstępnych fazach procesu przygotowywania inwestycji, a także w stosunku do inwestycji o krótkim cyklu życia i niewielkiej skali.

Zmiany w Prawie Pracy 2015 (Komplet 4 książek) + Kodeks pracy 2015 z komentarzem gratis

50 Ściąg Księgowego z aktualizacją online

Założenia modeli ROI i ROE

Metody ROI i ROE estymowane są dla każdego okresu życia inwestycji oddzielnie, co w rezultacie daje tyle wartości obu metod ile jest okresów. Oznacza to, że metody te nie są syntetyczne, a jedynie okresowe. Ma to istotne powiązanie z kryterium decyzyjnym, gdyż również jest ono określane dla każdego z okresów osobno.

Zazwyczaj zakłada się, iż inwestycja jest opłacalna gdy:

• w każdym okresie ROI i ROE są większe od stopy granicznej,
• dla większości okresów ROI i ROE są większe od stopy granicznej,
• gdy wcześniej ustalone kryterium decyzyjne jest spełnione dla wszystkich okresów.

W procesie oceny wedle tych metod powinien być wybrany jeden reprezentatywny okres, w którym bezwzględna opłacalność byłaby oceniona. Za reprezentatywny okres powinien być wybrany ten przedział czasu, w którym inwestycja wykorzystuje 100% prognozowanych zdolności produkcyjnych.

Należy także zauważyć, iż stosując ROI i ROE nie można zbudować obiektywnych kryteriów decyzyjnych na podstawie prostych stóp zwrotu. Jako kryterium decyzyjne dla tych metod przyjmuje się, zasadę maksymalizacji ich wartości oraz osiągnięcia wartości większej niż stopa graniczna.

VAT po zmianach od 1 lipca 2015 r.

Model ROI

ROI - Return On Investment – to stopa zwrotu z kapitałów przeznaczonych na realizację danej inwestycji. Metoda ta informuje, o tym, ile jednostka całkowitych nakładów inwestycyjnych przynosi korzyści netto, wyrażonej zyskiem operacyjnym.

Metodę tę stosuje się w sytuacji, gdy prosta stopa zwrotu wyliczana jest dla wszystkich dostarczycieli kapitału, czyli właścicieli i wierzycieli.

Wzór na ROI przedstawia się następująco:

ROI = Zysk operacyjny opodatkowany / całkowite nakłady inwestycyjne x 100%

Miarą korzyści jest zysk operacyjny netto, który przyrównuje się do całkowitych nakładów inwestycyjnych.

Przy czym, kryterium decyzyjne:

ROI >= ROIb; WACC – inwestycja jest opłacalna

ROI < ROIb; WACC – inwestycja jest nieopłacalna

gdzie: ROIb – zwrot z nakładów inwestycyjnych w branży, WACC – koszt kapitału całkowitego

Model ROE

ROE - Return On Equity – to stopa zwrotu z inwestycji jaką się uzyskuje dzięki zaangażowaniu kapitału własnego. Metoda ta stosowana jest gdy stopa zwrotu szacowana jest jedynie dla właścicieli.

Wzór na ROE przedstawia się następująco:

ROE = Zysk netto / Nakłady inwestycyjne finansowane kapitałem własnym x 100%

Miarą korzyści netto jest zysk netto, który przyrównywany jest do nakładów inwestycyjnych finansowanych kapitałem własnym.

Przy czym, Kryterium decyzyjne:

ROE >= Roblig; ke - inwestycja jest opłacalna

ROE < Roblig; ke - inwestycja jest nieopłacalna

gdzie: Roblig – stopa graniczna wyrażona alternatywną stopą procentową, ke – koszt kapitału własnego

Zalety i wady prostych metod stóp zwrotu

Do zalet należy zaliczyć przede wszystkim ich prostotę i łatwość interpretacji. Są one również proste do oszacowania. Potrzebne informacje i dane są zazwyczaj dostępne, gdyż podmiot realizujący inwestycję posiada dane dotyczące wysokości koniecznych do poniesienia nakładów inwestycyjnych, a także sporządza niezbędny do ich pozyskania rachunek zysków i strat.

Z kolei do wad zaliczyć należy przede wszystkim brak uwzględnienia zmiennej wartości pieniądza w czasie, fakt mierzenia korzyści netto jedynie zyskiem oraz wymóg arbitralnego ustalenia minimalnej granicznej stopy zwrotu, która nie jest miarą obiektywną. Dodatkowo niekwestionowaną wadą jest roczna niesyntetyczna formuła, jak również różnorodność aplikacyjna wynikająca z rozbieżności w samym algorytmie matematycznym, który bywa odmiennie formułowany.

Metoda PP

Model PP - metoda prostego okresu zwrotu - szacuje długość okresu, jaki jest potrzebny na to, aby nakłady inwestycyjne poniesione na realizację inwestycji zostały w pełni pokryte, czyli zrównoważone z korzyściami netto generowanymi przez inwestycję.

Wzór przedstawia się następująco:

PP = ( N – R ) / ( Z + A)


gdzie: PP – okres zwrotu, N – nakłady inwestycyjne, R – wartość końcowa inwestycji, Z – przeciętny roczny zysk netto, A – roczny odpis amortyzacyjny

Przy czym, kryterium decyzyjne:

PP < PP_gr - inwestycja jest opłacalna

PP > PP_gr - inwestycja jest nieopłacalna

PP = PP_gr - o przyjęciu lub odrzuceniu inwestycji zadecydować powinny inne czynniki, nie uwzględnione w tej metodzie

gdzie: PP – okres zwrotu, PPgr – graniczny, najdłuższy dopuszczalny okres zwrotu

Zalety i wady metody PP

Do głównych zalet tej metody należy jej prostota i zrozumiałość. Dodatkowo uwzględnia ona wyższe ryzyko inwestycji długookresowych, dzięki czemu ma to wpływ na ograniczenie ryzyka. Dodatkowo metoda ta sprzyja zachowaniu płynności, gdyż preferuje inwestycje krótkoterminowe i pokazuje ich płynność. Kolejną zaletą jest opłacalność inwestycji wyrażana przez czas, co silnie wpływa na percepcję decydenta, gdyż intuicyjnie odpowiada na najczęściej zadawane pytanie, a mianowicie - kiedy nastąpi zwrot poniesionych nakładów.

Z kolei jeśli chodzi o wady metody PP, należy wskazać, iż nie uwzględnia ona zmiennej wartości pieniądza w czasie, opiera się na memoriałowym mierniku korzyści netto, czyli zysku z którego ma się inwestycja zwrócić, nie informuje o opłacalności inwestycji, a dokładniej o jej płynności. Ponadto, nie można w oparciu o nią skonstruować obiektywnego kryterium decyzyjnego, wymaga często subiektywnego ustalenia granicznego okresu zwrotu nakładów inwestycyjnych, nie uwzględnia korzyści netto generowanych przez inwestycję po okresie, kiedy całkowite nakłady inwestycyjne w pełni się zwrócą i bardziej preferuje inwestycję o krótkim okresie życia. Co więcej, metoda ta nie nadaje się do bezwzględnej oceny opłacalności inwestycji niekonwencjonalnych, gdy nakłady inwestycyjne są ponoszone nie tylko w okresie realizacji inwestycji, ale również w okresie eksploatacji czy likwidacji.

Metoda DPP

Metoda DPP - Discount Payback Pariod – to metoda zdyskontowanego okresu zwrotu, eliminująca dwie podstawowe wady metody prostego okresu zwrotu. Jest to równoznaczne z tym, iż opiera się ona na przepływie pieniężnym netto (NCF) i uwzględnia zmienną wartość pieniądza w czasie.

Metoda DPP szacuje okres czasu, jaki jest wymagany do tego, aby wartość bieżąca całkowitych nakładów inwestycyjnych poniesionych na realizację danej inwestycji została pokryta z bieżących korzyści netto generowanych przez inwestycję.

Wzór przedstawia się następująco:

gdzie: j – pierwszy okres, w którym występują dodatnie przepływy pieniężne netto, I - wartość całkowitych nakładów inwestycyjnych podlegający zwrotowi, KN - skumulowana wartość bieżących dodatnich korzyści netto (NCF” +” ), PVI – bieżąca wartość całkowitych nakładów inwestycyjnych

Przy czym, kryterium decyzyjne:

DPP < DPP_gr - inwestycja jest opłacalna

DPP > DPP_gr - inwestycja jest nieopłacalna

DPP = DPP_gr - o przyjęciu lub odrzuceniu inwestycji zadecydować powinny inne czynniki, nie uwzględnione w tej metodzie

gdzie: PP – okres zwrotu, PP_gr – graniczny, najdłuższy dopuszczalny okres zwrotu

Zalety i wady metody DPP

Do głównych zalet metody DPP należy zaliczyć to, że uwzględnia ona wartość pieniądza w czasie, przyjmując za korzyść netto zdyskontowane przepływy pieniężne, a także to, że sprzyja zachowaniu płynności poprzez preferowanie inwestycji krótkoterminowych.

Za główne wady tej metody można uznać subiektywność kryterium decyzyjnego, w wyniku samodzielnego wyboru wartości granicznych, nie uwzględnianie korzyści netto z całego okresu życia inwestycji, a także fakt, że stosując tę metodę można odrzucić długoterminowe projekty wykazujące dodatnią zaktualizowaną wartość netto.

Metoda NPV

Metoda NPV – Net Present Value of Investment - jest oparta o analizę zdyskontowanych przepływów pieniężnych przy zadanej stopie dyskonta. Można ją zinterpretować jako obraz zaktualizowanej wartości inwestycji przy danej stopie zwrotu, bądź bezwzględną korzyść dla firmy, jeżeli inwestycja zostanie zrealizowana.

Wzór przedstawia się następująco:

gdzie: NCF ”+” – dodatnie przepływy pieniężne netto, NCF₀”-„ – wysokość początkowego wkładu, k – stopa dyskontowa, k_rei – stopa reinwestycji dodatnich przepływów pieniężnych

k = k_rei

każdy dodatni przepływ pieniężny netto jest reinwestowany na koniec okresu życia inwestycji ze stopą k_rei równą stopie dyskonta. Następnie skapitalizowana wartość każdego dodatniego przepływu pieniężnego netto jest dyskontowana.

Założenia metody

Podstawowe założenia metody wyceny projektów inwestycyjnych NPV obejmują określenie długości ekonomicznego okresu życia inwestycji, a także znajomość oczekiwanej struktury, czyli wartości i rozkładu w czasie przepływów pieniężnych netto przedsięwzięcia. Inwestycja charakteryzuje się typowym, konwencjonalnym rozkładem w czasie przepływów netto, a także nieodwracalnością ponoszonych nakładów. Zakłada się również, niezmienną rentowność inwestycji w całym okresie życia przedsięwzięcia.

Kryteria decyzyjne:

NPV > 0 - inwestycja jest opłacalna, można ją zaakceptować

NPV = 0 - inwestycja jest neutralna

NPV < 0 - inwestycja jest nieopłacalna, nie należy jej zaakceptować

Zalety i wady metody NPV

Głównymi zaletami metody NPV jest uwzględnianie zmiennej wartości pieniądza w czasie i wyrażenie korzyści netto przepływem pieniężnym netto. Pozostałe ważne zalety tej metody obejmują ocenę opłacalności projektu w ciągu jego całkowitego ekonomicznego okresu życia, możliwość stworzenia obiektywnego kryterium opłacalności, brak wrażliwości na rodzaj inwestycji, czyli możność oceny form z konwencjonalnymi i niekonwencjonalnymi przepływami netto. Istotne jest również to, iż posługując się tą metodą możliwa jest wycena kilku projektów jednocześnie.

Do głównych wad metody NPV należy zaliczyć problematyczność wyboru odpowiedniego poziomu stopy dyskontowej, stały poziom rentowności ocenianych inwestycji, a także równoważność stopy dyskontowej i stopy kapitalizacji wykorzystywanej do reinwestycji dodatnich przepływów pieniężnych netto.

Metoda IRR

Metoda IRR – Internal rate of Return - metoda wewnętrznej stopy zwrotu. Istnieje kilka najważniejszych interpretacji ekonomicznych tej metody. Pierwsza interpretacja stanowi bezwzględną ocenę opłacalności w oparciu o algorytm dla wszystkich dostarczycieli kapitału i wyraża zwrot z kapitału całkowitego, może także z punktu widzenia właścicielskiego, przedstawiać stopę zwrotu z kapitału własnego. Druga interpretacja oparta jest na fundamentalnej zasadzie finansów, zgodnie z którą, zainwestowany kapitał powinien generować wyższą stopę zwrotu, niż koszt po jakim jest on pozyskiwany.

Wewnętrzna stopa zwrotu umożliwia zbudowanie obiektywnego kryterium decyzyjnego umożliwiającego podjęcie bezwzględnej decyzji inwestycyjnej. Inwestycja jest opłacalna, gdy stopa zwrotu z kapitału zaangażowanego w daną inwestycję jest wyższa niż graniczna wymagana stopa zwrotu k_gr.

gdzie: NPC – przepływy pieniężne netto, IRR – wewnętrzna stopa zwrotu

Założenia metody:

Do założeń modelu należy niezmienność rentowności inwestycji w całym okresie jej życia. Ważnym elementem metody jest również, reinwestowanie dodatnich NCF według stopy reinwestycji krei tożsamej z IRR. Istotną charakterystyką jest typowość inwestycji, co równoznaczne jest z pierwszym przepływem pieniężnym ujemny, któremu w okresie funkcjonowania towarzyszą dodatnie przepływy, będące zwrotem zainwestowanych kapitałów.

Przy ocenie inwestycji nietypowych za pomocą metody IRR możliwe są dwa przypadki - inwestycja może nie mieć żadnej IRR, bądź może mieć ich wiele. W przypadku, występowania więcej nić jednej wartości IRR, metoda ta nie nadaje się do bezpośredniego zastosowania jako sposób bezwzględnej oceny opłacalności inwestycji.

Przy czym, kryterium decyzyjne:

k_gr < IRR - inwestycję można zaakceptować, gdyż jest opłacalna

k_gr = IRR - inwestycja jest neutralna, można ją zaakceptować gdyż jest opłacalna

k_gr > IRR - inwestycja jest nieopłacalna i należy ją odrzucić

Zalety i wady metody IRR

Do głównych zalet należy zaliczyć wyrażenie korzyści netto poprzez przepływ pieniężny, łatwość interpretacji metody, a także dodatkowy efekt psychologiczny związany z preferowaniem mierników opłacalności wyrażonych procentowo. Istotnymi zaletami metody IRR jest także możliwość określenia granicznej stopy zwrotu, która może być bezpośrednio porównywana z kosztem kapitału, występowanie obiektywnego kryterium decyzyjnego, a także możliwość stosowania do szacowania bezwzględnej oceny opłacalności inwestycji w przypadku, gdy nie jest jeszcze znana stopa dyskonta.

Głównymi wadami metody IRR jest założenie tożsamości stopy reinwestycji dodatnich NCF z obliczonym IRR, kryterium stałej rentowności przez cały okres inwestycji, a także brak możliwości bezpośredniego jej wykorzystania do bezwzględnej oceny opłacalności inwestycji nietypowych.

Bibliografia:

W. F. Samuelson, S. G. Marks, „Ekonomia Menedżerska”, Warszawa, 2009.

H. Johnson, „Ocena projektów inwestycyjnych. Maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa”, 2006.

H. R. Varian „Mikroekonomia. Kurs średni. Ujęcie nowoczesne”, 2012.