Ułatwienia w wydatkowaniu środków UE

Istotna zmiana, płynąca z nowelizacji ustawy wdrożeniowej, dotyczy wytycznych, do których stosowania beneficjenci Regionalnych Programów Operacyjnych zobowiązali się w zawartych umowach o dofinansowanie. Z dniem 2 grudnia 2017 r. przestają bowiem obowiązywać wytyczne programowe i obowiązywać będą już tylko wytyczne wydawane przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego (które przed nowelizacją nosiły nazwę wytycznych horyzontalnych). Zmiana ta nie wymaga zawierania aneksów do umów o dofinansowanie, w których zawarte było odniesienie do wytycznych programowych, ponieważ działa z mocy ustawy.

Większa rola wojewodów w systemie wdrażania programów regionalnych (RPO)

Na mocy uchwalonej nowelizacji ustawy, Minister Rozwoju i Finansów będzie mógł przekazać wojewodom część zadań związanych z kontrolą dotrzymania warunków desygnacji przez instytucje w RPO. Kontroli będą mogli dokonywać urzędnicy wojewody na warunkach określonych w porozumieniu zawartym pomiędzy Ministrem Rozwoju i Finansów a wojewodą. Wojewoda albo jego przedstawiciel będzie mógł uczestniczyć, jako obserwator, w Komitetach Monitorujących RPO oraz w pracach Komisji Oceniających Projekty (KOP).

Wybór projektów: konkursy w rundach, ograniczenie obowiązku przedkładania dokumentów, sprawniejsze przygotowanie wniosków i ich ocena, ochrona dóbr intelektualnych wnioskodawcy

Dany projekt może zostać przyjęty do dofinansowania po spełnieniu wszystkich kryteriów wyboru projektów. Kryteria wyboru, o których mowa w ustawie wdrożeniowej, obejmują merytoryczne jak i formalne kryteria oceny i wyboru projektów. Warunek formalny jest czym innym niż kryterium formalne. Pod pojęciem warunków formalnych należy rozumieć warunki odnoszące się do kompletności, formy oraz terminu złożenia wniosku o dofinansowanie projektu, których weryfikacja odbywa się przez stwierdzenie spełniania albo niespełniania danego warunku. Każdy wniosek o dofinansowanie projektu będzie w pierwszej kolejności oceniany w zakresie spełniania warunków formalnych. Jeżeli instytucja stwierdzi, że we wniosku są braki lub oczywiste pomyłki, to wezwie wnioskodawcę do ich uzupełnienia albo sama je poprawi i wniosek będzie mógł być skierowany do oceny merytorycznej.

W komisji oceniającej projekty będą mogli zasiadać jedynie pracownicy posiadający wiedzę, doświadczenie, umiejętności lub uprawnienia w dziedzinach, których dotyczy dany konkurs. Takie rozwiązanie ma zapewnić rzetelną ocenę złożonych wniosków.

Ułatwieniem dla wnioskodawców będzie zwolnienie z obowiązku dostarczenia dokumentów, które instytucja będzie mogła uzyskać sama. Zaświadczenia z Urzędu Skarbowego czy ZUS będą pozyskiwane przez konkretne instytucje samodzielnie, bez udziału wnioskodawcy. Wnioski mają być sprawniej przygotowywane i oceniane, a postępowanie odwoławcze – znacznie skrócone.

Poszczególne konkursy będą mogły być dzielone na rundy. Dotychczas brak było jasnych uregulowań w tym zakresie, nowelizacja doprecyzowała zasady organizacji rund. Oznacza to, że podmioty, które nie zdążą złożyć wniosku konkursowego w danym terminie, będą mogły to zrobić w kolejnej rundzie. Takie rozwiązanie pozwoli wnioskodawcom na skompletowanie wszystkich potrzebnych dokumentów i zapewni możliwość złożenia wniosku o dofinansowanie planowanego przedsięwzięcia.

Zwiększony zostanie nacisk na ochronę danych wnioskodawców. Instytucje nie będą mogły udostępniać złożonej przez wnioskodawcę dokumentacji w trakcie postępowania konkursowego. Wszelkie dokumenty i informacje składane przez wnioskodawców nie będą podlegać udostępnieniu przez właściwą instytucję w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej, natomiast wszelkie dokumenty i informacje wytworzone lub przygotowane przez właściwe instytucje w związku z oceną dokumentów i informacji przedkładanych przez wnioskodawców nie podlegają udostępnieniu w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej do czasu rozstrzygnięcia konkursu lub zamieszczenia informacji o projekcie wybranym do dofinansowania w trybie pozakonkursowym. Takie rozwiązanie zapewni ochronę wszystkich informacji, które wnioskodawcy przekazują instytucji.

Realizacja projektów: ograniczenie liczby dokumentów stosowanych przy realizacji projektu, ułatwienia w rozliczaniu środków unijnych, ułatwienia w realizacji projektów partnerskich

Nowelizacja wprowadza odstąpienie od tworzenia i stosowania wytycznych programowych, które tworzone są przez instytucje zarządzające programami operacyjnymi lub krajowymi programami. Spowoduje to ograniczenie ilości dokumentów, jakimi związani będą beneficjenci realizujący projekty w ramach programów operacyjnych. W uzasadnieniu do projektu ustawy czytamy, że zmiana ma na celu ułatwienie i przyspieszenie wydatkowania środków z funduszy oraz będzie stanowiła uproszczenie dla beneficjentów przy realizacji projektów. Obecnie funkcjonuje 58 wytycznych, 20 zaleceń i instrukcji oraz 27 Szczegółowych Opisów Osi Priorytetowych Programów Operacyjnych. W systemie realizacji programów operacyjnych jedynymi wytycznymi jakie będą funkcjonowały są wytyczne ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego.

Nowelizacja rozszerza ponadto zakres udziału ekspertów podczas realizacji umowy/decyzji o dofinansowaniu – ekspert może brać udział nie tylko w wyborze projektu, ale również przy realizacji zadań związanych z wykonywaniem praw i obowiązków właściwej instytucji, wynikających z umowy/decyzji o dofinansowanie projektu.

Polecamy: INFORLEX Księgowość i Kadry

Po nowelizacji, partnerstwa służące wspólnej realizacji projektów, będą mogły być zawierane przez wszystkie podmioty bez ograniczeń. Obecnie jest to zabronione w odniesieniu do podmiotów, między którymi występują określone powiązania. Proponowana zmiana ma na celu likwidację ograniczeń umożliwiających tworzenie partnerstw przez wszystkie podmioty, z uwzględnieniem jednak regulacji dotyczących pomocy publicznej wynikających z obowiązujących bezpośrednio regulacji unijnych. Ponadto zaplanowano możliwość zmiany partnera w projekcie bez negatywnych konsekwencji dla realizowanego przedsięwzięcia.

Nowelizacja ustawy wprowadza również zmiany w zakresie rozliczania projektów, m.in. beneficjent nie będzie obciążany odsetkami w przypadku spóźnienia do 14 dni ze złożeniem wniosku rozliczającego środki.

Wycofanie środka odwoławczego (protestu)

Ustawa nowelizująca wprowadza nową instytucję wycofania protestu. Wnioskodawca może to skutecznie uczynić do momentu zakończenia rozpatrzenia tego protestu. Powyższego należy dokonać w formie pisemnego oświadczenia, złożonego do właściwej instytucji.

Nowelizacja dokonuje również skrócenia terminów przewidzianych w procedurze odwoławczej w zakresie terminu na dokonanie autokontroli oraz terminów na rozpatrzenie protestu: z 21 na 14 dni przy weryfikacji zasadności protestu oraz z 30 do 21 dni na rozpatrzenie protestu.

Powołanie Rzecznika Funduszy Europejskich

Ważną kwestią jest ustanowienie nowej instytucji – Rzecznika Funduszy Europejskich. Zgodnie z nowymi przepisami, Rzecznika powołuje instytucja zarządzająca spośród swoich pracowników. Dopuszczona została również możliwość powołania Rzecznika przez inne instytucje uczestniczące w realizacji programów operacyjnych. Każda instytucja zarządzająca będzie miała obowiązek powołania takiego Rzecznika. W uzasadnieniu nowelizacji możemy przeczytać, że:

„Celem powołania Rzecznika Funduszy Europejskich jest utworzenie instytucji, która poprzez kontakt zarówno z wnioskodawcami, beneficjentami oraz innymi podmiotami zainteresowanymi wdrażaniem funduszy unijnych będzie odpowiedzialna za monitorowanie i sygnalizowanie poszczególnym instytucjom systemu wdrażania propozycji usprawnień i ulepszeń w procesie realizacji zadań związanych z wydatkowaniem środków unijnych”.

Głównym celem działania Rzecznika ma być przegląd procedur obowiązujących w danej instytucji, przygotowywanie propozycji usprawnień, przyjmowanie i analizowanie zgłoszeń dotyczących uchybień w zakresie realizacji programu operacyjnego przez daną instytucję zarządzającą.

Nowa treść „ustawy wdrożeniowej”, obok znowelizowanych wytycznych Ministra Rozwoju i Finansów m.in. w zakresie kwalifikowalności wydatków, które wprowadzają np. zmiany dotyczące zamówień udzielanych w ramach projektów, ma usprawnić procedury związane z wykorzystaniem funduszy UE.

Autor: Małgorzata Leszczewicz, Konsultant w Zespole Doradztwa Europejskiego Accreo Sp. z o.o.